Përparimi është i suksesshëm, tha i lehtësuar kryeministri britanik Rishi Sunak. Për një vit, qeveria britanike dhe Komisioni Evropian kanë negociuar përshtatjen e rregullave të Irlandës së Veriut - ndonëse marrëdhëniet midis Londrës dhe Brukselit ishin në nivelin më të ulët tre vjet pas Brexit.

"Ne kemi pasur dallime në të kaluarën, por ne jemi aleatë, partnerë biznesi dhe miq. Një kapitull i ri po hapet tani," tha Sunaku në Windsor, pranë Londrës.

Rishi Sunak është kryeministri i katërt i Mbretërisë së Bashkuar që përpiqet të vendosë rregullat e Brexit me Bashkimin Evropian për pjesën e Irlandës së Veriut të vendit, në një formë që është e zbatueshme për të dyja palët.

Paraardhësi i tij, Boris Johnson, fillimisht ra dakord me protokollin e Irlandës së Veriut në traktatin e tërheqjes nga BE. Por kur Irlanda e Veriut kundërshtoi rregullat e tregtisë, Johnson prezantoi legjislacionin për të ndryshuar në mënyrë të njëanshme rregullat.

BE reagoi me pakënaqësi ndaj kësaj shkeljeje të ligjit dhe kërcënoi me pasoja. Boris Johnsonit iu desh të largohej nga posti i tij përpara miratimit të ligjit. Ligji i tij ka mbetur pezull që atëherë.

Cila është thelbi i problemit?

Pas Brexit-it të vitit 2020, Irlanda e Veriut, e cila është pjesë e Mbretërisë së Bashkuar dhe kufizohet me Irlandën anëtare të BE-së, mbeti në tregun e brendshëm të BE-së. Kjo ishte për të ndihmuar në sigurimin e një fluksi të qetë të mallrave midis Irlandës dhe Irlandës së Veriut. Në asnjë rrethanë nuk duhet të ketë kontrolle personale dhe doganore në kufirin e ndjeshëm.

Ekzistonte frika për rishfaqjen e konfliktit midis unionistëve protestantë, që duan të jenë pjesë e Britanisë, dhe nacionalistëve katolikë, që duan ribashkimin me Republikën e Irlandës. Konflikti, i cili degjeneroi në një lloj lufte civile, u zgjidh 25 vjet më parë me "Marrëveshjen e së Premtes së Mirë”.

Dalja e Mbretërisë së Bashkuar nga BE krijoi papritmas një kufi për mallrat e importuara nga Britania e Madhe në Irlandën e Veriut, pra në territorin ekonomik të BE. Ky kufi doganor imagjinar në detin irlandez kërkon shumë burokraci dhe kontrolle të shumta në portet dhe aeroportet e Irlandës së Veriut.

"Kur flisni për kontrolle kufitare, qoftë midis Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut ose midis Irlandës dhe Irlandës së Veriut, ju menjëherë bini në ndarjet që ekzistojnë brenda Irlandës së Veriut, thotë Lisa Claire Whitten, një politologe në Universitetin Queen's në Belfast, kryeqyteti i Irlandës së Veriut. "Për politikën dhe strukturat qeveritare, marrëveshja e Brexit ka qenë një barrë. Ajo ka thelluar ndarjet."

Çfarë rregullon protokolli i reformuar për Irlandën e Veriut?

Tani e tutje, kufizimet tregtare duhet të reduktohen. BE pranon që mallrat që në të ardhmen do të eksportohen nga Britania e Madhe në Irlandën e Veriut dhe që do të mbeten atje, pra që nuk do të vazhdojnë të hyjnë në BE nëpërmjet Irlandës, i nënshtrohen shumë më pak kontrolleve. Vetëm mallrat që kalojnë tranzit nga Britania në BE përmes Irlandës së Veriut do të duhet të vazhdojnë të zhdoganohen dhe t'u nënshtrohen kontrolleve.

"Ne kemi hequr çdo pamje të një kufiri në Detin Irlandez”, tha kryeministri britanik. "Djathi dhe patatet janë kthyer," tha Rishi Sunak. Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen ka siguruar që raftet e supermarketeve në Britani dhe Irlandën e Veriut të gjenden të njëjtat produkte si para Brexit-it.

Gjykata Evropiane e Drejtësisë në Luksemburg, megjithatë, vazhdon të ushtrojë mbikqyrje ligjore mbi çështjet tregtare. E drejta e qeverisë rajonale të Irlandës së Veriut për kontroll brenda BE mbetet shumë e kufizuar. Rregullat janë vendosur në Bruksel. Shumë politikanë të Irlandës së Veriut e shohin këtë si një deficit demokratik.

A është zgjidhur problemi?

BE ka bërë një hap të madh drejt qeverisë britanike. Kryeministri Rishi Sunak tani duhet t'ua shesë këtë sukses anëtarëve të tij të guximshëm të Brexit brenda partisë së tij Konservatore.

Po kështu, kryeministri duhet të bindë partinë unioniste të Irlandës së Veriut DUP. DUP e ka bërë kufirin imagjinar në Detin Irlandez çështje identiteti dhe për këtë arsye refuzon të formojë një qeveri të përbashkët me partinë nacionaliste pro-irlandeze Sinn Fein.

Parlamenti i Irlandës së Veriut është gjithashtu i bllokuar. DUP-ja ka bërë të ditur se fillimisht duhet të shikojë nga afër kompromisin ndërmjet Komisionit Evropian dhe Kryeministrit britanik.

"Partia e tij nuk është e interesuar për zgjidhje pragmatike, duke preferuar ideologjinë e pastër të Brexit-it. Ky oreks për Brexit mund të ringjallet. Dhe Boris Johnson tashmë po pret," shkroi Sydney Nash në gazetën Guardian. Vetë Sydney Nash dikur ka punuar për qeverinë për marrëveshjen e Brexit-it. Ai mendon se edhe karrigia e Rishi Sunak-ut mund të lëkundet.

Cili është ndikimi i marrëveshjes së re?

Marrëdhëniet midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE në Bruksel mund të normalizohen. Mbretëria e Bashkuar, për shembull, do të kishte shansin të marrë pjesë sërish në programin e financimit shkencor të BE "Horizon", të cilin e kishin kërkuar universitetet britanike.

Kryeministri Sunak, një ish-bankier i Goldman Sachs, gjithashtu shpreson se klima do të përmirësohet për investitorët e huaj, të cilët më në fund do të përfitojnë nga siguria ligjore. Për më tepër, marrëdhëniet me aleatin e madh amerikan do të jenë më të relaksuara. Qeveria amerikane i kushton rëndësi të madhe një Irlande Veriore paqësore.

Presidenti i SHBA Bill Clinton ndërmjetësoi Marrëveshjen e së Premtes së Mirë 25 vjet më parë. 10 prilli do të shënojë përvjetorin e kësaj marrëveshjeje. Deri atëherë, kryeministri Sunak donte që çështja të zgjidhej. Nëse po, presidenti i SHBA Joe Biden mund të udhëtojë në Londër në prill për një vizitë shtetërore.

Marrëdhëniet midis Londrës dhe Parisit gjithashtu mund të përmirësohen. Britania dhe Franca kanë qenë në një grindje që nga Brexit për peshkimin dhe refugjatët në Kanalin Anglez. Rishi Sunak dëshiron të takojë presidentin francez Emmanuel Macron në mars për të adresuar edhe këto çështje.