د تل په څېر اصلي خبره پر پيسو څرخي. «د دې له پاره چې وبا محدوده کړل شي، بايد هر هېواد واکسين ته لاسرسی ولري او تمويل يې هم بايد ممکن وي. خو د دې هدف له پاره تر اوسه منل شوي مالي امکانات لا کفايت نه کوي.» دغه خبره مېرکل د مخکښو صنعتي او د صنعتي کېدو په درشل کې د هېوادونو په انترنېټي کنفرانس کې وکړه. د هغې په خبره د واکسيناسيون د نړيوال پليټ فارم کوواکس (COVID-19 Vaccines Global Access) يعنې د کوويد-۱۹ واکسين ته د نړيوال لاسرسي په نوم د کمپاين هدف دا دی چې د ۲۰۲۱ کال تر پايه پورې د کرونا ضد واکسين دوه مليارډه دوزه ووېشل شي.
روسي ولسمشر ولاديمير پوتين د روسي کرونا ضد واکسين «سپوتنيک پنځه» له پاره اعلان وکړ انځور: Alexei Nikolsky/dpa/picture alliance شپږ ملیارډه امريکايي ډالر لا کمبود دي د دغه کمپاين له پاره د مېرکل په خبره تقريبا پنځه مليارډه امريکايي ډلر راټول شوي دی. آلمان د صدراعظمې په وينا څه باندې نيم مليارډ يورو پکې ورکوي. خو د ۲۰۲۱ کال تر پايه پورې ټول ټال ۱۱ مليارډه امريکايی ډالرو ته اړتيا ده. په دغه پليټ فارم کې د چین په ګډون ۱۵۰ هېوادونه برخه لري، خو متحده آيالات پکې ونډه نه اخلي. داسې خبرداری هم ورکول کيږي چې غريب هېوادونه ښايي کافي واکسينونه تر لاسه نه کړي. خو د فرانسې ولسمشر ايمانويل ماکرون وويل چې د دې مخه بايد ونيول شي چې «يوازې شتمن ورته لاسرسی ولري.»
روسيه او چين هم همکاري غواړي د روسيې ولسمشر ولاديمير پوتين نړيوالې ټولنې ته د روسيې د «سپوتنيک وي» واکسين ته د پراخ لاسرسي وړانديز وکړ. هغه وويل چې د جي ۲۰ سرمشريزې څخه ملاتړ کوي چې غواړي د ټولې دنيا وګړو ته واکسينونه په اختيار کې ورکړي. د چين ولسمشر، شي جينپينګ، غواړي چې د وبا په وړاندې په مبارزه کې له نورو هېوادونو سره د څېړنو، د واکسين د توليد او توزيع په برخه کې ګډ کار زيات کړي. د سعودي عربستان پاچا،سلمان بن عبدالعزيز، د سرمشريزې د کوربه په توګه ټينګار وکړ چې د پرمختلونکو هېوادونو له پاره بايد په کافي ډول آرزانه واکسينونه په اختيار کې وي.
آ./ن.ص./ا.ا.پر ورته موضوع زموږ له آرشيف څخه يو انځوريز راپور:
د کرونا ضد واکسين جوړولو کار تر کومه ځايه رسېدلی دی؟
د نړۍ په بيلو هيوادونو کي د کويد ۱۹ ضد واکسين جوړولو هلي ځلي ادامه لري. که څه چي بعضي برياوي ادعا سوي دي، خو د دغو واکسينو د جانبي عوارضو راپورونه هم ورکول کيږي. نور جزئيات په دغه راپور کي لوستلای سئ: انځور: Allan Carvalho/NurPhoto/picture-alliance له کرونا بحران څخه د راوتلو په ترڅ کي تر ټولو زياتي هيلي د کويد ۱۹ ضد واکسين سره تړلي دي. خو دغه واکسين به کوم جادويي شکل ونه لري، بلکه ښايي د نورو ټولو درملو په شان بعضي جانبي عوارض هم ورسره مل وي. ښايي دا جانبي عوارض د هر کس له پاره ګواښونکي نه وي، خو د يو شمير الرجي يا حساسيت لرونکو له پاره دغه واکسين خطرناکه هم ثابتېدلای سي.
انځور: Karl-Josef Hildenbrand/dpa/picture-alliance د چيني درمل جوړونکي «سينوواک» شرکت له خوا د کوويد ۱۹ ضد د واکسين کارول په برازيل کي په تجربوي توګه پېل سوي دي. خو د نومبر په ۹مه دغه ازموينه ودرول سوه. د برازيل حکومت د دغه واکسين د ازمويښتي استعمال د درولو په استدلال کي وويل چي «د يوې جدي پيښي» د رامنځ ته کېدو له کبله يې دغه کار وکړ، خو نور جزئيات يې ورنه کړل. لانجه د يو کس د مړيني وروسته رامنځ ته سوه.
انځور: Wang Zhao/AFP/Getty Images د جونسون اېنډ جونسون شرکت هم مجبور سو چي د اکتوبر په ۱۱مه نېټه خپلې ازموينې ودروي. دغه پرېکړه د هغه وروسته وسوه کله چي د واکسين ازمويلو له پاره ۶۰ زرو رضاکارانو ځانونه چمتو ښودلي ول، خو د بعضو وضعيت پکښي خراب سو. خو جونسون اېنډ جونسون ويلي چي د ازموينې درول يې هم د پلان او تحقيق برخه ده.
انځور: Cheryl Gerber/Johnson & Johnson/AP/picture-alliance دا هغه شرکت دی چي د ولسمشر دونلد ترمپ د ناروغۍ پر وخت يې ورته درمل ورکول سول. ترمپ هم د دغه درملو ډېره ستاينه کړې وه خو د ازموينو په دويم پړاو کي د دغه درمل جوړولو کارونه ودرول سول. اړونده امريکايي شرکت د پروسې د درولو په استدلال کي «د خونديتوب لاملونه» ياد کړل.
انځور: BioNTech SE 2020, all rights reserved د دغه واکسين سره زياتي هيلي تړلي وې. په هند کي هم پر دغه واکسين څېړني وسوې. د ازمويني پر وخت يو رضاکار د بعضو تقريبي عوارضو څخه شکايت وکړ او له دې کبله دغه پروسه ودرول سوه.
انځور: picture-alliance/Flashpic آلمانی شرکت بيونېک او د هغه امریکايي شريک شرکت فيزر وايي چي د کوويد ۱۹ ضد واکسينو د ازمويلو دريم پړاو يې په بريا پای ته رسولی دی او دا چي دغه واکسين ۹۰ فيصده مؤثره دی. په ټوليزه توګه ۴۳ زره رضاکارانو په دغه ازموينه کي برخه اخيستې وه. له ۲۸ ورځو وروسته د دغه واکسين لګوونکو کسانو څخه ۹۳ فيصده يې له کوويد ۱۹ څخه خوندي وپېژندل سول.
انځور: Jens Krick/Flashpic/picture alliance د روسيې واکسين سپوتنيک له اوله سره شخړيز وو خو کله چي د فيزر شرکت له خوا د بريا خبر ورکول سو، نو ولسمشر ولاديمير پوتين هم وويل چي سپوتنيک ۹۰ فيصده مؤثره دی. هغه وويل چي په روسيه کي جوړ کړل سوی واکسين د اعتبار وړ دی. ياد روسی واکسين په هند کي هم تر ازموينې لاندي دی.
انځور: Rospotrebnadzor /Tass/dpa/picture alliance د کرونا ضد واکسين جوړولو په سيالي کي د نړۍ زيات شمير درمل جوړونکي شرکتونه بوخت دي. په دې ترڅ کي ټول ښکيل شرکتونه غواړي چي برياليتوب په لومړي ځل د دوی په برخه سي. خو د واکسين د مؤثريت او ټولو اړخونو په هکله د پوهېدلو له پاره څو کالونو وخت ته اړتيا وي. د بیونټېک او فيزر له خوا جوړ سوي واکسين په هکله لا هم تر اوسه ټول معلومات نه سته چي کوم جانبي عوارض لرلای سي.
انځور: Zeljko Lukunic/PIXSELL/picture alliance په اروپايي اتحاديه کي ويل کيږي چي ښايي د ۲۰۲۱ کال له جنورۍ مياشتي څخه د انسانانو واکسين کول پېل سي. خو دا چي لومړی به دغه واکسين کومو کسانو ته ورکول کيږي په هکله يې د آلمان «اخلاقي کميسون» غونډي لرلې او خپل وړانديزونه يې وړاندي کړل. نور هيوادونه هم د دغې پوښتني له پاره په جواب موندلو بوخت دي.
انځور: Schott
