دغه څېړنه همدارنګه اټکل کوي چې په ۲۰۵۰م کال کې به ۱ اعشاریه ۹۱ ميلیونه انسانان په بالقوې توګه د اې ام آر د مستقيمې اغیزې په نتیحه کې خپل ژوند له لاسه ورکړي، چې دا رقم به په یو کال کې د ۲۰۲۲م کال په پرتله نژدې ۷۰ سلنه لوړ وي.
دغه راز د همدې مودې په جریان کې به د هغو مړینو شمېر چې د اې ام آر بکتریا پکې رول لري، تر ۷۵ سلنې پورې لوړ شي چې دې سره به د کلني مرګ و مير ارقام له ۴ اعشاریه ۷۱ ميلیونو ، ۸ اعشاریه ۲۲ ميلیونو ته پورته شي.
اې ام آر یا د مکروبونو ضد مقاومت هغه وخت رامنځ ته کیږي کله چېبکتریا او ناروغي ډېره وده وکړې او د هغو د درملنې له پاره جوړ درمل نور نشي کولی اثر ولري.
د څېړنې لیکوال محسن نقوي وايي چې «د مکروب ضد درمل د عصري روغتیا پالنې د بنسټ له ډبرو يوه ده او د هغو پر وړاندې د مقاومت ډېرېدل د اندېښنو یو مهم دلیل دی.»
نقوي چې د واشنګټن پوهنتون په متریک هیلت انستيتوت (IHME) کې د اې ام آر ټيم مشر دی، زیاتوي: «دغو موندنو دا مسئله روښانه کړې ده چې اې ام ار له لسیزو راهیسې یو د پام وړ روغتيایي ګواښ دی او دا چې دغه ګواښ د لا ډېرېدو په حال کې دی.»
په امریکا متحده ایالاتو کې د کليفورنیا لاس انجلس پوهنتون څېړونکی، کیون اکیوتا وايي چې په تېرو درو لسیزو کې د سپتیسمي (د وينې ککړتیا عفونت) او اې ام آر له کبله په تنکیو ځوانانو کې د مرګ و مير پېښې راکمېدل یوه د پام وړ لاسته راوړنه ده، خو په ډېر عمر لرونکو افرادو کې دغه ګواښ زیاتیږي.
اکيوتا وايي: «اوس د دې وخت دی چې په ټوله نړۍ کې د اې ام آر له ګواښ څخه د خلکو د ژغورنې له پاره اقدامات وشي.»
زیاته شوې چې نوې څېړنه د نړۍ په ۲۰۴ هيوادونو او قلمرونو کې د ټولو عمر درلودونکو افرادو په منځ کې شوې ده. په انسانانو کې د مړينې اټکل د پراخو منابعو پر اساس شوی چې په هغو کې د روغتونونو معلومات، د مړينو ارقام او د انتي بيوتيک د استفادې کچې اړوند معلومات هم شامل دي.
کانديده آورس د فنگس يا مرغړيو له ډلې څخه دی او په امريکا کې دمگړۍ د خبرونو سر ټکي جوړوي. ځکه په چټکۍ سره مخ پر خپريدو دی او د کانديده د ميکروب ضد ځينو درملو په مقابل کې مقاومت لري. دا تر اوسه پنځوو لويو وچو ته خپور شوی دی او له منځه وړل یې ډېر ستونزمن شوي دي. په عمومي توگه روغ کسان په دې نه ککړيږي، خو هغه چې لا د مخه ناروغ وي او يا جراحۍ ته اړتيا لري، خطر ورته متوجې دی.
انځور: picture-alliance/dpa/N. Armer
سویدوموناس ايروگينوسا (Pseudomonas aeruginosa)
دا يو ډېر مقاوم ميکروب دی چې د روغتيا د نړيوال سازمان له خوا د انسانانو روغتيا ته د تر ټولو ستر گواښ په توگه درجه بندي شوی. دا په لندو او وچو دواړو ځايونو کې ښه وده کوي او له منځه وړل یې ډېر سخت دي. دا په عمومي ډول په هغو کسانو کې ليدل کي چې د مدافع قوت يې کم وي. خو روغ کسان هم کله چې ورسره په تماس کې شي پرې ککړيدلی شي او د غوږ او يا پوست په ميکروبي ناروغيو اخته کيدلی شي.
انځور: picture-alliance/BSIP
نايسريا گنوريا (Neisseria gonorrhea)
نايسريا هيڅ واکسين نه لري او همدا وجه ده چې انتي بيوتيک یې د رامنځته کيدونکو ناروغيو د درملنۍ يوازنۍ لاره ده. خو دا ناروغي چې د جنسي اړيکې له لارې ليږدول کيږي، مخ پر زياتيدونکي توګه د درملو په مقابل کې مقاومت پيدا کوي. په ۲۰۱۸م کال کې په استرليا کې په اصلاح د «سوپر نايسريا» يا مقاوم نايسريا دوې پېښې ثبت شوي وې. په بريتانيا کې هم په روان کال کې نوري داسې پېښي راجستر شوي دي.
انځور: picture alliance/BSIP
سالمونيل (Salmonellae)
دا باکتريا د غير محرقې ميکروب چې د خوړو له لارې خپريږي، لامل گرځي خو کله کله په انسانانو کې د محرقې د رامنځته کيدو باعث هم کيږي. په دې تيرو څو لسيزو کې یې يو داسې خطرناک ډول رامنځته شوې چې هيڅ انتي بيوتک پرې اغېز نه کوي. د اوبو او خوړو له لارې د خپريدونکي دې باکتريا له وجې د افريقا او آسيا په گډون د نړۍ ډېري برخې اغیزمني دي او دا مریضي پکښې د اپيديمي شکل خپلوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/E. Thompson
اسينوتو باکتر باوماني (Acinetobacter baumannii)
د روغتيا د نړيوال سازمان د خطرناکو ميکروبونو په درجه بندۍ کې تر ټولو خطرناک بلل شوی دا ميکروب په عمومي توگه په خاوره او اوبو کې موندل کيږي. دا په روغو انسانانو کې پرته د علايم ښوولو د ژوند کولو وړتيا لري. خو په هغو انسانانو کې چې لا دمخه ناروغ وي د سږو، وينې او ټپونو د وژونکو ميکروبي ناروغيو باعث کيږي. همدا وجه ده چې دا ناروغي زياتره د روغتونو د ځانگړي مراقبت په اوطاقونو کې رامنځته کيږي.
انځور: picture-alliance/BSIP/CDC
مقاوم توبرکلوز (Tuberculosis)
مايکوباکتريوم توبرکلوز د نړۍ تر ټولو لويه ميکروبي ناروغي ده چې هرکال کابو ۱،۷ ميليونه انسانان وژني. داسې اټکل کيږي چې د توبرکلوز تر ۱۳ سلنه زياتې نوې پېښې هغه دي چې درمل پرې تاثير نه لري او د دوو ډېرو قوي درملو په مقابل کې هیڅ غبرگون نه ښيي. شپږ سلنه پيښې یې داسې دي چې تر حد زيات مقاوم دي او هیڅ ډول درمل پرې اغیز نه لري. په دې ډول یې په اخته کس سخت کړيږي او يا هم مړه کیږي.
