د پراختيا او پرمختيا لپاره د قرضو د ورکړې نړيوالې ادارې نړيوال بانک د پنجشنبې په ورځ (۲۰۲۴ کال د فبرورۍ ۱۵) افغانستان ته د مرستو منل کېدل تائيد کړل. د دغه بانک په وينا د افغانستان لپاره ۳۰۰ ميليونه ډالره مرستې به د طالب چارواکو له کنټرول څخه دباندې وي.
پهافغانستان کې د ياد بانک د مصروفيت په ترڅ کې د «تګلاره ۳.۰» په نوم ياد شوي مصروفيت لپاره ياده قرضه هغه مرکزي برخه بلل شوې ده. د دغه پروګرام مقصد د نورو ترڅنګ د يوې سيمه ايزي بنسټيزي پروژې بيا پيلول دي، چې د ۲۰۲۱ کال په اګست مياشت کې د طالبانو د بيا پر واک راتلو سره متوقف شوي وه.
ويل شوي چې نړيوال بانک به په راتلونکو ۱۵ مياشتو کې د نړيوالې پراختيا سازمان (IDA) ته ۳۰۰ ميليونه ډالره ورحواله کړي. ياد سازمان د نړۍ د تر ټولو شاته پاته هيوادونو سره مرسته کوي او د نړيوال بانک لخوا تمويليږي.
پيسې به نړيوالو سازمانونو ته ورکول کيږي
نړيوال بانک د خپل اجرايي هيئت لخوا د افغانستان لپاره د مرستو د منلو د فيصلې په هکله ويلي دي چې د پرېکړې له مخې به دغه پيسې ملګرو ملتونو او نورو نړيوالو سازمانونو ته ورکول کيږي.
دغه بانک زياته کړې ده چې «د دغو پيسو په مرسته به مخ په وړاندې په ټول هيواد کې د بنيادي اړتياو د پوره کولو هغه پروژې تمويل شي چې د طالبانو د عبوري حکومتي ادارې تر کنټرول څخه دباندې دي.»
کله چې طالبان د ۲۰۲۱ کال په اګست مياشت کې بيا پر واک راغلل، نو هغوی له اسلامي شريعت څخه سخت تعبير عملي کړ چې زياتره فشار يې پر مېرمنو دی. ملګرو ملتونو دغه چلن ته د «جنسيتي اپارتايد» نوم کارولی دی. په افغانستان کې د مېرمنو د حقونو په تړاو د طالبانو د چلن په غبرګون کې زياتو حکومتونو او نړيوالو مرستندويه سازمانونو په افغانستان کې خپلې مرستندويه پروژې يا خو ودرولې او يا يې ورسره مرستې ډېرې راکمې کړې. دغه کار په افغانستان کې ډېرې جدي اقتصادي پايلې ولرلې.
نړيوال بانک اټکل کوي چې په ۲۰۲۱م کال د افغانستان اقتصاد تر ۲۰ فيصدو زيات کم شوی دی. د ۲۰۲۲م کال په هکله ويل شوي دي چې د افغانستان اقتصاد ۶ فيصده راکم شوی دی.
د خوراک نړيوال سازمان چې په افغانستان کې د غذايي مرستو ۹۰ سلنه تمويلوي، و فرانس پرېس خبري آژانس ته ويلي دي چې اټکل کوې چې دغه ژمۍ تقريبا ۱۶ ميليونه افغانان مرستو ته اړ دي چې ورڅخه ۲،۸ ميليونه يې د خوراک تر ناامنۍ لاندې ژوند کوي.
تمرکز به د مېرمنو سره پر مرسته وي
نړيوال بانک ويلي دي چې د «تګلاره ۳.۰» پروګرام کې به هم له طالب چارواکو سره د همکارۍ په ترڅ کې «پرنسپي تګلاره» تعقيبوي چې مقصد يې «په مرستندويه پروژو کې پر مېرمنو د تمرکز يقيني کول» دی.
نړيوال بانک د پنجشنبې په ورځ د ۱،۲ ميلياردو ډالرو په حجم نورې پيسې د «کاسا-۱۰۰۰» په نوم د پاکې انرژۍ پروژې ته ومنلې چې د افغانستان درې ګاونډي هيوادونه تاجيکستان، قرغزيستان او پاکستان پکښې برخه والي دي.
نړيوال بانک ويلي دي چې د مرستو په ترڅ کې به دا يقيني کړل کيږي چې د طالبانو نظام پکښې دخيل نه وي.
پر دغه ساحه د نظر لرونکي يو کس په وينا په افغانستان کې د طالبانو د بيا پر واک راتلو څخه تر مخه د نړيوال بانک ۸۰ همکاران په کار بوخت ول چې وروسته له دغه هيواد څخه ووتل. دغه کس زياته کړې ده چې له يادو ۸۰ کسانو څخه بعضي بېرته کابل ته ستانه شوي دي او هلته يې په کار پېل کړی دی.
آ./ا.ا./ن.ز.
پر ورته موضوع زموږ له آرشيف څخه (23.10.2018) يو انځوريز راپور:
تر ټولو زيات پوروړي هيوادونه کوم دي؟ ـ انځوريز البوم
د کلني ناخالص ملي توليداتو په پرتله د کومو هيوادونو دباندنيو قرضو کچه تر ټولو زياته ده. افغانستان، ايران، پاکستان او هند څومره پوروړي دي؟ په دغه انځوريز البوم کي د نړۍ تر ټولو زيات پوروړي هيوادونه وپېژنئ:
انځور: picture alliance/dpa Themendienst/C. Seidel۱۸۵ مقام ـ هانګ کانګ او ماکوا ـ ۰ سلنه
هانګ کانګ او ماکوا هيوادونه د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۰ سلنه باندنۍ قرضې درلودې. په دې توګه دغه دوه هيوادونه د نړۍ تر ټولو لږ پوروړي هيوادونه دي.
انځور: Reuters/A. Song۱۸۳ مقام ـ برونای ـ ۳ سلنه
برونای هيواد د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې. په دې توګه دغه هيواد په نړۍ کي دويم نمبر تر ټولو کمې قرضې لرونکی دی.
انځور: Reuters/A. Rani۱۸۲ مقام ـ افغانستان ـ ۷ سلنه
افغانستان په دغه ليست کي تر برونای او هانګ کانګ هيوادونو وروسته دويم تر ټولو کمي قرضې لرونکی هيواد دی. د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي دغه هيواد په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۷ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Getty Images/AFP/D. Faget۱۲۲ مقام ـ ايران ـ ۴۱ سلنه
ايران د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۴۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture alliance/AP Photo/V. Salemi۵۷ مقام ـ آلمان (جرمني) ـ ۶۴ سلنه
آلمان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۶۴ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Imago/Rolf Zöllner۵۲ مقام ـ پاکستان ـ ۶۷ سلنه
پاکستان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۶۷ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/Photoshot/S. Seherهند د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۷۰ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/dpaقبرس د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۹۹ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: DW/P. Kouparanis۱۹ مقام ـ موزمبيق ـ ۱۰۲ سلنه
موزمبيق د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۲ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/maxppp۱۸ مقام ـ بهوټان ـ ۱۰۲ سلنه
بهوټان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۲ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Reuters/C. McNaughton مصر د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Tödt۱۶ مقام ـ بلجيم ـ ۱۰۳ سلنه
بلجيم د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Getty Images/AFP/T. Monasse۱۵ مقام ـ جمايکا ـ ۱۰۴ سلنه
جمايکا د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۴ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Imago/imagebroker۱۴ مقام ـ د امريکا متحده ايالات ـ ۱۰۸ سلنه
امريکا متحده ايالات د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۰۸ سلنه باندنۍ قرضې درلودې. په دې توګه د نړۍ دغه نظامي او اقتصادي قوت يو له تر ټولو زيات پوروړو هيوادونو څخه دی.
انځور: picture-alliance/chromorange۱۳ مقام ـ سينګاپور ـ ۱۱۱ سلنه
سينګاپور د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۱۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Imago/Manngold۱۲ مقام ـ کانګو جمهوريت ـ ۱۱۹ سلنه
کانګو جمهوريت د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۱۹ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: DW/J. Kanyunyu۱۱ مقام ـ ګامبيا ـ ۱۲۳ سلنه
ګامبيا د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۲۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/robertharding/J. Lightfoot۱۰ مقام ـ پرتګال ـ ۱۲۶ سلنه
پرتګال د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۲۶ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: DW/J. Faget۹ مقام ـ سوډان ـ ۱۲۶ سلنه
سوډان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۲۶ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/Anadolu Agency/O. Elif Kizil۸ مقام ـ کپ وېردې ـ ۱۲۶ سلنه
کپ وېردې هيواد د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۲۶ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: DW/A. Semedo۷ مقام ـ ايريتريا ـ ۱۳۱ سلنه
ايريتريا د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۳۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: Reuters/T. Negeri۶ مقام ـ ايتاليا ـ ۱۳۱ سلنه
ايټاليا د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۳۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Murat۵ مقام ـ باربادوس ـ ۱۳۳ سلنه
باربادوس هيواد د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۳۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/roberthardingيمن د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۴۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture alliance/dpa۳ مقام ـ لبنان ـ ۱۵۳ سلنه
لبنان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۵۳ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: DW/B. Gerdziunas۲ مقام ـ يونان ـ ۱۸۱ سلنه
يونان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۱۸۱ سلنه باندنۍ قرضې درلودې.
انځور: picture-alliance/dpa/G. Fotis Plegas۱ مقام ـ جاپان ـ ۲۳۶ سلنه
جاپان د نړيوال وجهي صندوق د اعداد او شمېرو له مخي په ۲۰۱۷م کال کي د خپلو ټولو ملي ناخالص توليداتو ۲۳۶ سلنه باندنۍ قرضې درلودې. په دې توګه په ۲۰۱۷ کال جاپان د نړۍ تر ټولو مقروض هيواد ؤ.
ترتيب کوونکی: احمدولي اڅکزی
انځور: picture alliance/ZB