د نړیوالې ټولنې غړو له دې ډلې المان، بریتانیې او اردون خبرداری ورکړی دی چې په سوډان کې جګړې ته په کافي اندازه توجه نه ده شوې، په داسې حال کې چې د سوډان په دارفور کې د الفاشر ښار له سقوط وروسته لسګونه زره کسان اوس هم له خطر سره مخامخ دي.
د ملګرو ملتونو سازمان د رپوټ پر بنسټ د اکتوبر په ۲۶ نیټه د RSF یا «چټک ملاتړ ځواکونو» ملیشه و له خوا د الفاشر ښار تر نیول کیدو وروسته تر ۶۵ زرو ډیر خلک له دې ښار څخه تښتیدلي دي، خو په دغه ښار کې دننه ډیر شمیر نور اوس هم له خطر سره مخامخ دي.
د المان د بهرنیو چارو وزیر یوهان وادفول، د شنبې په ورځ په بحرین کې د ماناما د غونډې په ترڅ کې وویل: «په سوډان کې وضعیت په بشپړ ډول د قیامت په څیر دی.»
له ۲۰۲۳م کال راهیسې د سوډان د پوځ او د چټک ملاتړ ځواکونو د ملیشه و ترمنځ چې پخوا د پوځ متحد ول، جګړه روانه ده. متحده عربي امارات سوډان ته په وسلو استولو او د نورو ډول ملاتړ تورن دی چې د کړکیچ له زیاتیدو سره یې مرسته کړې ده.
په سوډان کې وضعیت څنګه دی؟ د روغتیا نړیوال سازمان ویلي دي چې د تیرې اونۍ په پای کې ۴۶۰ کسان په یوه روغتون کې د چټک ملاتړ ځواکونو له خوا وژل شوي دي. دا خبر په داسې یوه وخت کې خپریږي چې د دارفور په شمال کې د توکمیزو وژنو رپوټونه اوریدل کیږي.
په سوډان کې پر اوربند سربیره جګړه دوام لري
له دوو اونیو راهیسې په سوډان کې سخته جګړه روانه ده او رامنځ ته شوی اوربند نه دی مراعات شوی. د یکشنبې په ورځ د لومړي ځل له پاره د سوډان د د خلکو له پاره د سره صلیب مرستې دغه هیواد ته ورسیدې. انځور: EL TAYEB SIDDIG/REUTERS د ناروغانو او ټپيانو له پاره درمل د سره صلیب نړیوالې کمیټې اعلان وکړ چې اته ټنه ژوند ژغورونکي طبي توکي په یوه مرستندویه الوتنه کې د بورسوډان ښار ته واستول شول. په دې مرستو کې د جراحي وسایل، د بې هوښۍ دارو او د زخمونو بنداژونه شامل دي. دا انځور د اردن په پلازمینه کې له الوتنې مخکې د دغو مرستو د موادو باریدل ښيي.
انځور: ICRC/AFP د روغتیايي "ناورین" په درشل کې دروغتيا نړیوال سازمان د اټکل له مخې، د جګړو دوام ته په پام سره، سوډان د صحي مراقبت له نظره د یوه "ناورین" په درشل کې دی. دغه سازمان ویلي دي چې د شخړو له پیل څخه مخکې هم د سوډان روغتیايي سیستم له ډیرو بحرانونو سره مخامخ وو.
انځور: Str/REUTERS اوربند، لږ تر لږه د کاغذ پر مخ په سوډان کې د جګړې ښکېلو اړخونو یو ځل بیا د ماتيدونکي اوربند پر غځولو توافق کړی دی. اردو او د چټک ملاتړ ځواکونو (آر اف اس) په نوم ملیشه یي ډلې تائید کړې ده چې اوربند باید لږ تر لږه د چهارشنبې تر شپې پورې دوام پیدا کړي. د دوی په وینا د امریکا متحده ایالاتو او سعودي عربستان په نوښت د اوربند د بیا غځولو هوکړه شوې ده.
انځور: Omer Erdem/AA/picture alliance د بشري وضعيت په اړه انديښنې ملګرو ملتونو په سوډان کې له یوه ناورین څخه خبرداری ورکړی دی. د ملګرو ملتونو د بشري مرستو مشر مارتین ګریفیتس د شنبې په ماښام ټویټ وکړ، چې په سوډان کې بشري وضعیت خورا خراب شوی دی. د اوربند پر تمدید سربیره د دوشنبې په ورځ هم په خرطوم کې د نښتو رپوټونه ورکړل شوي دي.
انځور: AFP ملکي خلک د ښکيلو اړخونو ترمنځ بند پاتي دي د اپریل په ۱۵ د جنرالانو تر منځ د واک پر سر مبارزې زور واخیست او پایله یې وسله واله نښته شوه. هیڅوک نه پوهیږي چې تر اوسه په دې جګړه کې څومره کسان وژل شوي دي. د رسمي معلوماتو له مخې تر اوسه شاوخوا ۵۰۰ کسان وژل شوي او ۴۳۰۰ بیا ټپیان شوي دي. اصلي ارقام ښایي له دې څخه ډیر لوړ وي. د خوړو نړیوال پروګرام اړ شو، چې په دغه هیواد کې د ۶،۷ میلیونه کسانو ملاتړ ودروي.
انځور: -/AFP په زرګونو خلک د تيښتې په حال کي دي سوډان د نړۍ یو له بې وزلو هیوادونو څخه دی. خلک یې باید له جګړې څخه د تېښتې له پاره پیسې او پر لاره د تلو توان ولري. ډیری خلک د خوندیتوب په لټه کې د چاد په څیر ګاونډیو هیوادونو ته تللي، لکه په پورتني انځور کې چې لیدل کیږي. بې ځایه شوي کسان د خوړو نړیوال پروګرام څخه د مرستې ترلاسه کولو له پاره په کتار کې ولاړ دي.
انځور: Mahamat Ramadane/REUTERS ډیری هیوادونو خپل اتباع له سوډان څخه ایستلي دي. په دې کښتۍ کې شاوخوا ۱۹۰۰ کسان د سور سمندر له لارې د سعودي عربستان جده بندري ښار ته لېږدول شوي وو. د بېلګې په توګه د چين، پاکستان او برازيل زيات شمېر اتباع د سمندر له لارې له دغه هېواده وتلي دي.
انځور: Fayez Nureldine/AFP هغه کسان چې کولی یې شول، د الوتکو په واسطه له دغه هیواد ووتل. په ځانګړې توګه لویدیځو هیوادونو لکه اروپایي او شمالي امریکا هیوادونو خپل اتباع له سوډان څخه د الوتکو په واسطه وایستل.
انځور: Arron Hoare/UK MOD/Handout via REUTERS دغه چینايي وګړی د چین د پوځ د سمندري بېړۍ په واسطه سعودي عربستان ته ولېږدول شو. په ورته وخت کې د سوډان خلک پر شخړو سربیره له بشري بحران سره مخامخ دي، چې کولی شي ټوله سیمه اغیزمنه کړي.
انځور: Wang Haizhou/Xinhua/picture alliance له نړیوالې ټولنې څخه د اقدام غوښتنه د سوډان ډيرې وګړو د ځواکمنو صنعتي هیوادونو څخه د غبرګون ښوولو غوښتنه کړې ده. فعالانو په واشنګټن کې د سپینې ماڼۍ مخې ته مظاهره وکړه او د امریکا متحدو ایالاتو د مداخلې او په سوډان کې د خونړیو شخړو په پای ته رسولو کې یې د نقش لوبولو غوښتنه وکړه.
انځور: AFP
د روغتیا نړیوال سازمان د چهارشنبې په ورځ په الفاشر ښار کې د سعودي د روغتون د زیږون په څانګه کې د سلګونو کسانو وژنه وغندله.
د روغتیا نړیوال سازمان مشر تدروس آدهانوم، په یوه اعلامیه کې ویلي: «د روغتیا نړیوال سازمان په الفاشر کې د سعودي روغتون د زیږون په څانګه کې د ۴۶۰ ناروغانو او د هغوي د پايوازانو د وژل کیدو خواشینونکو رپوټونو له کبله په شدید ډول شوکه او خواشینی شوی دی.»
نوموړي زیاته کړې ده: «پر روغتیایي مرکزونو باید ټول بریدونه په سمدستي ډول او بې له قید او شرط څخه بند شي. د نړیوال بشردوستانه قوانینو په اساس باید د ناروغانو، روغتیایي کارکوونکو او صحي مرکزونو ساتنه وشي.»
دغه غبرګون وروسته له هغې ښودل شوی چې د سوډان په الفاشر ښار کې د سعودي په روغتون کې د ۴۶۰ ناروغانو او د هغوي د پايوازانو د بې رحمانه وژنې په اړه رپوټونه خپاره شول.
د سوډان د ډاکترانو ټولنې د یوې اعلامیې په ترڅ کې ویلي دي: «د چټک غبرګون ځواکونو په ډیره سړه سینه هر څوک چې د سعودي په روغتون کې پيدا کول، که هغه ناروغان ول او که پايوازان یې او یا نور څوک، هغوی یې وژل.»
د سره صلیب نړیوالې کمیټې هم ویلي دي چې دغه کمیټه د الفاشر پر خلکو د شوي وحشتناکه جرمونو او شدید رنځ له کبله ډیره خواشینې او انديښمنه ده.
ناامني، انارشي، وچکالي او د قحط ګواښ د نړۍ په تر ټولو نوي هيواد کيThis browser does not support the video element.