په سوډان کې د پوځ او د "چټک ملاتړ ځواکونو" په نامه د ملېشو تر منځ خونړۍ جګړه د اپریل په نیمایي کې پیل شوه چې د څو واري موقت اوربند سره سره دا جګړه اوس هم په خورا شدت سره راونه ده.
په سوډان کې د وسله والو جګړو له پیل څخه شاوخوا لس ورځې وروسته د جرمني په ګډون نږدې ټولو لویدیځو هېوادونو له دغه افریقایي هېواد څخه خپل وګړي وایستل.
مرستندویه سازمانونو او بنسټونو په جینوا کې له سوډاني وګړو سره د مرسته کوونکو هیوادونو په کنفرانس کې اعلان وکړ چې د بحران په دوام سره، په راتلونکو شپږو میاشتو کې د کډوالو او پناه غوښتونکو سره د مرستې لپاره لږ تر لږه ۴۴۵ ملیون ډالرو مرستو ته اړتیا ده.
په اوس وخت کې په چاد، جنوبي سوډان، مصر، د مرکزي افریقا جمهوریت او ایتوپیا کې د کډوالو د اوسیدو لپاره اقدامات په اجنډا کې دي.
طالبان له سوډان څخه افغانان تخلیه کوي
جګړه د ټولې سیمې امنیت له ګواښ سره مخ کوي
د کډوالو د عالي کمېشنرۍ د مرستندویه عملیاتو مشر په سوډان او شاوخوا هېوادونو کې د بشري وضعیت کړکېچن حالت ناوړه بللی، وايي دا وضعیت به د ټولې سیمې ثبات او امنیت له ګواښ سره مخ کړي.
آرشیف: په پلازمینه خرطوم کي د جګړي انځورانځور: AFP/Getty Images د سوډان په چارو کې د ملګرو ملتونو عالي استازی فولکر پرتس خبرداری ورکړ چې د سوډاني کډوالو څپې به د سیمې د ډیرو هیوادونو بې ثباته وضعیت نور هم له ستونزو سره مخ کړي.
پرتس له دویچه ویله سره په یوه مرکه کې وړاندیز وکړ چې د افریقا په سویل سیمه کې د پام وړ هیوادونه لکه مالي، چاد او نایجریا څخه به ملیشه ځواکونه د جګړي د اړخونود ملاتړ لپاره سوډان ته ننوځي.
د بشري مرستو چپاول
د سوډان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي استازي ټینګار وکړ چې په هغو سیمو کې چې وسله واله جګړه شدیده وي د بشردوستانه مرستو رسول تقریبا ناشوني کار دی ځکه هغه مواد چې د دې سازمان شریکان یې د ویشلو اراده لري تر ډیره د وسله والو کسانو لخوا غلا یا ویجاړیږي.
د سوډان د روغتیا وزارت تېره اوونۍ اعلان وکړ چې په وروستیو وسله والو جګړو کې شاوخوا ۵۳۰ کسان وژل شوي او تر ۴۶۰۰ ډېر کسان ټپیان شوي دي.
کارپوهان په دې باور دي چې په سوډان کې د وژل شویو او ټپیانو اصلي شمېره تر دې ډېره لوړه ده، ځکه چې خپلواک بنسټونه په ټولو سیمو کې د شتون امکان نلري.
په سوډان کې پر اوربند سربیره جګړه دوام لري
له دوو اونیو راهیسې په سوډان کې سخته جګړه روانه ده او رامنځ ته شوی اوربند نه دی مراعات شوی. د یکشنبې په ورځ د لومړي ځل له پاره د سوډان د د خلکو له پاره د سره صلیب مرستې دغه هیواد ته ورسیدې.
انځور: EL TAYEB SIDDIG/REUTERSد ناروغانو او ټپيانو له پاره درمل
د سره صلیب نړیوالې کمیټې اعلان وکړ چې اته ټنه ژوند ژغورونکي طبي توکي په یوه مرستندویه الوتنه کې د بورسوډان ښار ته واستول شول. په دې مرستو کې د جراحي وسایل، د بې هوښۍ دارو او د زخمونو بنداژونه شامل دي. دا انځور د اردن په پلازمینه کې له الوتنې مخکې د دغو مرستو د موادو باریدل ښيي.
د روغتیايي "ناورین" په درشل کې
دروغتيا نړیوال سازمان د اټکل له مخې، د جګړو دوام ته په پام سره، سوډان د صحي مراقبت له نظره د یوه "ناورین" په درشل کې دی. دغه سازمان ویلي دي چې د شخړو له پیل څخه مخکې هم د سوډان روغتیايي سیستم له ډیرو بحرانونو سره مخامخ وو.
اوربند، لږ تر لږه د کاغذ پر مخ
په سوډان کې د جګړې ښکېلو اړخونو یو ځل بیا د ماتيدونکي اوربند پر غځولو توافق کړی دی. اردو او د چټک ملاتړ ځواکونو (آر اف اس) په نوم ملیشه یي ډلې تائید کړې ده چې اوربند باید لږ تر لږه د چهارشنبې تر شپې پورې دوام پیدا کړي. د دوی په وینا د امریکا متحده ایالاتو او سعودي عربستان په نوښت د اوربند د بیا غځولو هوکړه شوې ده.
د بشري وضعيت په اړه انديښنې
ملګرو ملتونو په سوډان کې له یوه ناورین څخه خبرداری ورکړی دی. د ملګرو ملتونو د بشري مرستو مشر مارتین ګریفیتس د شنبې په ماښام ټویټ وکړ، چې په سوډان کې بشري وضعیت خورا خراب شوی دی. د اوربند پر تمدید سربیره د دوشنبې په ورځ هم په خرطوم کې د نښتو رپوټونه ورکړل شوي دي.
ملکي خلک د ښکيلو اړخونو ترمنځ بند پاتي دي
د اپریل په ۱۵ د جنرالانو تر منځ د واک پر سر مبارزې زور واخیست او پایله یې وسله واله نښته شوه. هیڅوک نه پوهیږي چې تر اوسه په دې جګړه کې څومره کسان وژل شوي دي. د رسمي معلوماتو له مخې تر اوسه شاوخوا ۵۰۰ کسان وژل شوي او ۴۳۰۰ بیا ټپیان شوي دي. اصلي ارقام ښایي له دې څخه ډیر لوړ وي. د خوړو نړیوال پروګرام اړ شو، چې په دغه هیواد کې د ۶،۷ میلیونه کسانو ملاتړ ودروي.
په زرګونو خلک د تيښتې په حال کي دي
سوډان د نړۍ یو له بې وزلو هیوادونو څخه دی. خلک یې باید له جګړې څخه د تېښتې له پاره پیسې او پر لاره د تلو توان ولري. ډیری خلک د خوندیتوب په لټه کې د چاد په څیر ګاونډیو هیوادونو ته تللي، لکه په پورتني انځور کې چې لیدل کیږي. بې ځایه شوي کسان د خوړو نړیوال پروګرام څخه د مرستې ترلاسه کولو له پاره په کتار کې ولاړ دي.
ډیری هیوادونو خپل اتباع له سوډان څخه ایستلي دي. په دې کښتۍ کې شاوخوا ۱۹۰۰ کسان د سور سمندر له لارې د سعودي عربستان جده بندري ښار ته لېږدول شوي وو. د بېلګې په توګه د چين، پاکستان او برازيل زيات شمېر اتباع د سمندر له لارې له دغه هېواده وتلي دي.
هغه کسان چې کولی یې شول، د الوتکو په واسطه له دغه هیواد ووتل. په ځانګړې توګه لویدیځو هیوادونو لکه اروپایي او شمالي امریکا هیوادونو خپل اتباع له سوډان څخه د الوتکو په واسطه وایستل.
دغه چینايي وګړی د چین د پوځ د سمندري بېړۍ په واسطه سعودي عربستان ته ولېږدول شو. په ورته وخت کې د سوډان خلک پر شخړو سربیره له بشري بحران سره مخامخ دي، چې کولی شي ټوله سیمه اغیزمنه کړي.
له نړیوالې ټولنې څخه د اقدام غوښتنه
د سوډان ډيرې وګړو د ځواکمنو صنعتي هیوادونو څخه د غبرګون ښوولو غوښتنه کړې ده. فعالانو په واشنګټن کې د سپینې ماڼۍ مخې ته مظاهره وکړه او د امریکا متحدو ایالاتو د مداخلې او په سوډان کې د خونړیو شخړو په پای ته رسولو کې یې د نقش لوبولو غوښتنه وکړه.
