د ۲۰۱۱ اي اس ۴ په نوم آسماني ډبره د سپتمبر په اوله د احتمالا ۱۲۰ زره کيلومتره په فاصله له ځمکې تېريږي چې د سپوږمۍ په پرتله درې وارې نژدې راځي. دا چې دغه ډبره څنګه ښکاري،‌ لا معلومه نه ده. د ۲۲ او ۴۹ مترو په قطر سره دغه يوه وړه آسترويد ډبره بلل کيږي.

لا کوچنۍ بيا يوه بله آسترويد ډبره يعې «۲۰۲۰ کيو جي» وه چې د اګست په ۱۶مه ځمکې ته رانژدې شوه. قطر يې يوازې د درو او شپږو مترو په شاوخوا کې وو، خو دغه تيږه ډېره نژدې راغله: فاصله يې يوازې ۲۹۵۰ کيلومتره وه يعنې ځمکې ته دومره نژدې شوه چې د الوتنې مدار يې د جاذبې قوې له لارې بدل کړای شو.

خو برعکس بيا ډېرې غټې ډبرې هم شته. د ۲۰۱۷ کال په سپتمبر کې فلورنس له ځمکې تېره شوه. هغه د ۴،۴ کيلومترو قطر په لرلو سره يوه ډېره لويه آسماني تيږه وه. له ځمکې څخه فاصله يې اووه کيلومتره وه. دغه آسترويد په ۱۹۸۱ کال وموندل او په يوې بريتانوۍ نرسې فلورنس نايټينګېل پسې نومول شوې ده چې د ۱۸۲۰ او ۱۹۱۰ کلونو تر منځ‌ يې ژوند کړی دی.

د ۲۰۱۳ کال په فبرورۍ کې د «۲۰۱۲ ډي ای ۱۴» په نوم يوه ۱۳۰ ټنه وزن لرونکې ډبره ځمکې ته څېرمه تېره شوه. هغه تر ۲۷ زرو کليومترو پورې ځمکې ته رانژدې شوه چې د ځينو سپوږمکيو/سټلايټونو په پرتله لا کم واټن دی.

د مېتيوريت په نوم بيا هغه آسترويد ډبرې او نور آسماني اجزا او توکي بلل کيږي‌ چې د ځمکې له اتموسفير څخه تېريږي او پر ځمکې راغورځي. هغه پراخه ويجاړي رامنځ ته کولی شي.

يو ډېر ستر مېتيوريت تقريبا ۶۵ ميليونه کاله پخوا د مکسيکو د يوکاتان په نيمه ټاپو کې راغورځېدلی دی.‌ د دې پېښې له کبله د شيکسولوب په نوم رامنځ ته شوی يو ستر سوری د ۳۰۰ کيلومترو قطر لري.‌ کارپوهان په دې اند دي چې له دې کبله ډايناسور ژوي له منځه تللي دي.

مېتيوريت تيږې په ظاهري توګه د ځمکې په سر ډبرو ته ورته دي،‌ خو يو څه سوځېدلې غوندې ښکاري. دغه بهرنۍ سطح هغه مهال رامنځ ته کيږي چې مېتيوريت د ځمکې اتموسفير ته داخل او له دې کبله يو څه ويلې شي.

د کومېت په نوم آسماني اجزا د ګازو يوه وريځ ده چې د ګازو، ډبرو او بې شمېره ګردونو او ذراتو يوه لکۍ په ځان پسې کاږي. کله چې د کومېت دغه ګردونه د ځمکې آتموسفير ته داخل شي، نو د حرارت کچه يې ۳۰۰۰ سنتي ګرېد کچې ته رسيږي چې له دې کبله بيا ځليږي. په دې ډول يو لکۍ لرونکی «ستوری» په آسمان کې ليدل کيږي.

کله چې يو کومېت ډېر جوخت له ځمکې سره تېر شي، نو ډېر شمېر لکۍ لرونکي «ستوري» د ځمکې پر کُرې راغورځي. دغه باران تل يوه حيرانونکې ننداره ده، لکه دلته د انګلستان په ستون هېنج کې.

د اروپا فضايي ادارې ايسا په ۲۰۱۳ کال کې د ايټاليا په فراسکاتي کې ځمکې ته د نژدې راتلونکو توکو د همغږۍ يو مکرز پرانيستی دی. د تېنريفا ټاپو په څېر د دغه تېلېسکوپ معلومات او ارقام هلته سره راټوليږي.

د ناسا د څېړنو پر اساس سپوږمۍ په تدريجي توګه خپله تودوخه له لاس ورکوي چي کبله يې سطحه هم ورسره کوچنۍ کيږي. دا هغسي لکه انګور چي د کشمش کېدو په حال کي کوچنی کيږي. نه يوازي د سپوږمۍ سطحه بلکه دننه برخه يې هم کوچنۍ کيږي. سپوږمۍ په تيرو میلينونو کلونو کي تقريبا پنځوس متره کوچنۍ سوې ده.

بعضي کسان سته چي فکر کوي په ۱۹۶۹ کال و سپوږمۍ ته د نيل امسترونګ او بز الډرين تګ درواغ دي. هغوی ادعا کوي چي ياد ستورمزلو پر مځکه د اوبو د يو جهيل سره داسي تمثيل کاوه لکه پر سپوږمۍ چي ګرځي. هغوی انتقاد کوي چي په سپوږمي هوا نسته نو بيرغ څنګه ورپېد. ناسا وايي چي الډرين د امريکا د بيرغ پر خاوره لګولو وروسته ښوروله.

پر سپوږمۍ باندي د تودوخي درجه لا هم ډېره زياته ده. کله چي د لمر وړانګې پر سپوږمۍ ولويږي نو د سطحي تودوخه يې تر ۱۲۷ سانتي ګرادو پوري جګېدلای سي. کله چي لمر نه وي نو تودخه يې تر منفي ۱۵۳ سانتي ګرادو پوري ټيټېدلای سي.

يوه ډېره پخوانۍ اسطوره موجوده ده چي وايي پر سپوږمۍ باندي يو سړی اوسيږي. بعضي خلک وايي چي د بشپړ سپوږمۍ پر وخت په سپوږمي کي يوه څهره ويني. په بعضو هيوادونو کي دغه اسطوره داسي ده چي وايي يو انسان د خپلو ډېرو جدي جرمونو له کبله سپوږمۍ ته جزايي ولېږل سو. خو حقيقت دا دی چي ياده خبره صرف يوه افسانه ده او حقيقت نه لري.

سپوږمۍ په يو کال کي له مځکي څخه تقريبا څلور سانتي متره ليري کيږي. هر څومره چي سپوږمۍ له مځکي څخه ليري کيږي، هغومره پر مځکه کوچنۍ معلوميږي. په تقريبا ۵۵ میليون کالو کي به سپوږمۍ له مځکي څخه داسي کوچنۍ معلوميږي چي نه به سي کولای چي لمر پټ کړي. يعني بيا به د لمر ترنده یا تندر نيول نور نه وي.

په ډيرو زړو بېروونکو فلمونو کي ښودل کيږي چي شرمښ د سپوږمۍ پر لور انګولا کوي. خو دا له حقيقت څخه ليري خبره ده. د بشپړه سپوږمۍ او د شرمښ د انګولا هيڅ تعلق سره نسته دی. شرمښ د شپې پر وخت انګولای کوي.

تر اوسه سپوږمۍ ته ۱۲ انسانان تللي او د سپوږمۍ پر سطحه باندي يې پښه ايښې ده. دا ټول له بيلو مسلکونو سره تړاو لرونکي ول خو ټول امريکايان، نارينه او سپين پوستي ول. وخت به وښيي چي کله به يو غير امريکايي پر سپوږمۍ قدم کېږدي. يا دا چي کله به يوه مېرمنه او يا تور پوستی دا کار وکړي.