نن د ۲۰۲۴م کال د نومبر ۱۹مه په اوکراین کې روسيې جګړه ۱۰۰۰ ورځو ته ورسېده. د دویچه ویله خبریالانو اندریس نال او جان والتر په خپل رپوټ کې دغې جګړې ته چې د ۲۰۲۲م کال د نومبر په ۲۴مه پیل شوې، کتنه کړې ده.
روسیه وايي په اوکراین کې ېې د جګړې د پيل راهيسې په دغو زرو ورځو کې د اوکراین د وسله وال پوځ له ۹۰۰زرو ډېر غړي وژلي یا ټپيان کړي دي. دغه ارقام چې د روسيې دفاع وزارت او دولتي خبري آژانس، ټاس، له خوا خپاره شوي په خپلواکه توګه تائيد کېدلی نشي. د تلفاتو دقیق ارقام نه کیف او نه هم مسکو خپاره کړي دي.
غرب اټکل کوي چې په دغه جګړه کې په ټولیزه توګه د اوکراین تلفات د روسيې په مقایسه ډېر کم دي.
نیویارک ټايمز په خپل وروستي رپوټ کې ويلي چې په اوکراین کې په جګړه کې تر اوسه د اوکراین ۵۷زره عسکر وژل شوي دي.
ناټو اټکل کوي چې په دغه جګړه کې له ۶۰۰زرو ډېر روسي عسکر وژل شوي او ټپیان شوي دي. خپله د اوکراین حکومت بیا وايي چې د ۲۰۲۲م کال له فيبروري راهیسې چې روسیې پر اوکراین یرغل کړی، ۷۲۲زره روسي عسکر وژل شوي او ټپیان شوي دي.
د جګړو جبهې د جګړې په ابتدا کې د روسي ځواکونو د چټکو پرمختګونو وروسته، اوکرایني ځواکونه وتوانېدل چې د هغوی د حملو مخه ډب کړي، په ځانګړې توګه په شمالي سرحدي سیمه کې. اوکرایني ځواکونه دغه راز په جنوب کې هم وتوانېدل چې روسي ځواکونه د ديپرو سیند ورهاخوا په شا وتمبوي. دېپرو د اوکراین تر ټولو لوی سیند دی. اوکرايني ځواکونو د ۲۰۲۴م کال په دوبي کې حتی دروسیې په خاوره کې دننه په کورسک سیمه کې عملیات وکړل. اوکرايني ځواکونو سره نيمه پوځي مليشې ډلې هم ملګرې وې.
خو په شرق کې د اوکراین پراخې سيمې په ځانګړې توګه د لوهانسک، دونيڅک، زاپروژيا او خرسون سیمې د روسيې په کنټرول کې پاته شوې او روسيې د کریميا نيمه ټاپو په څېر په خپله خاوره کې الحاق کړې.
ملګري ملتونه وايي د اوکراین جګړې د نړۍ یو ترټولو ستر بشري بحران رامنځته او په ملیونو انسانان یې بېځایه کړلانځور: Alexey Belkin/NEWS.ru/globallookpress.com/picture alliance مهاجرتونه او بشري وضعیت د ملګرو ملتونو د مهاجرت ادارې (UNHCR) په حواله، په اوکراین کې جګړه د نړۍ په سطحه د بېځایه شويو تر ټولو لوی بحران رامنځ ته کړ. د دغه سازمان په خبره له ۱۰ ملیونو ډېر اوکراینيان له خپلو کورنو بېځایه شول چې له ډلې ېې په حدود د ۶ اعشاریه ۷ ملیونه ېې مختلفو اروپايي هېوادونو ته مهاجر شول. یوازې د ۲۰۲۴م کال په لومړیو شپږو میاشتو کې ۴۰۰ زره نور کسان هم دغو هېوادونو ته ورسېدل. د روان کال له پيل تر اګست پورې ۱۷۰زره کسان د اوکراین په شرق کې بېځایه شول.
د مهاجرو په چارو کې د ملګرو ملتونو عالي کمشنرې، کيلي ټي کلیمینتس، د نومبر په ۱۲مه په ژنیف کې وويل چې «بېشماره ماشومانو ته آنلاین زدکړې ورکول کیږي.» هغې وويل دغو ماشومانو «ټولنیز روابط او د ټولګيو حضوري تجربې له لاسه ورکړي دي.»
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (OCHA) وايي چې د ۲۰۲۲م کال فبروري راپدېخوا په اوکراین کې بشري وضعیت په ډراماتيکه توګه خراب شوی دی. د ملګرو ملتونو په حواله د اوکراین ۴۰ سلنه نفوس بشري مرستو باندې متکي دي. اوچا او یوان اچ سي آر، د روان کال په سر کې د اوکرایني مهاجرو او د اوکراین د جګړه ځپلو ټولنو د ملاتړ له پاره، د ۴ اعشاریه ۲ ملیارډ ډالرو مرستې اپیل وکړ.
وروسته له هغې چې د امریکا متحده ایالاتو ولسمشر، جو بایدن، اوکراین ته اجازه ورکړه چې کولی شي پر (ATACMS) توغندیو د روسیې په خاوره کې اهداف په نخښه کړي، د اروپايي اتحاديې تر ټولو لوړپوړي ديپلومات، جوزپ بورل، له غړو هېوادونو وغوښتل چې د بایدن له دغه تصمیم سره یو ځای شي.
بورل د امریکا متحده ایالاتو دغه اقدام د اوکراین له پاره د یو «ډېر ښه خبر» په توګه یاد کړی دی.
بورل په دې هکله وويل: «نن به موږ پر دې بحث وکړو او زه هیله مند یم چې ټول غړي هېوادونه به د امریکا متحده ایالاتو له دغه تصمیم سره يوځای شي.»
د اروپايي اتحاديې تر ټولو لوړپوړي ديپلومات، جوزپ بورل، له غړو هېوادونو وغوښتل چې د اوکراین په هکله د بایدن له تصمیم سره یو ځای شي انځور: Urs Flueeler/dpa/picture alliance د فرانسې ولسمشر، امانويل ماکرون، هم د امریکا متحده ایالاتو له دغه تصمیمه هرکلی کړی او هغه ېې «یو ښه» تصمیم بللی دی. ماکرون تر دې مخکې هم په کراتو ټينګار کړی وو چې اوکراین ته دې د روسيې په خاوره کې پر اوږد واټن ويشتونکو توغندیو د اهدافو د وېشتلو اجازه ورکړل شي.
د آلمان صدراعظم اولاف شولڅ د دوشنبې په ورځ یو ځل بیا اوکراین ته د دغه هېواد د تاوروس توغنديو له لېږد سره مخالفت وکړ. شولڅ تر دې مخکې هم په کراتو ويلي وو چې نه غواړي اوکراین ته اوږد واټن ويشتونکو توغندیو په لېږد سره آلمان د جګړې یو ګډونوال وګرځوي.
په دې هکله د امريکا د ټاکل شوي ولسمشر دونالد ترمپ د متحدینو نظر له کرملین سره ورته والی لري. د کریملین ویاند دیمیتري پسکوف وويل، داسې ښکاري چې بایدن غواړي له خپل دغه تصمیم سره «کرکيچ ته لا ډېر شدت ورکړي.»
دونالد ترمپ مخکې په کراتو ويلي چې غواړي د اوکراین جګړه پای ته ورسوي خو ډېر جزئیات ېې نه دي ورکړي.
په سومي کې د روسیې بريد د اوکراین ولسمشر، ولادیمیر زیلنسکي، د سه شنبې په ورځ وویل چې روسيې تېره شپه د اوکراین په سومي سیمه کې حمله کړې چې په کې د یو ماشوم په ګډون ۷ کسان وژل شوي دي. زیلنسکي دغه راز وویل چې په دغه حمله کې له لسو ډېر کسان ټپیان شوي هم دي.
tj/sms/mks/bs/ (AP, AFP, DPA, Reuters)
له آرشیف څخه (17.02.2023):
په اوکراين کې د یوه کال جګړې ځينې مهمې پيښې
پر اوکراین د روسېې يرغل نږدې يو کال کيږي. په دغه روانه جګړه کې تر اوسه په زرونو خلک وژل شوي او د اوکراین ډېر ښارونه په کنډوالو بدل شوي دي. په دغه انځوریز رپوټ کې د جګړې ځېنې مهمو پېښو ته اشاره شوې ده. انځور: Javie Espinosa/El Mundo/IMAGO روسي قواوو د ۲۰۲۲م کال د فبرورۍ مياشتي پر ۲۴مه د ولسمشر ولاديمیر پوتين په امر د شمال، شرق او جنوب له خواو پر اوکراين پوځي یرغل وکړ. پوتين خپل دغه اقدام ته «ځانګړي پوځي عملیات» وايي چې موخه ېې د اوکراین «بې وسلې کول» او «له نازيانو څخه پاکول» بولي.
انځور: Konstantin Mihalchevskiy/SNA/imago images روسي ځواکونو د مارچ په دوهمه د اوکراین د جنوبي ښار، خيرسون د نیولو ادعا وکړه او د همدې مياشتې په اوایلو کې ېې د خيرسون د پاتې برخې او په ګاونډ کې ېې د زاپروږيا سيمې ډېرې برخې هم ونيولې چې په هغو کې د زاپروږيا اټومي بټۍ چې د اروپا په سطحه تر ټولو سترې بټۍ دي هم شاملې دي.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS روسي ځواکونه په اپریل کې د کیف له څنډو څخه ووتل چې تر وتلو وروسته ېې داسې ادعاوې وشوې چې د بوچا سیمې پر سړکونو د ملکيانو پراته مړي او یا ډله ایز قبرونه وموندل شول.
انځور: Ronaldo Schemidt/AFP روسي ځواکونو د اپریل مياشتي پر نهمه د اوکراين په شرقي ښار کراماتورسک کې د اورګاډي یو تمځای په توغندي وويشت. په دغه برید کې ۵۲ ملکیان ووژل شول او تر ۱۰۰ ډېر نور ټپيان شول.
انځور: Seth Sidney Berry/ZUMA Press Wire/picture alliance اوکرایني ځواکونو د اپریل مياشتي پر ۱۳مه د موسکوا په نوم د روسېې د تورې بحېرې يوه جنګي کښتۍ په یو توغندويز برید کې ووېشتله. د کروز توغنديو ليږدونکې دغه کښتۍ په راتلونکې ورځ په اوبو کې ډوبه شوه.
انځور: Vasily Batanov/AFP/Getty Images اوکرایني ځواکونو د می پر ۱۶ پریکړه وکړه چې د آزوفستال فولادو کارخانې څخه وروسته د نژدې ۳ میاشتو مقاومته ووځي. دا په ماريوپول کې د اوکرايني ځواکونه تر ټولو وروستی او کلک سنګر وو چې د روسي ځواکونو په محاصره کې وو.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS د می مياشتي پر ۱۸، فنلند او سويډن په ناټو سازمان کې د غړيتوب له پاره خپل درخواستونه وړاندې کړل. دغه اقدام د جګړې پر مهال د اوکراین د متحدینو د پوځي اتحاد د لا پراختیا او پر مسکو یو قوي ګوزار وو.
انځور: JOHANNA GERON/AFP په جون میاشت کې اوکراین ته د امریکايي هيمارس توغنديو په ګډون ډيرې غربي وسلې ورسېدې. د آرشیف انځور
انځور: Petra News Agency/dpa/picture alliance روسي ځواکونو د جون مياشتي پر ۳۰مه له سنيک جزېرې څخه شاتګ وکړ. دغه جزیره د اودیسا بندر جنوب ته ليرې د تورې بحېرې په اوبو کې پرته ده. روسي ځواکونو د اودیسه بندر د یرغل په لومړيو ورځو کې نيولی وو. د آرشیف انځور - په توره بحیره کې د روسېې سمندري ځواکونه
انځور: Russian Defense Ministry Press Service/AP/picture alliance روسېې او اوکراین د جولای پر ۲۲ په استانبول کې د ترکېې او ملګرو ملتونو سازمان په منځګړيتوب د غله جاتو تړون لاسلیک کړ. د دغه تړون له مخې په میلیونو ټنه هغه غله دانه چې د جګړې له کبله د اوکراین د تورې بحېرې په بندرونو کې بنده پاتې وه، نړیوال بازارونو ته ېې له سره صادرات پیل شول.
انځور: TURKISH DEFENCE MINISTRY/ REUTERS د جولای پر ۲۹مه د روسي تر کنټرول لاندې جنوبي ښار اولینويکا کې یو زندان باندې توغندويز برید وشو چې پکې ۵۳ کسان ووژل شول.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS د اګست مياشتي پر ۹ په کریمیا کې واقع یوه هوايي اډه کې ځواکمنې چاودنې وشوې. ډيرې چاودنې د برېښنا په یو سبستیشن او د مهماتو په ډيپوګانو کې وشوې. دا د اوکراین په جګړه کې د روسېې يوه مهمه رول لوبونکې پوځي اډه ده. د اوکراین يو لوړپوړي پوځي بیا وروسته وویل چې د کریميا بريدونه د کيف ځواکونو کړي ول.
انځور: REUTERS د تېرکال اګست مياشتي پر ۲۰ د روسي ملتپاله ايډیالوژیست الکساندر دوګين، لور، داریا دوګينا د يوه موټربم په چاودنه کې ووژل شوه. دغه چاودنه د مسکو له ښاره باندې رامنځ ته شوه چې روسي چارواکو ېې پړه پر اوکران ورواچوله.
انځور: TSARGRAD.TV via REUTERS اوکرايني ځواکونو د سپتمبر په ۶ په شمال شرقي سیمه خارکيف کې د روسي ځواکونو پر ضد ناڅاپي چټک تعرضي عملیات پيل کړل. په دغو عملیاتو کې له ډيرو سیمو څخه روسي ځواکونه چې له میاشتو راهيسي پکې اوسېدل، بېرته وښکل شول.
انځور: Metin Aktas/AA/picture alliance د روسېې ولسمشر ولاديمیر پوتين، د سپتمبر مياشتي پر ۲۱ د قسمي پوځي بهيج اعلان وکړ، چې له مخې ېې ۳۰۰زره ریزرفي عسکر د روسېې پوځ ته نېول کېدل. دغه اعلان سبب شوو چې پر شرايطو برابر په سلونو زره روسي نارينه چې نه ېې غوښتل جنګ ته واستول شي، ګاونډيو هیوادونو ته وتښتي.
انځور: Daro Sulakauri/Getty Images د روسېې ولسمشر ولادیمیر پوتین د سپتمبر پر ۳۰ د کريملین په یو مراسم کې د اوکراین د څلورو سیمو د الحاق سندونه لاسلیک کړل.
انځور: Grigory Sysoyev/AP/picture alliance د اکتوبر پر ۸ نيټه د کریميا پر پله د یو لارۍ بم چاودنه وشوه چې د دغه پله يوه برخه ېې تخریب کړه. دغه مهم پل روسيه له کریميا نيمه ټاپو سره نښلوي. پوتین دا د اوکراین کار وباله او په ځواب کې ېې د اوکراین بريښنايي زیربناوې تر توغندويز بریدونو لاندې راوستلې.
انځور: AFP روسېې د اوکراین پر برېښنايي زیربناو لومړني توغندويز بریدونه د اکتوبر پر ۱۰مه پیل کړل. دغو بریدونو ادامه پيدا کړه چې د اوکراین په ډيرو ښارونو او سیمو کې ېې خلک په سوړ ژمي کې د اوبو او بريښنا له اړخه له سختو ستونزو سره مخ کړل.
انځور: Kostiantyn Liberov/AP Photo/picture alliance روسيې د نومبر مياشتي پر ۹ له خیرسون څخه د خپلو ځواکونو د شاتګ اعلان وکړ. تر هغه وروسته دغه ښار اوکرایني ځواکونو بېرته ونیو او د دغه هیواد ولسمشر، ولاديمیر زیلنسکي هم هلته ورغی له خپلو ځواکونو او د سیمې له اوسیدونکو سره ېې وکتل.
انځور: Valentyn Ogirenko/REUTERS د روسېې پوځ د دسمبر میاشتې پر ۵ وويل چې اوکراین د روسېې په خاوره کې دننه ډير وړاندې د دوی پر دوو پوځي اډو بریدونه کړي دي. روسېې وويل چې اوکراین په دغو بریدونو کې له اوږد واټن وهونکو جنګي ډرون څخه استفاده کړې ده.
انځور: TASS/dpa/picture alliance د ۲۰۲۲م کال د نومبر مياشتي پر ۲۱ د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکي امریکا متحده ایالتو ته ولاړ او له ولسمشر جو بایدن سره ېې وکتل. دا د جګړې له پيل راوروسته امریکا ته د زيلنسکي لومړی سفر وو چې پکې اوکراین ته د پيټرويټ هوايي دفاع سیستم او نورو وسلو پر ورکړې خبرې وشوې.
انځور: Andrew Harnik/AP Photo/picture alliance اوکراین د نوي کال په لومړيو شيبو کې په ماکییوکا سیمه کې د روسي عسکرو يو مرکز په نخښه کړ. د روسېې دفاع وزارت وویل چې په دغه برید کې ېې ۸۹ عسکر ووژل شول. دا پر روسي عسکرو د اوکراین یوه تر ټولو خونړۍ حمله وه.
انځور: ALEXANDER ERMOCHENKO/REUTERS روسي ځواکونو د روسېې پر برېښنايي زېربناوو خپل بریدونه جاري ساتلي. د جنوري مياشتي پر ۱۴ یو روسی توغندی د اوکراین په دنيپرو کې د هستوګنې پر یو ساختمان ولګيد، چې ۴۵ کسان پکې ووژل.
انځور: Sergei SUPINSKY/AFP روسيې د جنوري مياشتي پر ۱۲ د اوکراین د سولیدار ښارګوټي د نیولو خبر ورکړ. مسکو په عین وخت کې د بخموت د نیولو په موخه خپلې تعرضي حملې چټکې کړي دي. بخموت په سیمه کې د اوکراین تر ټولو قوي مرکز ګڼل کيږي. په انځور کې اوکرایني ځواکونو په سوليدار کې د جګړې په لومړۍ کرښه کې
انځور: AP/Libkos روسي ځواکونو د روسېې پر برېښنايي زېربناوو خپل بریدونه جاري ساتلي. د جنوري مياشتي پر ۱۴ یو روسی توغندی د اوکراین په دنيپرو کې د هستوګنې پر یو ساختمان ولګيد، چې ۴۵ کسان پکې ووژل.
انځور: VALENTYN REZNICHENKO via REUTERS د روسېې د خصوصی امنيتي شرکت، واګنر مالک د فبرورۍ مياشتي پر ۱۰مه وويل چې د اوکراین جګړه به کلونه وخت ونیسي. يونګي پریګوژین، وویل د روسېې له خوا یوازې د دونباس سيمې بشپړ نیول به ۱۸میاشتې وخت ونیسي. د واګنر شرکت ملیشي د اوکراین په جګړه کې جنګیږي.
انځور: Uncredited/AP/dpa/picture alliance