Kafeja është një substancë që të jep kënaqësi, të nxjerr gjumin dhe i bashkon njerëzit në një tryezë. Por kofeina që përmban kafeja është droga më e preferuar me efekt psikoaktiv.
Kofeina si të gjitha substancat psikoaktive çliron hormonin e lumturisë dopamin.Fotografi: Martina Raedlein/picture alliance
Reklamë
Një filxhankur zgjohesh në mëngjes. Një takim me kolege e kolegë apo miq. Kafeja të shlodh, të jep energji dhe shërben si një komponent social. Shkurt: Kafeja është e pandashme në jetën e shumë njerëzve, "Kafeja definitivisht të bën të varur",thotë Carsten Schleh. Ai është toksikolog dhe autor i librit "E vërteta për drogën tonë".
Kafeja - Energji për njeriun dhe plagë për mjedisin
Për gjermanët s'ka pije më të preferuar se kafeja - sade, pa apo me qumësht, pa apo me sheqer e rëndësishme është që të konsumohen sa më shumë filxhana në ditë. A është kjo e shëndetshme për njeriun dhe për mjedisin?
Fotografi: picture-alliance/dpa
Pija e preferuar e gjermanëve
Jo birra, por në fakt kafeja është pija e preferuar e gjermanëve! Çdo gjerman pi rreth 149 litra kafe në vit, që do të thotë gati tre filxhana në ditë. Vendin e dytë e zë uji, kurse birrën me sa duket gjermanët nuk po e preferojnë më si më parë, sepse konsumi i saj është në rënie. Por sidoqoftë përkthyer në shifra, konsumi i birrës tek gjermanët është afro 100 litra për frymë në vit.
Fotografi: picture-alliance/dpa
Efekt stimulues në trup dhe në tru
Kafeja përmban kofeinë. Kjo substancë kimike intensifikon ritmin e rrahjeve të zemrës, zgjeron enët e gjakut në trup, por ngushton ato në kokë. Kofeina shton energjinë, rrit efikasitetin dhe përqëndrimin dhe të mban më gjatë zgjuar. Por kafeja të bëhet edhe ves, kjo simptomë shfaqet me dhimbje koke, kur nuk pi kafe.
Fotografi: shoot4u/Fotolia
Imazhi negativ për kafenë nuk përputhet me vlerat reale të saj
Kafeja nuk është e dëmshme për shëndetin, përkundrazi pirja e katër apo më shumë filxhanave kafe në ditë të bën mirë, sipas Organizatës se kujdesit shëndetësor "Kryqi i gjelbër gjerman". Kjo për faktin, se kafeja i gjallëron organet. Në bazë të studimeve të fundit: kafeja ul rrezikun ndaj sëmundjeve si ceroza, alzheimeri dhe parkinsoni.
Fotografi: AP
Gjithçka nis me qershinë e kafesë
Kafeja e ka origjinën nga Etiopia në Lindje të Afrikës. Atje kaçubet e kafesë rriten deri në lartësinë prej katër metrash. Ato formojnë frutin, një njihet si qershia e kafesë dhe derisa fruti piqet e ndryshon ngjyrën nga e gjelbër, në të verdhë e në fund bëhet e kuqe. Ky frut përmban dy fara, pra kafenë.
Fotografi: Fotolia
Korrja dhe përgatitja
Qershitë e kafesë vilen kryesisht me dorë dhe më pas thahen. Për t'u tharë ato lihen për disa javë në Diell duke u përzierë rregullisht për t'u kthyer nga të gjitha anët. Ose ato pastrohen me ujë dhe i nënshtrohen procesit të fermentimit derisa fara të shkëputet prej masës së frutit. Kësisoj në fund mbetet vetëm fara e kafesë.
Fotografi: Deutscher Kaffeeverband e.V.
Kafeja është gati!
Pas tharjes, farave duhet t'u hiqet edhe një cipë e hollë. E pas kësaj ato piqen dhe bluhen. Në varësi të bimës enmërtohet edhe lloji i kafesë, si për shembull : "kafe-arabica" vjen nga bima "coffea-arabica", ose "kafe–robusta" nga "coffea canephora".
Fotografi: Fotolia
Brazili eksportuesi më i madh i kafesë
Druri i kafesë ka nevojë për një klimë konstante pa temperatura me luahtje ekstreme nga ngrica në vapë. Kafeja mbillet kryesisht në vendet ekuatoriale në mbarë botën. Prodhuesi kryesor i kafesë padyshim është Brazili, i pasuar nga Vietnami dhe Kolumbia.
Fotografi: picture-alliance/dpa
Hamburgu - Qendra e importit
Çdo vit vilen rreth tetë milionë ton kafe në të gjithë botën. Pjesa më e madhe exportohet. Porti i Hamburgut është qendra më e madhe e importit të lëndës së parë të kafesë për tregun gjerman, skandinav dhe tregun e Europës Lindore.
Fotografi: Fotolia/Jan Schuler
Keq për biodiversitetin
Tradicionalisht bima e kafesë është mbjellë gjithnjë nën hijen e pemëve të mëdha. Në këtë mënyrë janë ruajtur mjedisi natyror dhe biodiversiteti. Por, konsumimi i kafesë po shënon rritje në gjithë botën. Për të rritur rendimentin e prodhimit, shumica e pronarëve të plantacioneve po e kultivojnë kafenë si monokulturë.
Fotografi: picture-alliance/dpa
Alternativë: Kafeja ekologjike
Në shumë vende zonat pyjore po shpërbëhen për t'i hapur vend plantacioneve të reja për kultivimin e kafesë. Por nga përdorimi i pesticideve dhe herbicideve për të shmangur nga plantacionet parazitët dhe barërat e këqia dëmtohet mjedisi. Kafeja ekologjike është një alternativë më e favorshme për mjedisin, por kuota e saj në treg është ende shumë e ulët.
Fotografi: imago/Photoshot/Balance
Mbrojtje për kafenë e egër
Kafeja kultivohet në mbarë botën, por për ironi "kafeja e egër", e cila gjendet në Etiopi kërcënohet të zhduket. Ajo rritet në pyje ku bie shumë shi, në rajonin Kaffa, por atje ajo vuan prej shpyllëzimit pa kriter. Përmes programesh të ndryshme synohet që të ruhet ekzistenca e kësaj kafeje.
Fotografi: Svane Bender-Kaphengst / NABU
Kafe për të regjurit mirë
Njëra ndër kafetë më të shtrenjta, "Black Ivory Coffe" (kafeja fildishi i zi), vjen nga Tajlanda. Kokrrat e kësaj kafeje përpara se të piqen kalojnë nëpër zorrët e një elefanti. Kokrrat që i rezistojnë qarkullimit në procesin e përpunimit organik në trupin e elefantit përzgjidhen më pas nga jashtëqitja e tij. E pra kujt i pëlqen kjo, i bëftë mirë...
Fotografi: picture-alliance/dpa
12 fotografitë1 | 12
Shumë studime arrijnë pikërisht në ktë konkluzion, se përse çrregullimi nga konsumi i kofeinës (caffeine use disorder) ndërkohë është një diagnozë e njohur nga mjekësia.
Mbledhja e kafesë në PeruFotografi: Carolina Peralta
Eshtë e mundur, që konsumi vitet e ardhshme do të bjerë, sepse ndryshimi i klimës po kërcënon prodhimin e kafesë dhe kultivimin duke bërë që çmimet të rriten. Deri tani tendenca megjithatë po shkon në një drjetim tjetër.
Në Luksemburg në vitin 2023 është pirë më shumë kafe se kudo tjetër me një sasi prej 8,5 për person. Në Gjermani kuota ka qenë 4,8 kg për frymë dhe në Brazil 4,5 kg.
Çfarë përmban kafeja dhe cili është efekti i kofeinës në organizëm?
15 deri në 30 minuta pas ngllënjkës së parë të kafesë kofeina që ajo përmban ka arritur në tru. "Atje ajo lidhet me receptorët e adenozinës", thotë Schleh.
Adenozina bllokon çlirimin e hormoneve gjallëruese si dopamin ose noradrenalin. "Adenozin luan rolin e një ninulle në tru. Ne ndihemi të lodhur dhe të përgjumur", shpjegon Schleh.
Kafe me sheqerFotografi: juanbuades/Panthermedia/IMAGO
Kofeina bllokon receptorët e adenozinës dhe kësisoj e zëvendëson atë. Efekti qetësues dhe përgjumës i molekulës sinjalizuese deaktivizohet. Thënë ndryshe: Kush pi kafe, rri zgjuar.
"Kafeja nxit qarkullimin e gjakut dhe të bën më aktiv e të jep energji duke u të bërë kësisoj edhe më efikas", thotë Schleh për efektet e bukura të pirjes së kafesë.
Kur bëhet fjalë për varësi nga kafeja?
Kofeina është droga psikoaktive më e konsumuar në botë, thuhet në një analizë përmbledhëse të revistës Psychopharmacology.
Si shumë substanca psikoaktive edhe kafeja rrit çlirimin e dopaminës. Dopamina ka efekt pozitiv e nxit trupin dhe për këtë arësye njihet edhe si hormoni i lumturisë. Adenozina e pengon çlirimin e dopaminës, sapo ajo lidhet me receptorët. Nëse ato pushtohen nga kofeina, hormoni lumturisë mbetet i pafrenuar në nivel të lartë.
Kancelari gjerman Scholz duke pire kafeFotografi: Bernd von Jutrczenka/dpa/picture alliance
Por kjo ka edhe pasoja në organizëm: "Nëse pini shumë kafe, krijohen receptorë të mëtejshëm adenozine", thotë Schleh. Kjo do të thotë: Nëse nuk merr më kafe, adenozina papritur ka shumë receptorë lidhës. Pasoja janë lodhje e madhe dhe gjendje e acaruar. Këto janë simptomat e mungesës së kofeinës. Të tjera simptoma janë: dhimbje koke, vështirësi në përqendrim, lodhje, gjendje dëshpërimi.
"Ndjenja e bukur e shlodhjes gjatë pirjes së kafesë së mëngjesit vjen edhe sepse ne me këtë zbehim simptomat tona të tërheqjes së kofeinës", thotë Schleh.
Eshtë kafeja e shëndetshme apo jo?
Edhe pse kofeina në kafe ka potencialin të të bëjë të varur, një konsum i moderuar i kafesë nuk e dëmton një organizëm të shëndetetshëm tek të rriturit. "Doza është ajo që krijon helmin", thotë toksikologu Schleh.
Autoriteti Europian për Sigurinë e Ushqimeve (EFSA) rekomandon një sasi kofeine prej 400 mg të shpërndarë gjatë ditës. Kjo i përgjigjet në varësi të madhësisë nga dy filaxhana deri në pesë në ditë. Gjatë shtatëzanisë gratë nuk duhet ta tejkalojnë sasinë e 200 mg kofeinë në ditë.
Kafeja të shlodh, të jep energji dhe shërben si një komponent socialFotografi: grafvision/Panthermedia/IMAGO
Brenda normës kafeja ka edhe efekt pozitiv për shëndetin, rrallëherë ajo lidhet me diabetin tip 2, me sëmundjet e zemrës, kancerin e mitrës apo të melçisë, parkinsonin apo depresionet.
Kush shfaq simptoma të tilla si dridhjeje, djersitjeje apo gjendjeje depresive prrej mungesës së kafesë, ndër të tjera mund të vuajë nga varësia prej kofeinës. Meqënëse prej shumë kohësh nuk njihej kofeina si lëndë që të bën të varur, të prekurit nga këto simptoma shpesh nuk merren seriozisht.
Carsten Schleh rekomandon të gjithë, që e tejkalojnë normën e këshilluar ditore të kofeinës, që ta pakësojnë sasinë e kafesë gradualisht. "Kofeina është një drogë e padëmshme."
