د طالبانو رهبر د یوه فرمان په صادرولو سره خپلو مسؤلینو، قومي مشرانو او دیني عالمانو ته توصیه کړې، چي د ښځو حقوق «په جدي ډول» سره مراعت کړي. دهمدغه حقوقو د نه مراعتولو پخاطر هغوی د بین المللي ټولني د تعزیراتو سره مخامخ دي
انځور: Bulent Kilic/AFP/Getty Images
اعلان
په دې اواخرو کي په افغانستان کي د لوږي او فقر په دلیل د کوچنیو نجونو د خرڅلاو رپوټونه ورکول سوي دي او په کښته سن کي د ودیدو مشکل جدي سوی دی.
د افغانستان پر نوو واکمنانو باندي د ښځو او بشر د حقوقو د نقضولو تورونه لګول کیږي، د هغې جملې څخه تعلیم او کار ته د نجونو او ښځو نه پریښولو تورونه.
د طالبانو د رهبر ملا هبت الله اخوندزاده د دغه نوي فرمان پراساس «په واده او نکاح کي د ښځو رضاییت ضروري دی او څوک نسي کولای ښځي په زور او جبر سره واده کړي.»
ددغه فرمان دوهمه ماده د ښځي پر ازادۍ باندي ټینګار کوي: «ښځه د چا ملکیت نه دی، بلکه ازاده او اصیله ده او هیڅوک هغه په «بدو» کي نسي ورکولای.
د فرمان په بل ځای کي راغلي دي، چي د میړه تر مرګ وروسته، د میړه ورور او بل هیڅوک نسي کولای د هغه کونډه په زور سره واده کړي. فرمان ټینګار کوي، چي کونډه د نوي واده کولو او خپل سرنوشت د تعینیدو اختیار لري.
پر دې باندي هم ټینګار سوی دی، چه د نوي میړه څخه د مهر اخیستل د کونډی شرعي حق دی.
د ملا هبت الله اخونزاده دې فرمان ته په غبرګون کې يوه ښځه چې نه غواړي، نوم یې نشر سي، وايي: « که د طالبانو د رهبر دغه نوی فرمان عملي سي، هغه د اجتماعي عدالت د تأمین په لار کي یو مثبت ګام دی.»
د طالبانو رهبر پخپل دغه فرمان کي همدارنګه ویلي دي، چي کونډه د متوفی میړه په مال او میراث کي ثابت او معین حق لري او هیڅوک نسي کولای، ښځه د دې حق څخه محرومه کړي.
په دغه فرمان کي همدارنګه راغلي دي، څوک چي څو ښځي لري، مجبوره دی د شرعي احکامو مطابق د ټولو ښځو حقوق مراعت او د ښځو په منځ کي «عدالت» تأمین کړي.
فرمان تاکید کوي، چي د حج او اوقافو وزارت او اطلاعاتو او کلتور وزارتونه دي د ښځو د حقوقو په باب دیني عالمان او خلګ تشویق کړي.
د طالبانو رهبر ستري محکمې ته هم وظیفه سپارلې ده، چي ټولو محکومو ته د ښځو د حقوقو، خصوصأ کونډو د حقوقو په باب هدایت ورکړي او په دې ارتباط غفلت ونکړي، چي «ښځي د ظلم څخه د خلاصیدو او شرعي حقوقو د په لاس راوړلو پخاطر» ناامیده سي.
د همدې عیسوي کال د اګست میاشتي پر ۱۵ مه قدرت ته د طالبانو تر رسیدو را وروسته د بشر د حقوقو سازمانو په افغانستان کي د ښځو د حقوقو د نقضیدو د ډیریدو په باب تشویشونه ښکاره کړل.
په دې وروستيو کي د بخښني بین المللي سازمان، یا امنیسټي انترنیشنل د بین المللي ټولني څخه وغوښتل، چي د افغان ښځو په اړه خپلي ژمني عملي کړي او د هغوی د حقوقو د حمایې پخاطر یې یو کمپاین هم پرلاري اچولی دی.
د افغانستان له پاره د جرمني خاص نماينده مارکوس پوتسل د دویچه ویلي د پخلایني په خپرونه کي د افغانستان د «نوي موقتي حکومت» سره د ډيپلوماتیکو روابطو د برقراریدو پنځه شرطونه ایښي او ویلي دي: «مخکي تر دې چې د افغانستان نوی موقتي حکومت په رسمیت وپيژنو، د اروپا د اتحادیې خارجه وزیرانو یو څو شرطونه ایښي دي، چي طالبان یې باید عملي کړي . د هغې جملې څخه د ښځو او بشر د حقوقو مراعتول دي.»
د طالبانو د مذهبي رهبر دغه فرمان داسي وخت صادریږي، چي بین المللي ټولنې د طالبانو پر رژیم باندي فشار ډیر کړی دی او په ملګرو ملتو کي یې د افغانستان چوکۍ هم د هغوی نماینده ته ونه سپارله. د بلي خوا هیڅ هیواد هم تر اوسه پوري د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پیژندلی.
په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې ژوند
په افغانستان کې د طالبانو له لوري په دراماتیک ډول د واک پر نیولو سربیره، ورځنی ژوند روان دی. خو ورځ تر بلې ژوند د تغیر په حال کې دی، په ځانګړي ډول د ښځو له پاره.
انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS
د نارینه وو نړۍ
له افغانستان څخه خپریدونکي انځورونه او ویډیوګانې په ښارونو کې د خلکو ګڼه ګوڼه ښيې، لکه د هرات په دغه رستورانت کې، چې مشتریانو ته هرکلی ویل کیږي. خو د پخوا په پرتله د پام وړ یو بدلون تر سترګو کیږي: د میزونو شا او خوا یوازې نارینه لیدل کیږي چې زیاتره یې دودیز کالي اغوستي وي او د ځینو یې پګړۍ پر سر وي. په ښارونو کې د ښځو شمیر ډیر کم شوی.
انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS
د نجونو او هلکانو د صنفونو جلا کیدل
د کابل په یوه خصوصي پوهنتون کې یوې پردې دغه محصلین سره جلا کړي دي. د جنسیت له مخې جلا والی دلته یوه رسمي پالیسي ده او ښایي لا پسې پراخه شي. د افغانستان د لوړو زده کړو وزیر عبدالباقي څو ورځې مخکې په کابل کې وویل: «په ګډو صنفونو کې زده کړه له یوې خوا له اسلامي ارزښتونو سره په ټکر کې ده او له بلې خوا د افغانانو د ملي، فرهنګي او عنعنوي ارزښتونو سره په تضاد کې ده.»
انځور: AAMIR QURESHI AFP via Getty Images
له لاسه تللي آزادي
د ائتلافي ځواکونو تر شل کلن حضور وروسته هغه حقوق چې ښځو ترلاسه کړي وو ژر له منځه ولاړل. د طالبانو د فرهنګي کمېسیون د مرستیال په خبره د ښځینه ورزشکارانو له پاره به سپورت منع شي.
انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS
هر ځای تالاشۍ
طالبانو هر لوري ته د تالاښۍ پوستې جوړې کړي دي. خلک په وسلو سمبال طالبانو څخه اندیښنه لري او له دې کبله غواړي د امکان تر حده د چا د پاو وړ و نه ګرځي. غربي لباس ډیر کم تر سترګو کیږي او په درنو وسلو سمبال کسان زیات ليدل کيږي.
انځور: Haroon Sabawoon/AA/picture alliance
د کار په انتظار
په کابل کې هغه کارګر چې په ورځني مزد کار کوي، د یوه سړک پر غاړه په دې تمه دي چې یو څوک یې کار ته بوځي. افغانستان چې د طالبانو تر ولکې دمخه يې هم اقتصادي وضعيت کمزوری وو، اوس د اقتصادي سقوط او لا زیاتې بې روزګارۍ سره مخامخ دی. د ملګرو ملتونو د اټکل له مخې په راتلونکو میاشتو کې زیات انسانان بې وزلي ګواښي.
انځور: Bernat Armangue/dpa/picture alliance
د بشري حقونو له پاره مبارزه
له افغان مېرمنو سر پر بې رحمانه سرکوب سربیره هغوی بیا هم د خپل تعلیم، کار او مساوي حقوقو غوښتنه کوي. د ملګرو ملتونو د بشري حقونو دفتر خبر ورکړی دی چې سوله ایز لاریونونه هم د تاوتریخوالي ډک چلن سره مخامخ کیږي. طالبانو مظاهره کوونکي په لښتو او درو وهلي او فیرونه يې پرې کړي دي چې تر اوسه د څلورو کسانو د وژل کیدو او نور ډېرو د ټپيانيدو رپوټونه ورکړل شوي دي.
انځور: REUTERS
د طالبانو پلویان
له بل لوري دغه ښځې وایي چې دوی د طالبانو له نویو مقرراتو څخه راضي دي. دغه ښځې چې د طالبانو امنیتي کسانو بدرګه کولې، د طالبانو له چلن څخه بشپړ رضایت ښکاره کاوه. د دغو لاریون کوونکو په خبره هغه میرمنې چې له هیواده وځي د دوی استازیتوب نه کوي او په دې باور دي چې اسلامي قوانین د هغوی خوندیتوب تامینوي.
انځور: AAMIR QURESHI/AFP/Getty Images
د کابل پوهنتون تالار
د طالبانو ضد لاریونونو برعکس دا ځل د هغوی [طالبانو] په پلوۍ لاریون ته خبریالان هم وربلل شوي ول. ځینې هغه خبریالان چې د طالبانو ضد لاریونونو ته یې خبري پوښښ ورکاوه د طالبانو له خوا له سخت تاوتریخوالي سره مخامخ شوي وو. دا د بدلیدونکي وخت په ځانګړې توګه د ښځو له پاره یو روښانه نښانه ده.
