په پاکستان کې د اِم پاکس د نوې بڼې مثبته پېښه په آسیايي هېوادونو کې لومړنۍ مثبته پېښه ده چې رسما ثبتيږي. د پاکستان د عامې روغتیا وزارت د جمعې په ورځ (د ۲۰۲۴م کال د اګست ۱۶مه) د دغه خبر په ورکولو وويل چې کېدای شي دغه ويروس په ډېره سادګۍ په خلکو کې خپور شي.
پاکستان دغه پېښه په داسې وخت کې تائیدوي، چې د روغتیا نړېوال سازمان څو ورځې مخکې په افریقا کې د دغه وېروس د خپرېدا په هکله شدیده اندېښنه ښکاره او دا ېې یوه نړېواله بېړنۍ ننګونه وبلله.
لومړنۍ پېښه په سويډن کې
د اسوشتېد پریس د رپوټ په حواله، په پاکستان کې پر یاد ويروس اخته کس د منځني ختيځ له یوه هېواده ستون شوی دی. دا د روغتیا نړېوال سازمان له خوا تر اعلان وروسته د اِم پاکس وېروس د نوې بڼې دوهمه پېښه ده چې له افریقا بهر ثبتیږي. لومړنۍ پېښه تر دې یوه ورځ مخکې په سويډن کې ثبت شوې ده. د سويډن روغتيايي چارواکو د پنجشنبې په ورځ په دغه هېواد کې د اِم پاکس د لومړنۍ مثبتې پېښې ثبت تائيد کړ.
د روغتيا نړېوال سازمان (WHP) د چهارشنبې په ورځ (داګست ۱۳مه) په افریقا کې د اِم پاکس ويروس نوې بڼې خپرېدا، خبر ورکړ.انځور: Denis Balibouse/REUTERS د پاکستان د عامې روغتیا وزارت په یوه اعلاميه کې ويلي چې د هوايي ډګرونو او سرحدونو چارواکو ته سپارښتنې شوي چې د مساپرو د تګ راتګ له بهیره دقيقه څارنه وکړي او په کومو مساپرو کې چې د اِم پاکس علايم موجود وي د تيستونو سمپلونه ېې واخلي او د طبي معایناتو له پاره ېې واستوي.
د خیبر پښتونخوا ایالت د عامې روغتیا مشر، داکتر ارشاد روغاني، وويل چې په اخته شخص کې د اِم پاکس علایم خفیف دي. روغاني زیاته کړې چې خیبر پښتونخوا په ۲۰۲۲م کال کې د اِم پاکس ۳۰۰ پېښې درلودې، تېر کال ېوازې دوه وې او سږکال دا لومړنۍ ده.
د روغتیا نړېوال سازمان خبرداری
د روغتيا نړېوال سازمان (WHP) د چهارشنبې په ورځ (داګست ۱۳مه) په افریقا کې د اِم پاکس ويروس نوې بڼې خپرېدا، د لوړې کچې خبرداري په ورکولو سره، یوه نړېواله روغتیاي ننګونه وبلله.
دغه سازمان اندېښنه ښوولې چې تر ۲۰۲۲م کال وروسته یو ځل بیا په نړۍ کې د دغه وېروس د خپرېدا خطر احساس کیږي.
د ډبلیو اچ او، تر دغه خبرداري یوه ورځ وروسته، په سويډن کې د اِم پاکس لومړنۍ مثبته پېښه او نن په پاکستان دوهمه پېښه رسماً تائيد کیږي. د روغتیا نړېوال سازمان منلې چې په سوېډن کې د ثبت شوې اِم پاکس نوعیت هغه دی چې تازه په افریقا خپره شوې ده.
ام پاکس په افریقا کې
دغه سازمان د چهارشنبې په ورځ وويل چې روان کال په افریقا کې د اِم پاکس تر ۱۴زرو ډېرې پېښې ثبت شوي چې ۵۲۴ کسان ېې مړه کړي دي.
پاکستان د جمعې په ورځ د اِم پاکس لومړۍ مثبتې پېښې څخه خبر ورکړانځور: National Institute of Allergy and Infectious Diseases/AP/picture alliance د دغې ناروغۍ د ابتلا او مړېنې تر ټولو ډېرې پېښې چې څه باندې ۹۶ سلنه کیږي، په کانګو هېواد کې ثبت شوي دي.
په کانګو کې د اِم پاکس ويروس د ۲۰۲۳م کال له جنوري کې خپور شو. له هغه وخت راهیسې په دغه هېواد کې د دغې ناروغۍ ۲۷۰۰ زره مثبتې پېښې ثبت شوې تر ۱۱۰۰ ډېر ناروغان ېې مړه شوي. په مړو شوو کې اکثریت یې ماشومان دي.
د چین تدابیر
د روغتیا نړېوال سازمان د معلوماتو له مخې په متحدو عربي اماراتو کې له ۲۰۲۲م کال راهیسې د اِم پاکس ۱۶ مثبتې پېښې ثبت شوي دي. دغه هېواد د خپل نړېوال ترانزيتی حیثیت لرلو په دليل له ساري ناروغیو ډېر اغیزمن کیږي.
چين ويلي په پام کې لري چې له بهره دغه هېواد ته د داخلېدونکو مساپرو د سکن کولو پروسه پیل کړي. د چين د ګمرکاتو ادارې د اګست په ۱۶مه په یوه اعلاميه کې وویل چې دغه مقررات به د راتلونکو شپږو میاشتو له پاره عملي کيږي. دغې ادارې زیاته کړې چې د ټولو هغو مساپرو طبي تیستونه به کوي چې د اِم پاکس ویروس لرونکو سیمو څخه چين ته راګرځي او یا پکې د دغې ناروغې علایم ليدل کيږي.
آژانسونه/م.ک.ص/ن.ز.
له آرشیف څخه:
تر کرونا زيات خطرناک د نړۍ ويروسونه وپېژنئ ـ انځوريز راپور
دمګړی په ټوله نړۍ کي د کرونا بيره خوره ده. خو که د مړيني شمیرو او ارقامو ته وکتل سي نو تر کرونا ډېر خطرناک ويروسونه سته. دلته يې وپېژنئ
ماربورګ د آلمان د يو ښار نوم دی چيري چي په ۱۹۶۷ مېلادي کال ګڼ شمېر انسانان د يو ويروس له کبله مړه سول. دا چي دغه ويروس په همدغه ښار کي وپېژندل سو نو ورته د ماربورګ نوم ورکول سو. دا د نړۍ له تر ټولو خطرناکو ويروسونو څخه يو بلل کيږي او په ۹۰ سلنه پيښو کي په دغه ويروس اخته انسانان خپل ژوند له لاسه ورکوي.
ايبولا ويروس د ۲۰۱۳ او ۲۰۱۶ کالونو تر منځ په لوېديځه افريقا کي تر ۱۱ زرو څخه زيات انسانان ووژل. دغه ويروس مختلف ډولونه لري او په لوړه اندازه وژونکې ناروغي رامنځ ته کوي. په دغه ويروس له اخته کسانو څخه عموما ۹۰ سلنه يې خپل ژوند له لاسه ورکوي.
د کرونا له خپرېدو وروسته په چين کي په هانټا ويروس د وژل سوي کس خبر هم د زياتو رسنيو سرټکی وګرځېدل. هانټا نوی ويروس نه دی. په دغه ويروس اخته کسانو کي د سږو ناروغۍ، تبه او د پښتورګو د غيرفعاله کېدو علايم راڅرګنديږي.
د لېوني سپي ويروس د سپيانو، ګيدړو او يا شوپرکانو د داړلو په نتيجه کي انسان ته انتقاليږي. که څه چي کورني سپي ټول د دغه ويروس پر ضد واکسين کيږي، خو د افغانستان او پاکستان په شمول په زياتو هيوادونو کي لا زيات کوڅه ډبه سپي د دغه ويروس د خپراوي سبب کيږي. دغه ويروس په لوړه اندازه وژونکی دی.
د ايچ آی وي ويروس له کبله د ايډز ناروغي رامنځ ته کيږي. دغه ويروس په اتيايمه لسيزه کي د پېژندل کيدو راهيسي تر ۳۸ مليونو څخه زيات انسانان وژلي دي.
انسانانو په زرونو کاله د کڅوک ويروس سره مبارزه وکړه. د روغتيا نړيوال سازمان په ۱۹۸۰ کال اعلان وکړ چي دغه خطرناک ويروس په بشپړه توګه له منځه تللی دی. په دغه ويروس د اخته کسانو څخه ۳۳ سلنه کسانو به خپل ژوند له لاسه ورکاوه.
په نړۍ کي هر کال په زرونو انسانان د انفلوينزا يا والګي له کبله ژوند له لاسه ورکوي. والګی مختلف اقسام لري. په ۱۸۱۸ مېلادي کال د هسپانوۍ تبي په نوم والګي د هغه وخت نړۍ له ۱،۸ مليارډ نفوس څخه د ۲۷ او ۵۰ مليونو تر منځ انسانان ووژل.
د ډينګي ويروس د غوماشي/ماشي په واسطه خپريږي. د نورو ويروسونو په پرتله د دغه ويروس له کبله د وژل کېدونکو شمېره ټيټه ده. د دغه ويروس ناروغي د ايبولا په شان علايم لرلای سي. د دغه ويروس ضد واکسينو جوړولو اجازه په ۱۹۱۹ کال په متحده ايالاتو کي ورکول سوه.
د روټا ويروس په زياته د نوو زېږېدلو ماشومانو له پاره ډېر خطرناک دی. په ۲۰۰۸ کال د دغه ويروس له کبله پنځه مليونه داسي ماشومان مړه سول چي عمرونه يې لا پنځه کالو ته نه ول رسېدلي.
دغه ويروس زيات اقسام لري. په ۲۰۱۲ کال دغه ويروس په سعودي عربستان کي لومړی په اوښانو کي او بيا په انسانانو کي خپور سو. له دې مخکي د دغه ويروس سارس قسم په ۲۰۰۲ کال کي په ۲۶ هيوادونو کي خپور سوی ؤ چي بشپړه نوم يې Sars Cov يعني سارس کرونا ويروس ؤ. دمګړی دغه ويروس د کويد ۱۹ په نوم په ټوله نړۍ کي خپور سوی دی.
