د ناروې له خوا د تازه اټکلونو له مخې په اوکراين کې د تېر يوه کال په جګړو کې ۱۸۰ زره روسي سرتېري وژل يا ژوبل شوي او د اوکرايني پوځ سل زره پوځيان يا مړه يا ټپيان دي. د نورو لوېديځو هيوادونو د اټکلونو له مخې هر لوري ته تقريبا ۱۵۰ زره کسان وژل شوي يا ټپيان شوي دي.
د پرتلنې له پاره په افغانستان کې د شوروي اتحاد له خوا د جګړې په ترڅ کې له ۱۹۷۹ تر ۱۹۸۹م کاله پورې ۱۵ زرو شوروي سرتېرو خپل ژوند له لاسه ورکړ. د ملکيانو په برخه کې تقريبا ۳۰ تر ۴۰ زرو پورې ملکي وګړو اوس په اوکراين کې خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
د جنورۍ مياشتې په پای کې ملګرو ملتونو اټکل وکړ چې لږ تر لږه ۱۸ زره ملکي کسان وژل شوي يا ټپيان شوي دي، خو داسې ښکاري چې شمېر به يې لا ډېر وي. دا هم ويل شوي چې اکثريت يې د روسيې له خوا په بمباريو کې وژل شوي.پر اوکراين د روسيې يرغل او ناسم معلومات
اوکرايني چارواکي وايي چې لږ تر لږه ۴۰۰ ماشومان هم وژل شوي دي. د کيف د څرګندونو له مخې د اوکراين د خاورې په ۳۰ سلنه برخه کې ماينونه ښخ شوي دي.
د بشري حقونو د څار ډله بيا پر اوکراين تور پورې کوي چې د سړي ضد ماينونه يې په ختيځي ايزيوم سيمه کې ښخ کړي دي. د ماينونو کشف او خنثی کول ښايي د کارپوهانو په حواله يو څو لسيزې وخت ونیسي.
په ورته وخت کې د احتمالي جنګي جنايتونو شمېر هم خورا لوړ دی. د اروپايي اتحاديې د عدلي چارو کميسار، ديدير ريندرس وايي چې تر اوسه تقريبا ۶۵ زره احتمالي جنګي جنايتونه ثبت شوي دي.بایدن د ناټو شرقي متحدین د اخلاقي لحاظه تقویه کړه
د ملګرو ملتونو کارپوهانو پر روسيې تور پورې کړ چې په اوکراين کې يې »د لوړې کچې« جنګي جنايتونه تر سره کړي دي لکه اعدامونه، شکنجې او جنسي تاوتريخوالی. کيف دغه ادعا هم کوي چې مسکو تر ۱۶ زرو زيات ماشومان روسيې يا داسې سيمو ته ديپورت کړي دي چې د روسي پلوو بېلتون پالو تر کنترول لاندې دي. په ورته وخت کې نادولتي سازمانونو پر اوکراين تور پورې کړی دی چې د روسي جنګي اسيرانو حقونه يې تر پښو لاندې کړي دي.
د اوکراين جګړې د دغه هېواد اقتصاد ته هم درانه زيانونه اړولي دي. روسيې د ژمي په مياشتو کې په هدفمن ډول د اوکراين برېښنايي شبکې په نخښه کړې دي چې له امله يې برېښنا او مرکز ګرمۍ له کاره لوېدلې وې.
نړيوال بانک په اکتوبر مياشت کې اټکل وکړ چې د اوکراين اقتصادي قوت په ۲۰۲۲م کال کې ۳۵ سلنه راټيټ شوی دی. د کیف د اقتصاد پوهنځي بيا په جنورۍ مياشت کې ويلي دي چې په جګړو کې د ويجاړې شوې زېربنا بېرته رغونه ښايي ۱۳۸ ميليارډه ډالره لګښت وغواړي. د زراعت په برخه کې اوښتي اقتصادي زيانونه ښايي ۳۴ ميليارډو ډالرو ته ورسيږي. اوکراين د نړۍ د غنمو د توليد يو مهم هيواد بلل کيږي. اروپايي اتحاديه او نړيوال بانک د ټول اوکراين د بيا رغونې له پاره ۳۵۰ ميليارډه ډالره اړين بولي.پوتین: غربیانو د اوکراین جنګ پیل کړ
د ملګرو ملتونو د کډوالو چارو ادارې په حواله د سختو جګړو له کبله تر اتو ميليونو زيات اوکراينيان تښتېدلي دي. اکثريت يې پولنډ ته رسېدلي چې شمېر يې ۱،۵ ميليونو ته رسيږي.
د آلمان د احصايو د فدرالي ادارې په حواله ۱،۱ ميليونه اوکراينيان جرمني ته رسېدلي دي چې اکثريت يې ښځې او ماشومان دي. تر ۱۳۰ زرو زيات بيا بېرته خپل هېواد ته هم ستانه شوي دي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو چارو ادارې په حواله تر پنځو ميليونو زيات اوکراينيان د هېواد په داخل کې هم بې ځايه شوي دي. د اوکراين مشرتابه پر روسيې تور لګوي چې په اجباري توګه يې خلک له بېلابېلو سيمو اخراج کړي دي. کله چې روسيې پر اوکراين حمله وکړه، د اوکراين پوځ يوازې د شوروي اتحاد د وخت زاړه تجهيزات درلودل.
په دې ترڅ کې امريکا متحده ايالاتو اوکراين ته د هايمارس په نوم راکټ ويشتونکي سامان آلات ورکړي دي چې په ۸۰ کيلومترۍ کې خپل هدف ويشتلی شي. ويل کيږي چې دغه تجهيزات د روسي لوري د وسلو په پرتله برلاسي دي. په نومبر مياشت کې د آلمان د کيل ښار د اقتصادي مرستو انستيتوت اټکل وکړ چې لويديځو متحدينو له اوکراين سره تر هغه وخته پورې د کابو ۳۸ ميلیارډه يورو په مقدار د مرستو ژمنه کړې وه. په دغه رقم کې په جنورۍ کې د آلمان، نورو اروپايي هيوادونو او امریکا متحده ايالاتو له خوا اعلان شوي ټانکونه لا نه دي شامل.
آ./ن.ص./ن.ز.
په اوکراين کې د یوه کال جګړې ځينې مهمې پيښې
پر اوکراین د روسېې يرغل نږدې يو کال کيږي. په دغه روانه جګړه کې تر اوسه په زرونو خلک وژل شوي او د اوکراین ډېر ښارونه په کنډوالو بدل شوي دي. په دغه انځوریز رپوټ کې د جګړې ځېنې مهمو پېښو ته اشاره شوې ده. انځور: Javie Espinosa/El Mundo/IMAGO روسي قواوو د ۲۰۲۲م کال د فبرورۍ مياشتي پر ۲۴مه د ولسمشر ولاديمیر پوتين په امر د شمال، شرق او جنوب له خواو پر اوکراين پوځي یرغل وکړ. پوتين خپل دغه اقدام ته «ځانګړي پوځي عملیات» وايي چې موخه ېې د اوکراین «بې وسلې کول» او «له نازيانو څخه پاکول» بولي.
انځور: Konstantin Mihalchevskiy/SNA/imago images روسي ځواکونو د مارچ په دوهمه د اوکراین د جنوبي ښار، خيرسون د نیولو ادعا وکړه او د همدې مياشتې په اوایلو کې ېې د خيرسون د پاتې برخې او په ګاونډ کې ېې د زاپروږيا سيمې ډېرې برخې هم ونيولې چې په هغو کې د زاپروږيا اټومي بټۍ چې د اروپا په سطحه تر ټولو سترې بټۍ دي هم شاملې دي.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS روسي ځواکونه په اپریل کې د کیف له څنډو څخه ووتل چې تر وتلو وروسته ېې داسې ادعاوې وشوې چې د بوچا سیمې پر سړکونو د ملکيانو پراته مړي او یا ډله ایز قبرونه وموندل شول.
انځور: Ronaldo Schemidt/AFP روسي ځواکونو د اپریل مياشتي پر نهمه د اوکراين په شرقي ښار کراماتورسک کې د اورګاډي یو تمځای په توغندي وويشت. په دغه برید کې ۵۲ ملکیان ووژل شول او تر ۱۰۰ ډېر نور ټپيان شول.
انځور: Seth Sidney Berry/ZUMA Press Wire/picture alliance اوکرایني ځواکونو د اپریل مياشتي پر ۱۳مه د موسکوا په نوم د روسېې د تورې بحېرې يوه جنګي کښتۍ په یو توغندويز برید کې ووېشتله. د کروز توغنديو ليږدونکې دغه کښتۍ په راتلونکې ورځ په اوبو کې ډوبه شوه.
انځور: Vasily Batanov/AFP/Getty Images اوکرایني ځواکونو د می پر ۱۶ پریکړه وکړه چې د آزوفستال فولادو کارخانې څخه وروسته د نژدې ۳ میاشتو مقاومته ووځي. دا په ماريوپول کې د اوکرايني ځواکونه تر ټولو وروستی او کلک سنګر وو چې د روسي ځواکونو په محاصره کې وو.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS د می مياشتي پر ۱۸، فنلند او سويډن په ناټو سازمان کې د غړيتوب له پاره خپل درخواستونه وړاندې کړل. دغه اقدام د جګړې پر مهال د اوکراین د متحدینو د پوځي اتحاد د لا پراختیا او پر مسکو یو قوي ګوزار وو.
انځور: JOHANNA GERON/AFP په جون میاشت کې اوکراین ته د امریکايي هيمارس توغنديو په ګډون ډيرې غربي وسلې ورسېدې. د آرشیف انځور
انځور: Petra News Agency/dpa/picture alliance روسي ځواکونو د جون مياشتي پر ۳۰مه له سنيک جزېرې څخه شاتګ وکړ. دغه جزیره د اودیسا بندر جنوب ته ليرې د تورې بحېرې په اوبو کې پرته ده. روسي ځواکونو د اودیسه بندر د یرغل په لومړيو ورځو کې نيولی وو. د آرشیف انځور - په توره بحیره کې د روسېې سمندري ځواکونه
انځور: Russian Defense Ministry Press Service/AP/picture alliance روسېې او اوکراین د جولای پر ۲۲ په استانبول کې د ترکېې او ملګرو ملتونو سازمان په منځګړيتوب د غله جاتو تړون لاسلیک کړ. د دغه تړون له مخې په میلیونو ټنه هغه غله دانه چې د جګړې له کبله د اوکراین د تورې بحېرې په بندرونو کې بنده پاتې وه، نړیوال بازارونو ته ېې له سره صادرات پیل شول.
انځور: TURKISH DEFENCE MINISTRY/ REUTERS د جولای پر ۲۹مه د روسي تر کنټرول لاندې جنوبي ښار اولینويکا کې یو زندان باندې توغندويز برید وشو چې پکې ۵۳ کسان ووژل شول.
انځور: Alexander Ermochenko/REUTERS د اګست مياشتي پر ۹ په کریمیا کې واقع یوه هوايي اډه کې ځواکمنې چاودنې وشوې. ډيرې چاودنې د برېښنا په یو سبستیشن او د مهماتو په ډيپوګانو کې وشوې. دا د اوکراین په جګړه کې د روسېې يوه مهمه رول لوبونکې پوځي اډه ده. د اوکراین يو لوړپوړي پوځي بیا وروسته وویل چې د کریميا بريدونه د کيف ځواکونو کړي ول.
انځور: REUTERS د تېرکال اګست مياشتي پر ۲۰ د روسي ملتپاله ايډیالوژیست الکساندر دوګين، لور، داریا دوګينا د يوه موټربم په چاودنه کې ووژل شوه. دغه چاودنه د مسکو له ښاره باندې رامنځ ته شوه چې روسي چارواکو ېې پړه پر اوکران ورواچوله.
انځور: TSARGRAD.TV via REUTERS اوکرايني ځواکونو د سپتمبر په ۶ په شمال شرقي سیمه خارکيف کې د روسي ځواکونو پر ضد ناڅاپي چټک تعرضي عملیات پيل کړل. په دغو عملیاتو کې له ډيرو سیمو څخه روسي ځواکونه چې له میاشتو راهيسي پکې اوسېدل، بېرته وښکل شول.
انځور: Metin Aktas/AA/picture alliance د روسېې ولسمشر ولاديمیر پوتين، د سپتمبر مياشتي پر ۲۱ د قسمي پوځي بهيج اعلان وکړ، چې له مخې ېې ۳۰۰زره ریزرفي عسکر د روسېې پوځ ته نېول کېدل. دغه اعلان سبب شوو چې پر شرايطو برابر په سلونو زره روسي نارينه چې نه ېې غوښتل جنګ ته واستول شي، ګاونډيو هیوادونو ته وتښتي.
انځور: Daro Sulakauri/Getty Images د روسېې ولسمشر ولادیمیر پوتین د سپتمبر پر ۳۰ د کريملین په یو مراسم کې د اوکراین د څلورو سیمو د الحاق سندونه لاسلیک کړل.
انځور: Grigory Sysoyev/AP/picture alliance د اکتوبر پر ۸ نيټه د کریميا پر پله د یو لارۍ بم چاودنه وشوه چې د دغه پله يوه برخه ېې تخریب کړه. دغه مهم پل روسيه له کریميا نيمه ټاپو سره نښلوي. پوتین دا د اوکراین کار وباله او په ځواب کې ېې د اوکراین بريښنايي زیربناوې تر توغندويز بریدونو لاندې راوستلې.
انځور: AFP روسېې د اوکراین پر برېښنايي زیربناو لومړني توغندويز بریدونه د اکتوبر پر ۱۰مه پیل کړل. دغو بریدونو ادامه پيدا کړه چې د اوکراین په ډيرو ښارونو او سیمو کې ېې خلک په سوړ ژمي کې د اوبو او بريښنا له اړخه له سختو ستونزو سره مخ کړل.
انځور: Kostiantyn Liberov/AP Photo/picture alliance روسيې د نومبر مياشتي پر ۹ له خیرسون څخه د خپلو ځواکونو د شاتګ اعلان وکړ. تر هغه وروسته دغه ښار اوکرایني ځواکونو بېرته ونیو او د دغه هیواد ولسمشر، ولاديمیر زیلنسکي هم هلته ورغی له خپلو ځواکونو او د سیمې له اوسیدونکو سره ېې وکتل.
انځور: Valentyn Ogirenko/REUTERS د روسېې پوځ د دسمبر میاشتې پر ۵ وويل چې اوکراین د روسېې په خاوره کې دننه ډير وړاندې د دوی پر دوو پوځي اډو بریدونه کړي دي. روسېې وويل چې اوکراین په دغو بریدونو کې له اوږد واټن وهونکو جنګي ډرون څخه استفاده کړې ده.
انځور: TASS/dpa/picture alliance د ۲۰۲۲م کال د نومبر مياشتي پر ۲۱ د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکي امریکا متحده ایالتو ته ولاړ او له ولسمشر جو بایدن سره ېې وکتل. دا د جګړې له پيل راوروسته امریکا ته د زيلنسکي لومړی سفر وو چې پکې اوکراین ته د پيټرويټ هوايي دفاع سیستم او نورو وسلو پر ورکړې خبرې وشوې.
انځور: Andrew Harnik/AP Photo/picture alliance اوکراین د نوي کال په لومړيو شيبو کې په ماکییوکا سیمه کې د روسي عسکرو يو مرکز په نخښه کړ. د روسېې دفاع وزارت وویل چې په دغه برید کې ېې ۸۹ عسکر ووژل شول. دا پر روسي عسکرو د اوکراین یوه تر ټولو خونړۍ حمله وه.
انځور: ALEXANDER ERMOCHENKO/REUTERS روسي ځواکونو د روسېې پر برېښنايي زېربناوو خپل بریدونه جاري ساتلي. د جنوري مياشتي پر ۱۴ یو روسی توغندی د اوکراین په دنيپرو کې د هستوګنې پر یو ساختمان ولګيد، چې ۴۵ کسان پکې ووژل.
انځور: Sergei SUPINSKY/AFP روسيې د جنوري مياشتي پر ۱۲ د اوکراین د سولیدار ښارګوټي د نیولو خبر ورکړ. مسکو په عین وخت کې د بخموت د نیولو په موخه خپلې تعرضي حملې چټکې کړي دي. بخموت په سیمه کې د اوکراین تر ټولو قوي مرکز ګڼل کيږي. په انځور کې اوکرایني ځواکونو په سوليدار کې د جګړې په لومړۍ کرښه کې
انځور: AP/Libkos روسي ځواکونو د روسېې پر برېښنايي زېربناوو خپل بریدونه جاري ساتلي. د جنوري مياشتي پر ۱۴ یو روسی توغندی د اوکراین په دنيپرو کې د هستوګنې پر یو ساختمان ولګيد، چې ۴۵ کسان پکې ووژل.
انځور: VALENTYN REZNICHENKO via REUTERS د روسېې د خصوصی امنيتي شرکت، واګنر مالک د فبرورۍ مياشتي پر ۱۰مه وويل چې د اوکراین جګړه به کلونه وخت ونیسي. يونګي پریګوژین، وویل د روسېې له خوا یوازې د دونباس سيمې بشپړ نیول به ۱۸میاشتې وخت ونیسي. د واګنر شرکت ملیشي د اوکراین په جګړه کې جنګیږي.
انځور: Uncredited/AP/dpa/picture alliance