ترمپ د ایران پر اټومي تاسیساتو د اسرائیل د برید غوښتنه وکړه
۱۴۰۳ مهر ۱۴, شنبه
د امریکا د ولسمشریزو ټاکنو له پاره د جمهوري غوښتونکو نوماند ډونالډ ترمپ د ایران پر اټومي تاسیساتو د اسرائیل د برید ملاتړ وکړ. لبنان کې پر ضاحیه او د بیروت هوایي ډګر ته نږدې د اسرائیلي ځواکونو بریدونه دوام لري.
ترمپ د ایران پر اټومي تاسیساتو د اسرائیل د برید غوښتنه وکړهانځور: Andy Manis/AP Photo/picture alliance
اعلان
ډونالډ ترمپ د ایران وروستي توغندیز برید ته د اسرائیل د احتمالي ځواب په هکله د امریکا د ولسمشر جو بایډن د څرګندونو په غبرګون کې وویل:«د هغه[جو بایډن] ځواب باید دا وای چې اول دې اټومي تاسیسات په نښه کړئ او وروسته د نورو په فکر کې اوسو.»
ترمپ دغه څرګندونې د شمالي کارولاینا ایالت په فایت ویل کې په یوه انتخاباتي اجتماع کې کړې دي. ترمپ په دې هکله چې جو بایډن ویلي دي چې د ایران پر اټومي تاسیساتو د اسرائیل د برید ملاتړ نه کوي وویل: «خو دا هغه څه دي چې تاسې غواړئ پرې برید وکړئ، سمه ده؟»
ډونالډ ترمپ وویل چې د ده له نظره جو بایډن«تیروتنه کړې ده» او ټینګار یې وګړ چې اټومي وسلو ته د ایران لاس رسی «تر ټولو لوی خطر» دی.
د امریکا دیموکرات ولسمشر جو بایډن د ایران پر اټومي تاسیساتو د اسرائیل د حملې په هکله د خبریالانو د پوښتنې په ځواب کې ویلي و چې نوموړی د دې اقدام مخالف دی. جو بایډن مخکې تر دې له اسرائیل څخه غوښتي وو چې د ایران توغندیز برید ته غبرګون دې، په دقیق ډول و ارزوي.
خو ترمپ په خپله ټاکنیزه غونډه کې ټینګار وکړ چې اټومي وسلې تر ټولو ستر ګواښ دی او د هر خطر له پاره باید په بشپړ ډول تیار اوسو.
اسرائیلي پوځ د سه شبنې (د اکتوبر لومړۍ نيټه) په ماښام خبر ورکړی وو چې ایران د شاوخوا ۲۰۰ توغندیو په توغولو سره پر اسرائیل برید کړی دی. دغه بالستیک توغندي د تهران، شیراز، کاشان او د ایران د یو شمیر نورو ښارونو څخه د اسرائیل پر خاوره توغول شوي وو.
د اسرائیل لومړي وزیر بنیامین نتانیاهو پر خپل هیواد د ایران د دغو توغندیزو بریدونو په غبرګون کې وویل: «ایران نن شپه ستره تیروتنه وکړه او تاوان به یې ګالي.»
ولې د ایران اتومي پروګرام بیا د توجه وړ ګرځیدلی؟
02:45
This browser does not support the video element.
پر لبنان د برید دوام
اسرائیلي پوځ د بیروت په سویل کې پر نورو ساختمانونو هم برید کړی دی. تر دې برید لږ مخکې اسرائیلي پوځ یو ځل بیا خبرداری ورکړی و او د سیمې له اوسیدونکو څخه یې په بیړه د سیمې د تخلیه کولو غوښتنه کړې وه.
اعلان
د شنبې (د اکتوبر ۵ نیټه) په ورځ لومړی خبرداری په خاص ډول د هغو خلکو له پاره وو چې د «برج الباراجنه» په یوه ساختمان کې ول او دویم خبرداری د «شویفات» د سیمې اوسیدونکو له پاره و.
اسرائیلي پوځ د بیروت نړیوال هوایي ډګر ته نږدې خپلو هوایي بریدونو ته هم دوام وکړی دی. دغه بریدونه په داسې حال کې ترسره کیږي چې ډیر شمیر هیوادونه له لبنان څخه د خپلو اتباعو په ویستلو اخته دي.
حزب الله ډلې اعلان کړی دی چې د لبنان په سرحد کې په دوامداره توګه له اسرائیلي ځواکونو سره د جګړې په حال کې دي. مخکې تر دې دغې ډلې ادعا کړې وه چې اسرائیلي ځواکونه یي پر شاتګ ته مجبوره کړي دي. دغې ترهګرې ډلې همدرانګه ادعا کړې ده چې د لبنان په سویل کې یې اسرائیلي ځواکونه د توغندیو په وسیله په نښه کړي دي.
د رویټرز د رپوټ پر بنسټ اسرائیلي پوځ اټکل کوي چې په لبنان کې د خپلو ځمکنیو عملیاتو د پیل راهیسې یې د حزب الله شاوخوا ۲۵۰ جنګیالي، چې یو شمیر قوماندانان هم په کې شامل دي وژلي دي.
آژانسونه: ش.ن/ ا.و.ا
ايران پلوه لبنانی تنظيم حزب الله په انځورونو کي وپېژنئ
د لبنان شعيه مذهبه سياسي او وسله وال تنظيم حزب الله ډېر پياوړی بلل کيږي. خو پر دغه تنظيم داسي تورونه دي چي د لبنان تر څنګ په سيمه کي په کړکېچونو کي لاس لري.
انځور: Reuters/A. Taher
د حزب الله منځ ته راتلل
حزب الله سازمان چي «د الله ډله» معنی ورکوي په ۱۹۸۲ کال د اسرائيل له خوا د لبنان پر جنوب تر بريد وروسته د مذهبي مشرانو له خوا جوړ کړل سو. دغه سازمان دوې څانګي لري چي يوه يې سياسي او بله يې وسله واله ده.
انځور: picture-alliance/dpa
د اسرائيل پر ضد ملي پيوستون
حزب الله سازمان په لومړي ځل په ۱۹۸۰م کال کي د شعيه مذهبه ملېشې په توګه راپورته سو. دغې ډلې د لبنان په کورنۍ جګړه کي مهم رول لاره. په ۲۰۰۰م کال چي کله اسرائيلو له جنوبي لبنان څخه خپل ځواکونه پر شا کړل، د هغه تر شا هم د حزب الله چريکي عمليات ول. په ۲۰۰۶م کال د اسرائيلو او حزب الله تر منځ بيا جګړه وسوه. خو په دغه جګړه کي نورو مذهبي ډلو هم له حزب الله سره مرسته وکړه.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Zaatari
د ايران ملاتړ
د حزب الله له جوړښت راهيسي له دغه سازمان سره ايران او د شام هيوادونه، نظامي، اقتصادي او سياسي مرستي کوي. دمګړی د دغې ډلې نظامي څانګه د لبنان تر پوځ زياته پياوړې بلله کيږي. دغه ډله نه يوازي په هيواد کي دننه، بلکي په سيمه کي زيات اغېز لري.
انځور: Reuters/O. Sanadiki
سياسي مشر
حزب الله تر هغه وروسته خپله ټول پام سياسي اړخ ته واړاوه، چي په ۱۹۷۵م کال کي پېل سوې کورنۍ جګړه په ۱۹۹۰م کال پای ته ورسېده. حزب الله په لبنان کي د اکثريتي شعيه مذهبي ډلې تر څنګ د مسيحيانو او نورو ډلو ملاتړ هم لري. په ۱۹۹۲م کال د دغه سازمان مشري حسن نصرالله پر غاړه واخيسته چي تر نن پوري د دغه سازمان مشر دی.
انځور: picture-alliance/dpa
نظامي څانګه
د لبنان په کورنۍ جګړه کي د ښکيلو نورو سازمانونو برعکس، حزب الله د جګړې تر پای ته رسېدو وروسته خپله وسله واله څانګه له منځه نه يووړه. که څه هم چي د هيواد نورو سياسي ډلو د حزب الله پر دغه مؤقف نيوکي هم وکړې خو دوی استدلال کوي چي دغه نظامي څانګه يې له اسرائيلو او نورو بهرنيو قوتونو څخه د دفاع له پاره حتمي ده.
انځور: picture-alliance/AA
ايا يوه ترهګره ډله؟
امريکا متحد ايالات، اسرائيل، کاناډا او عرب ليګ تر څنګ ځيني نور هيوادونه او نړيوال سازمانونه هم حزب الله ته د ترهګرې ډلې په توګه ګوري. خو بريتانيا، آستراليا او اروپايي اتحاديه د دغه سازمان د سياسي او نظامي څانګو تر منځ فرق کوي.
انځور: picture-alliance/Pacific Press/I. Press
د سوريې په کورنۍ جګړه کي
حزب الله ډله د سوريې په جګړه کي د ولسمشر بشارالاسد ملاتړ کوي. دغې ډلې نه یوازي دا چي د سوريې د پوځ د وسلو د لېږد رالېږد لاري ساتلي دي، بلکي د لبنان شاوخوا يې داسي ساحه د سوريې د حکومت په پلويتوب خوندي کړې ده چي پکښي سني مذهبه مليشې ګواښ بلل کيږي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/Syrian Central Military Media
د تشنج ډېرښت
لبنان له زیات وخت راهيسي د سعودي عربستان او ايران تر منځ د خپلو دلچسپيو د ساتلو له پاره د سيالۍ ډګر دی. خو په لبنان کي حزب الله د غلبې او په سوريه کي د دغې ډلې د فعاليتونو له کبله په سيمه کي د مذهبي ډلو تر منځ تشنج لا زيات سوی دی.
