په اوکراين کې د ملګرو ملتونو يوه څارونکي ماموريت د پنجشنبې په ورځ په سيمه کې د ژمۍ را رسېدو ته په کتلو سره وويل چې د روسیې په هوايي بريدونو کې د بريښنا د زيربناو هدف ګرځول ښايي له نړيوالو بشري قوانينو څخه سرغړونه وي.
پر اوکراين باندې د روسیې له بشپړ يرغل راهېسې دغه هېواد د اوکراين د بريښنا د توليد، انتقال او خپرولو پر تاسيساتو په سونه ډرونونه او توغندي فېر کړي دي.
روسیه د هر ژمي په پېل کې د انرژۍ پر زيربناو بې شميره بريدونه کوي چې د ۲۰۲۲م کال په اکتوبر کې یې تمرکز د انرژۍ د توليد او انتقال پر تاسیساتوکړی وو.
د دې بريدونو په نتیجه کې د اوکراين ښارونه بې بريښنا شوي، په ځينو قضيو کې حتی د څو ورځو او اونيو له پاره. زياتره اوکرايني وګړي له دې کبله د انرژۍ د سپما پر اقداماتو تکيه کوي. همدا ده چې د اوکرايني ښارونو په کوڅو کې ډيزلي جنراتورونه ليدل کیږي.
په اوکراين کې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د څار ماموريت (HRMMU) خپل رپوټ د روان میلادي کال د مارچ او اګست میاشتو ترمنځ موده کې د ترسره شويو بريدونو پر نهو څپو باندې متمرکز کړی دی.
له نړيوال قوانیننو سرغړونه؟
په دې رپوټ کې ويل شوي: «د دې له پاره معقول دلايل شتون لري چې د اوکراين د بريښنا او انرژۍ د توليد او ليږد زيربناو ته د زيان رسولو يا د هغه د ويجاړولو په موخه د نظامي کمپاین ډېر اړخونه د نړيوالو بشري قوانينو له بسنټیزونو اصولو څخه سرغړونه ده.»
دې ماموريت زياته کړې چې دوی له هغو اوو دستګاو څخه چې زيانمنې شوي او يا ويجاړې شوي دي، ليدنه کړې ده او همدا راز ۲۸ اغیزمنو سيمو ته یې سفرونه کړي دي.
اوکراين د انرژۍ د خپلې شبکې په نخښه کول جنګي جرم بولي او د جزا نړیوالې محکمې د انرژۍ ملکي زیربناو ته د زيان اړولو په تړاو د روسیې د څلورو چارواکو او پوځي افسرانو د نيولو امر جاري کړی دی.
په اوکراین کې جګړه، بې برقي او سوړ ژمی
روسېې د اوکراین پر ملکي زېربناو لکه د برېښنا پر تاسیساتو خپلې حملې جاري ساتلي. په ملیونونو خلک په موقتي توګه له برېښنا بې برخې شوي دي، آن اوبو او ګاز ته لاسرسی نه لري. خلک د معمول خلاف سږکال له یو سخت ژمي سره مخ دي.
انځور: Pool Philip Reynaers/dpa/Belga/picture allianceد اوکراین په دونيڅک سېمه کې يو ټانک ولاړ دی. دونیڅک ېوه له هغو سیمو ده چې تر ټولو ډیره جګړه په کې شوې ده. د ژمي پيل، ورښتونو او سړې هوا د عسکرو له پاره د جګړې ادامه او یا ېې درول ډير سخت کړي دي. له وضعيته ښکاري چې اوکراین له یو سخت ژمي سره مخ دی. په عین حال کې روسي ځواکونو خپلې حملې هم جاري ساتلي دي.
انځور: Metin Aktas/AA/picture alliance د اوکراین خیرسون ښار يو له هغو سیمو څخه ده چې اوکرایني ځواکونو بېرته له روسي ځواکونو څخه نېولې ده. په انځور کې د دغه ښار اوسیدونکي لیدل کيږي چې د مرستو ترلاسه کولو له پاره په کتار کې ولاړ دي. اوکراین خیرسون وروسته له هغې ونيو چې روسي ځواکونه ورڅخه ووتل او د دينپرو سیند هاخوا څنډې ته ولاړل.
انځور: Chris McGrath/Getty Imagesبخموت د اوکراین په دونیڅک سیمه کې واقع دی. په انځور کې ښکاري چې د روسي ځواکونو په حملو کې یو ساختمان تخریب او بیا ېې اور اخیستی دی. اوکرایني چارواکو په وروستيو کې ويلي دي چې روسي ځواکونه هڅه کوي د بخموت ښار پر لور تللې لوی لارې بندي کړي چې په همدی موخه ېې پر شاوخوا کليو باندې بمباري او بریدونه ډير کړي دي.
انځور: YEVHEN TITOV/AFP/Getty Imagesد ټول هیواد په کچه د برېښنا پرچاوي
په دغه انځور کې د اوکراین مرکز اړوند د برېښنا د لوړ ولتاژ یو تخریب شوی ستيشن ښکاري. روسي ځواکونو د اوکراین د انرژۍ پر تاسیساتو خپلې حملې وروسته له هغې لاپسې ډيرې کړې چې دغه ځواکونه له ځينو سیمو ووتل او یا ېې د اوکرايني ځواکونو پر وړاندې ماتې وخوړې. پر تاسیساتو حملو، په اکتوبر میاشت کې زور واخیست.
انځور: Ed Ram/Getty Imagesد جګړې د قربانيانو له پاره
دا په اوکراين کې د سږني ژمي لومړنۍ واوره ده چې په اورېدو سره ېې په خلکو کې د یو سخت ژمي وېره راپېدا کړې ده. په انځور یوه ښځه د کيف ښار په خپلواکۍ میدان کې د جګړې د قربانيانو په یاد یوه شمعه بلوي.
انځور: Jeff J Mitchell/Getty Imagesد اوکراین د برېښنا پر تاسیساتو د روسي ځواکونو له دوامداره بریدونو سره په ټول اوکراین کې د برېښنا پرچاوۍ کيږي. د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکي، په وروستیو ورځو کې د پخواني شوروي اتحاد پر وخت په اوکراین کې د راغلې قحطۍ د نويمې کلیزې په مناسبت غونډه کې وويل: «هغه وخت هغوی غوښتل موږ له لوږې مړه کړي او اوس په سړې هوا او تیارو سره.»
انځور: Metin Aktas/AA/picture allianceګرمو جامو ته ډيره اړتيا ده...
په اوکراین کې خلک له يو او بل سره د ګرمو جامو مرستې کوي. د اوکراین په لويديځ کې د ونيز د رضاکارانو مرکز وايي چې تر ټولو ډير ګرمو جامو لکه پشمي خولۍ، دستکشې او کمپلو ته اړتیا ده. حکومت په کیف کې د لا ډيرو جنراتورنو او ترانسفارمرونو د لګولو امر کړی خو دغه وسایل ډير کم عرضه کيږي.
انځور: Hudak Serhii/Ukrinform/ABACA/picture alliance ۴۴ کلن ولادیمیر چې د لويو ښار اوسيدونکی دی د خپل کور په تهکاوۍ کې د مربا په مرتبانونو کې ساتلي خوراکي مواد چې د هغه مور تیار کړي دي کنټرولوي. ډيرو اوکراینيانو په ګرم موسم کې ځانونو ته خوراکي مواد زيرمه کړي، څو په ژمي کې ورڅخه استفاده وکړي. په وروستیو کې د کيف ښاروال هم له خلکو غوښتي ول چې د احتیاط له پاره په کورونو کې خوراکي مواد زيرمه کړي.
انځور: Gaelle Girbes/Getty Imagesیو خیریه بنسټ د کیف په یوه واټ کې له خلکو سره د ګرمو خوړو او دستکشو مرسته کوي. په وروستیو کې د ناټو د بهرنيو چارو وزیران د رومانيا په بخارست کې راټول شوي ول. دوی په خپلو غونډو کې د اوکراین د انرژۍ زیربناو د بېا رغاونې په ګډون له دغه هیواد سره د لاډیرو مرستو په اړه بحثونه وکړل.
انځور: Jeff J Mitchell/Getty Imagesدغه انځور د ۲۰۲۲م کال د مارچ میاشتې یا د جګړې د لومړيو اوونيو دی. په انځور کې ښکاري چې د اوکراین د ايرپين ښار څخه ملکيان د روسي قواوو د بریدونو له کبله د تېښتې په حال کې دي. دغه لړۍ لا هم ادامه لري. په بريتانيا کې د آلمان سفير شاوخوا یوه اوونۍ مخکې د روسېې بریدونو ته په اشارې، په ژمي کې آلمان ته د اوکرایني مهاجرو د ېوې نوې احتمالی څپې څخه خبره کړې وه.
انځور: Emin Sansar/AA/picture allianceد اوکراین حکومت په ټول هیواد کې بې ځایه شوو خلکو له پاره له خیمو څخه موقتي سرپناوې جوړې کړي دي. په دغو خیمو کې بخارۍ او برېښنا هم شته او راغلو خلکو ته پکې ډوډۍ هم ورکول کيږي. په انځور کې دغه مهاجره جوړه په بوچا کې ېوې ګرمې خيمې ته پناه وروړې ده، خو په دغو خیمو کې انټرنيت ډیر ضعیف دی.
انځور: Evgeniy Maloletka/AP/picture alliance په آلمان کې له اوکراین سره د مرستو ټولو لړۍ په چټکۍ روانه ده. په دغه انځور کې د آلمان ولسمشر فرانک والتر شتاین ماير، د آلمان له پاره د اوکراین سفیر اولیکسي مکایوف او د المان د سره صلیب ادارې مشره ګیردا هاسیل فېلدت ليدل کيږي. د آلمان حکومت په کراتو اوکراین څخه د ملاتړ خبره کړې ده.
انځور: Bernd von Jutrczenka via REUTERS روسیې په دې منځ کې استدلال کړی دی چې د انرژۍ زيربناوې يو مشروع پوځي هدف دی او پر خپلو چارواکو لګيدلي دغه تورونه یې رد کړي دي.
د ملګرو ملتونو د څار ماموريت له لوري ويل شوي دي چې دې بريدونو نه يوازې د انرژۍ رسول له ګواښ سره مخامخ کړي دي، بلکې د اوبو رسولو، کورونو ګرمولو، عامې روغتيا، زده کړو او په ټوله کې یې اقتصاد ته زيان اړولی دی.
په رپوټ کې د کارپوهانو له نقل قوله ويل شوي دي چې د اوکراين وګړي ښايي په سږني ژمي کې هره ورځ د ۴ او ۱۸ ساعتونو ترمنځ بریښنا ونه لري.
له بایدن، ترمپ او هريس سره د زيلنسکي ليدنه
سپينې مانۍ رپوټ ورکړی دی چې د اوکراين ولسمشر ولوديمير زيلسنکي، به راتلونکې اونۍ يعني د سبتمبر پر ۲۶مه نېټه د امريکا متحده ایالاتو له ولسمشر جو بايدن، او د هغه له مرستيالې کماله هريس، سره وګوري څو ورسره د روسیې په جګړه کې د بريا د خپل پلان په اړه خبرې اترې وکړي.
د اوکراين د ولسمشرۍ دفتر په حواله به نوموړی له دونالد ترمپ، سره هم وګوري خو د نوموړي پخواني ولسمشر د ډلې له خوا دا خبر تر اوسه تائید شوی نه دی.
د بايدن، د مطبوعاتو د برخې مشاورې کارين جېن – پېر په يوه اعلاميه کې ويلي: «ولسمشر او مرستياله به یې د اوکراين ترڅنګ د درېدو پر خپله ژمنتيا ټینګار وکړي، تر څو په دغه جګړه کې برياليتوب ترلاسه شوی نه وي.»
په واشنګټن کې تر دې ليدنو کتنو مخکې به زيلنسکي، په نیويارک کې د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلۍ ته وینا وکړي.
زياته شوې ده چې په پام کې ده نوموړی به د امريکا د وسلو توليدونکو او انرژۍ د شرکتونو له مشرانو سره هم وګوري.
ب. ص/ ن. ز (AP, AFP, Reuters, dpa)