سراج الدین حقاني چي له کلونو راهیسي د نړی د اسلامي افراطیانو په ليست کي شامل او تر تعقیب لاندي دی، اوس د طالبانو داخله وزیر دی او غواړي، چي په افغانستان کي بشري فاجعې ته رسیدګي وکړي.
د طالبانو یوه ویاند، سهیل شاهین پخپل تویتر صفحه کي لیکلي دي، چي د سراج الدین حقاني سره د ملګرو ملتونو د استازې، دیبرا لاینز لیدنه کتنه پر بشري مرستو باندي متمرکزه وه. په دغه تویت کي د حقاني پر نقل قول باندي تاکید سوی دی «چي د ملګرو ملتونو کارکونکي کولای سي بېله کومو موانعو څخه خپل کارونه سرته ورسوي او د افغانستان خلګو ته خپل حیاتي کومکونه ورسوي.»
افغانستان چي د طالبانو تر قدرت رسیدو دمخه هم د وچکالۍ او اقتصادي مشکلاتو سره مخامخ وو، د هغوی په راتګ سره بشري او اقتصادي وضعیت نور هم خراب سو او حتی امکان لري چي بلکل د رکود سره مخامخ سي.
د ملګرو ملتو عمومي منشي، انتونیو ګوتریش په دغه اونۍ کي د افغانستان په ارتباط د کومک ورکونو هیوادونو په یوه بین المللي کنفرانس کي ویلي ول چي «افغانان شاید د خپل ژوند د ډیرو سختو لحظو سره مخامخ وي.»
د ملګرو ملتونو استازي، لاینز په افغانستان کي د چهارشنبې په ورځ د حقاني سره تر لیدلو وروسته وویل: «د ملګرو ملتو سازمان ټوله کارکونکي کولای سي، په افغانستان کي خپل بشري کومکونه او کارونه بېله بیري او موانعو څخه پرمخ بوزي او خلګو ته حیاتي کومکونه ورسوي.»
د رپوټونو پر اساس طالبانو په تیرو دوو لسیزو کي په وارو وارو سره د ملګرو ملتونو پر کارکونکو باندي حملې کړي دي. په یوه تر ټولو خونړۍ پېښه کي هغوی په ۲۰۰۹ م کال کي د کابل پر یوه هوټل باندي په حمله کي د ملګرو ملتو پنځه خارجي کارکونکي ووژل.
د سراج الدین حقاني پرسر۱۰ ميلیونه ډالره جایزه
د حقاني شبکه د طالبانو یوه تندلارې ښاخله ده چي له کلونو راهیسي د پاکستان سره په سرحد کي مستقر وه. دغي ښاخلې ته په افغانستان کي د تر ټولو سختو حملو مسؤلیت ور په غاړه دی. امریکا متحده ایالاتو په ۲۰۱۲م کال کي دغه ډله د یوه ترهګري سازمان په حیث درجه بندي کړه.
د امریکا فدرالي پولیسو (اف بي اي) سراج الدین حقاني تر خپل سخت تعقیب لاندي راوستلی او پر دا ډول معلوماتو چي د هغه د نیولو سره کومک وکړي، ۱۰ ملیونه ډالره جایزه هم ایښې ده.
امریکايي مقامات او هم د افغانستان د پخواني حکومت غړي، چي د امریکا د حمایت څخه برخوداره وه، همیشه ادعا کوله چي د حقاني شبکه له القاعده سره ارتباط لري.
که څه هم طالبانو وعده کړې ده چې هيچا ته به اجازه ور نه کړي چې د افغانستان له خاوري نورو هيوادونو ته ګواښ متوجه کړي، خو د امریکا استخباراتي چارواکي په افغانستان کي د القاعده شبکې د سره احتمالي بیرته تنظمیدو څخه خبري کوي.
د امريکا مرستي معنی څه؟
امريکا متحدو ايالاتو د ۲۰۱۸م کال په پېل کي پر پاکستان خپلي تقريبا ۲۵۵ ميليونه ډالره نظامي مرستي بندي کړې. دا څه ډول مرستي دي او تاسو د امریکا د مرستو په اړه کوم معلومات لرئ؟
انځور: picture-alliance/AP/A. Brandon
د امريکا متحدو ايالاتو مرسته معنی څه؟
د امريکا متحدو ايالاتو د پرمختيايي مرستو اوسنی نظام د ۱۹۶۱م کال د بهرنيو مرستو په قانون رامنځ ته سوی دی. د دغه قانون مقصد په ټوله نړۍ کي د امريکا د حکومت له لوري د مرستو تنظيمول ول. په امريکا متحدو ايالاتو کي دغو مرستو ته «له نړۍ سره د وسايلو شريکول» هم ويل کيږي.
انځور: picture-alliance/Zuma
دغه مرستي په کومو برخو کي کيږي؟
دغه مرستي نه يوازي د بهرنيو هيوادونو له پوځونو سره نظامي يا د دفاعي مرستو شکل لري، بلکي دغه مرستي تخنيکي، روزنيزي او د مرستو او همکاريو نوري برخي هم په پام کي نيسي. دغه مرستي د هيوادونو حکومتونو، پوځونو، تجارتي سازمانونو او يا غير حکومتي سازمانونو ته ورکول کيدلای سي.
انځور: picture-alliance/dpa/KCNA
امريکا متحد ايالات په کوم اندازه مرسته کوي؟
د ځينو څېړنو پر اساس امریکا متحد ایالات د خپلې مجموعي کلنۍ بوديجې ۱،۳ سلنه برخه د بهرنيو مرستو له پاره ځانګړې کوي. خو د مرستې دغه مقدار هر کال بدلون مومي. د کارپوهانو په آند د امريکا مرسته د دې لامل سوه چي تر دويمي نړيواله جګړې وروسته په اروپا کي په لوړه اندازه ولسي اقتصادونه وده وکړي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Sedensky
په مرستو کي کله زياتوالی راغلی؟
په۱۹۹۰ کلونو کي د هغه وخت شوروي اتحاد هم ورته مرستي کولې چي بيا وروسته راکمي سوې. د ۲۰۰۱م کال د سپتامبر پر۱۱مه تر بريدونو وروسته امريکا متحدو ايالاتو خپلي مرستي زياتي کړې. د کارپوهانو په آند دا په دې وجه چي جارج ډبليو بوش په عراق، افغانستان او نړيوال روغتيايي پروګرام کي د امريکا زياتي مرستي ولګولې.
انځور: picture-alliance/dpa/dpaweb
دغه مرستې څنګه مصرفيږي؟
د ۲۰۱۵م کال د اعداد او شمېرو له مخي د امريکا متحدو ايالاتو د ټولو بهرنيو مرستو ۳۸ سلنه برخه په اوږدمهاله پرمختیايي پروژو ولګول سوه. دغه مرسته له هغو هيوادونو سره کيږي چي په اقتصادي توګه پر شا پاته او په عين حال کي په روغتیايي چارو کي هم شاته پاته وي.
انځور: Reuters/M. Ponir Hossain
د ملګرو ملتونو برخه
د امریکا متحدو ایالاتو د مرستو تقريبا ۱۵ سلنه برخه نړيوال بانک او ملګرو ملتونو ته ورکول کيږي. دغه مرستي ۳۵ سلنه نظامي او دفاعي بڼه او ۱۶ سلنه د بېلګي په توګه د زلزلو، وچکاليو او جګړو پر وخت د بشري مرستو شکل لري. د دغو مرستو ۱۱ سلنه سياسي مرسته وي.
انځور: Picture alliance/Keystone/M. Girardin
د مرستو فيصله څوک کوي؟
تقريبا ۲۱ بيلي ادارې يا سازمانونه د امريکا متحدو ايالاتو د پرمختيايي مرستو چاري پر مخ بيايي. د ۱۹۶۱م کال د قانون له مخي د پرمختيايي مرستو د انسجام له پاره د (USAID) په نوم نیمه خپلواکه اداره يا سازمان رامنځ ته کړل سو. دغه اداره د امريکا د ولسمشر، کورنيو چارو وزارت او د ملي امنيت شورا تر څار لاندي خپل کار کوي. د مرستو اداره نور آژانسونه کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/E. Vucci
له کومو هيوادونو سره مرسته کيږي؟
امريکا متحد ايالات د نړۍ تر۲۰۰ زیاتو هيوادونو سره مرستي کوي. د ۲۰۱۵م کال د راپور له مخي په دغو هيوادونو کي د مرستو مهمه برخه تر لاسه کوونکي هيوادونه افغانستان، اسرائيل، عراق، مصر او اُردن دي. د واشنګټن پوسټ د راپور له مخي له افغانستان، اسرائيل، مصر او عراق سره په زياته بیا نظامي مرستي کيږي.
انځور: Reuters/M. Ismail
افريقا هم په ليسټ کي شامله ده
په مرسته ترلاسه کوونکو هيوادونو کي يو شمېر افريقايي هيوادونه هم شامل دي. افريقايي هيوادونه په زیاتو مرستو ترلاسه کوونکو لومړيو لسو کي شامل دي. امريکا متحد ايالات د ملګرو ملتونو سازمان له ځينو ادارو سره هم مرستي کوي.
انځور: DW
امريکا څومره لوی مرستندويه هيواد دی؟
د مرستو د حجم له کبله امريکا متحد ایالات په نړۍ کي د مرستندويه هيوادونو په قطار کي تر ټولو زياته مرسته کوونکی هيواد دی. دويم مقام جاپان، په دوهم مقام کي آلمان او څلورم فرانسه دی.
