Ціск на незалежных выдаўцоў кніг на беларускай мове
Паўлюк Быкоўскі
28 мая 2021 г.
У Беларусі рахункі двух незалежных выдавецтваў, якія выпускаюць кнігі на беларускай мове, арыштаваныя ўжо пяць месяцаў. DW распавядае пра тое, як у гэтай сітуацыі выжываюць выдавецтвы.
Реклама
Рахункі двух галоўных незалежных выдавецтваў у Беларусі, якія выпускаюць кнігі на беларускай мове - "Кнігазбор" і "Янушкевіч", арыштаваныя ўжо са студзеня. Іх кіраўнікі Генадзь Вінярскі і Андрэй Янушкевіч – фігуранты крымінальнай справы і знаходзяцца пад падпіскай аб неразгалошванні звестак. Таму ў гутарцы з імі мы не закранаем сутнасці справы. З улікам таго, што ператрусы вёў Дэпартамент фінансавых расследаванняў Камітэту дзяржкантролю, можна меркаваць, што крымінальная справа тычыцца гаспадарчай дзейнасці.
Реклама
Эксперты па экстрэмізму зачытваюцца сучаснай прозай
8 красавіка выдавецтва "Янушкевіч" сутыкнулася з тым, што надрукаваны на яго замову ў Літве наклад кнігі Альгерда Бахарэвіча "Сабакі Эўропы" затрымала мытня і накіравала на экспертызу. Яна мусіла скончыцца цягам 30 дзён, але 7 траўня выдавецтва паведаміла: адказ адкладаецца яшчэ на 20 працоўных дзён "па прычынах складанасці даследавання". У сацсетках жартуюць, што нарэшце эксперты пачытаюць добрую беларускую літаратуру, але аўтару і выдавецтву не да смеху.
Пісьменнік Альгерд Бахарэвіч, які ў лістападзе мінулага году з-за пагрозы рэпрэсій разам з жонкай, паэтэсай Юліяй Цімафеевай, пераехаў у аўстрыйскі Грац, у інтэрв'ю DW паведаміў, што адказу па экспертызе яго кнігі няма дагэтуль. Выдавец Андрэй Янушкевіч, у сваю чаргу, у інтэрв'ю DW назваў здарэнне з кнігай Бахарэвіча "непрыемнай гісторыяй" і завершыў: "Мы чакаем пазітыўнага вырашэння".
Штрафы за старыя кнігі
Паказальна, што гаворка вядзецца пра перавыданне кнігі 2017 года, і рашэнне можа закрануць і гаспадароў кніг першага выдання. У Беларусі штрафуюць за наяўнасць кніг, якія ўлады ў нейкі момант прызналі экстрэмісцкімі. Так, 7 красавіка ў Мінску суд аштрафаваў журналіста Рамана Васюковіча за ўвоз у снежні мінулага году ў Беларусь кнігі "Белорусский Донбасс", якую 26 сакавіка 2021 года Кастрычніцкі раённы суд Мінска прызнаў экстрэмісцкай. Штраф склаў 20 базавых велічынь (каля 188 еўра).
Цікавая гісторыя здарылася з кнігай Змітра Лукашука і Максіма Гарунова "Беларуская нацыянальная ідэя". 4 сакавіка Мінская абласная экспертная камісія па ацэнцы інфармацыйнай прадукцыі дала заключэнне, што кніга ўтрымлівае "прыкметы праяваў экстрэмізму". Аднак 7 траўня судову/ справу над Ягорам Старавойтавым, якога хацелі пакараць за захоўванне гэтай кнігі, спынілі, бо скончыліся два месяцы, адведзеныя на прыцягненне да адміністрацыйнага спагнання. У выніку "Беларуская нацыянальная ідэя" пакуль не трапіла ў Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў, які з 2008 года вядзе Міністэрства інфармацыі. Па стане на 27 траўня ў ім значацца 24 кнігі. Аднак, калі ўжо ёсць заключэнне экспертызы, то ў любы момант кніга можа трапіць пад забарону.
Як выглядаюць справы ў апальных выдавецтвах?
Бахарэвіч упэўнены, што "улады імкнуцца запужаць аўтараў і выдаўцоў" і здзіўляецца, што выдавецтвы ў такой сітуацыі наогул працягваюць працу. Выдавецтва "Янушкевіч" паведамляе: "У нас вялікія выдавецкія планы, і наша работа па перадвыдавецкай падрыхтоўцы кніг не прыпыняецца. Нам ідуць насустрач праваўладальнікі замежных твораў, даючы адтэрміноўку плацяжоў, партнёры ў краіне таксама збольшага ставяцца да нашай сітуацыі з разуменнем".
Дырэктар выдавецтва "Кнігазбор" Генадзь Вінярскі ў інтэрв'ю DW сказаў, што наконт перспектываў "не ведаем, што і казаць", "усё залежыць ад сітуацыі ў краіне, спадзяемся, што будзем працаваць, але калі і як – ніхто не ведае". Янушкевіч у сваю чаргу кажа, што "мы, не гледзячы на арыштаваныя рахункі, маем магчымасці выдаваць кнігі, зараз з пэўнымі цяжкасцямі". Пры гэтым Янушкевіч прызнаецца: "унутраныя рэсурсы амаль вычарпаныя. Мы рэальна аказаліся пад пагрозай спынення дзейнасці".
Усплёск цікаўнасці да беларускамоўнай кнігі
Паводле Вінярскага, у Беларусі ў другой палове 2020 года "вельмі моцна ўзрос попыт на беларускамоўную кнігу, асабліва на літаратуру для дзяцей". З такой ацэнкай згодны Янушкевіч. Паводле яго, патэнцыял беларускай кнігі вялікі і "ён толькі-толькі пачаў раскрывацца". "Продаж беларускамоўных кніг значна вырас і гэта я звязваю з агульнапалітычнымі падзеямі ў краіне. (Раней. - Рэд.) беларускамоўная кніга была для сваёй супольнасці, для сваіх. Цяпер беларуская кніга стала агульнаграмадскай з'явай".
У сваю чаргу Бахарэвіч лічыць, што "беларуская ўлада зразумела, што беларускія кнігі нясуць свабоду. У 2020 годзе быў разбураны штучны бар'ер паміж беларускім чытачом і беларускамоўнай кнігай, таму дзеянні ўладаў з'яўляюцца рэакцыяй на гэта".
Дзяржаўнае статыстычнае ведамства Белстат у аглядзе да Дня друку паведамляе, што ў Беларусі за 2020 год было выпушчана 21,1 млн асобнікаў кніг і брашур (у 2019 годзе - 26 млн), з якіх 13% па-беларуску. Значная іх частка – падручнікі, энцыклапедыі і кнігі з серыі "Школьная бібліятэка". Сучасную беларускую мастацкую літаратуру, пераклады на беларускую мову замежных аўтараў публікуюць пераважна незалежныя выдаўцы.
Глядзіце таксама:
Политзаключенные в Беларуси - узники режима Лукашенко
После президентской кампании 2020 года, вызвавшей массовые протесты, в Беларуси появилось рекордное число тех, кто оказался за решеткой по политическим мотивам. Кто эти люди - в фотогалерее DW.
Фото: picture-alliance/dpa/A. Liamkevich
Рекорд по политзаключенным в Беларуси
Свыше 1500 - такое рекордное в истории страны число политзаключеннных приводит правозащитный центр "Вясна". Среди тех, кто оказался в тюрьме из-за политического преследования, - участники президентской кампании, волонтеры их штабов, общественные активисты, бизнесмены, блогеры и журналисты, правозащитники, политические аналитики, рабочие, студенты и многие другие критики режима Лукашенко.
Фото: Sergei Grits/AP Photo/picture alliance
Виктор и Эдуард Бабарико
Претендент в кандидаты на пост президента, экс-глава "Белгазпромбанка" Виктор Бабарико мог стать самым сильным соперником Лукашенко на выборах. Был задержан вместе с сыном Эдуардом, который руководил его инициативной группой, в июне 2020-го по обвинению в "отмывании" средств, получении взятки и уклонении от уплаты налогов. 6 июля 2021 года Виктора Бабарико приговорили к 14 годам лишения свободы.
Фото: Natalia Fedosenko/Tass/picture alliance
Мария Колесникова
Музыкант и арт-директор Мария Колесникова руководила избирательным штабом Виктора Бабарико. Затем стала одной из "трех граций", возглавивших Объединенный штаб оппозиции. Входит в президиум Координационного совета. Была похищена и привезена на границу с Украиной для выдворения из страны. Но порвала паспорт и сорвала эту операцию. В сентябре 2021-го была приговорена к 11 годам колонии.
Фото: picture-alliance/AP/S. Grits
В тюрьму - за юридическую помощь
Юрист штаба Виктора Бабарико, член президиума Координационного совета Максим Знак (на фото) и адвокат Марии Колесниковой Илья Салей задержаны в сентябре 2020-го по делу о публичных призывах к действиям в ущерб нацбезопасности. Илью Салея в апреле 2021 года отпустили под залог. Максим Знак стал фигурантом уголовного дела о захвате власти. В сентябре 2021 года его осудили на 10 лет колонии.
Фото: picture-alliance/dpa/Tass/S. Bobylev
Сергей Тихановский
Автор популярного YouTube-канала "Страна для жизни" Сергей Тихановский хотел баллотироваться на пост президента РБ, но до старта избирательной кампании был задержан. В итоге его жена Светлана выдвинула свою кандидатуру. Выйдя на свободу после административного ареста, помогал собирать подписи за нее, но в мае 2020-го был задержан. В декабре-2021 на суде в закрытом режиме был приговорен к 18 годам.
Фото: Youtube
Активисты "Страны для жизни"
В рамках проекта "Страна для жизни" Тихановский ездил по регионам Беларуси и давал возможность местным жителям рассказать об их проблемах. По "делу Тихановского" также осуждены оппозиционный политик Николай Статкевич - 14 лет лишения свободы, оператор Артем Саков и модератор соцсетей Дмитрий Попов - 16 лет, блогеры Владимир Цыганович и Игорь Лосик - 15 лет колонии усиленного режима.
Фото: picture-alliance/TASS/N. Fedosenko
Игорь Лосик
Создатель Telegram-канала "Беларусь головного мозга" Игорь Лосик активно освещал события вокруг избирательной кампании президента Беларуси. Задержан в июне 2020-го. Его обвиняли в организации и подготовке действий в ущерб общественному порядку. Затем - в "подготовке к участию в массовых беспорядках". В 2020 году в знак протеста держал две голодовки, первую - более 40 дней.
Фото: privat
Блогеры за решеткой
Политическому преследованию подверглись и другие блогеры. Сергей Петрухин (на фото) и Александр Кабанов ("Народный репортер") - 3 года колонии. Сергей Коршун и Сергей Ярошевич ("Армия с народом") - 4,5 и 5,5 лет. Владимир Неронский ("Слуцк для жизни") - 3 года, Дмитрий Козлов ("Серый кот") - 5 лет, Денис Гутин ("Водители-97") - 2,5 года. Николай Дедок - 5 лет, Эдуард Пальчис - 13 лет.
Фото: DW
Лидеры "старой" оппозиции
Соучредитель партии "Белорусская христианская демократия" Павел Северинец (на фото) был задержан в июне 2020-го после пикетов по сбору подписей за выдвижение кандидатов в президенты. Ему дали 7 лет колонии. Лидера партии БНФ Григория Костусева власти обвинили в попытке госпереворота и приговорили к 10 годам колонии. За решеткой у него обнаружили онкологическое заболевание.
Фото: DW/E. Daneiko
Правозащитники под прицелом властей
Преследованиям со стороны белорусских властей подверглись и правозащитники. Под стражей находятся сотрудники правозащитного центра "Вясна", включая его главу Алеся Беляцкого (на фото) и заместителя Валентина Стефановича. Известный правозащитник Леонид Судаленко оплачивал штрафы людям, задержанным за участие в протестах. В заключении он провел 3 года.
Фото: DW
Сотрудники независимых медиа
Медиаменеджера Андрея Александрова (на фото) задержали по подозрению в финансировании протестов. Он оплачивал штрафы протестующих. Сейчас под стражей около 30 представителей медиа, включая портал Tut.by и "Белсат". 8 месяцев в CИЗО провели сотрудники "Пресс-клуба". 8 лет колонии присудили экс-журналистке БТ Ксении Луцкиной, испытывающей серьезные проблемы со здоровьем.
Фото: Olga Hvoin
Катерина Борисевич
Жертвами политических репрессий стали и журналисты. Катерина Борисевич (портал Tut.by) провела 6 месяцев в заключении. В своей статье она написала о том, что в крови Романа Бондаренко, погибшего после избиения сторонниками Лукашенко, не было алкоголя - вопреки утверждениям властей. Эту информацию ей сообщил врач больницы скорой медицинской помощи Артем Сорокин, также политзаключенный.
Фото: Darya Buryakina/Tut.by
Катерина Андреева и Дарья Чульцова
Журналистки телеканала "Белсат" Катерина Андреева и Дарья Чульцова вели стрим во время жестокого разгона силовиками участников акции в минском дворе, известном как "площадь Перемен" - и получили по два года лишения свободы. Позже Андреевой предъявили новое обвинение - в "измене государству", ее осудили на 8 лет и 3 месяца колонии.
Фото: Belsat
Активисты из студенческой среды
За акции протеста студентов отчисляли или подвергали административным арестам. А 12 фигурантов "дела студентов", включая предавательницу БГУИР Ольгу Филатченкову и выпускницу медуниверситета Алану Гебремариам (на фото), обвинили в "активном участии в групповых действиях, грубо нарушающих общественный порядок" и лишили свободы на срок от 2 до 2,5 лет.
Фото: DW/A. Boguslawskaja
Непропорциональный ответ протестующим
Несколько десятков политзаключенных обвиняют в участии в массовых беспорядках или применении насилия против сотрудников милиции. По мнению правозащитников, мирные акции протеста не представляли угрозы национальной или общественной безопасности. Отдельные случаи насилия в отношении милиции требуют отдельной правовой квалификации - в контексте самообороны от непропорциональных действий силовиков.
Фото: picture alliance/dpa
15 фото1 | 15
Спявачка Руся пра Лукашэнка, пераезд у Кіеў і жыццё