Thirrja e presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky për të ndaluar qytetarët rusë të hyjnë në BE ka ndezur një debat të madh në Evropë: a është e pranueshme që rusët të vazhdojnë të udhëtojnë në BE sikur të mos kishte ndodhur lufta e agresionit kundër Ukrainës?

Sipas Finlandës, Polonisë, Republikës Çeke dhe shteteve baltike, përgjigja për këtë pyetje është jo; kështu që ata kanë ndaluar lëshimin e vizave afatshkurtra për rusët. Gjermania, Greqia, Qiproja dhe Komisioni Evropian, nga ana tjetër, janë treguar më të rezervuar dhe kundërshtojnë një ndalim të rreptë të udhëtimit për rusët. Gjermania dhe Franca tashmë janë shprehur kundër këtij qëndrimi dhe kanë dorëzuar një dokument përkatës. Kancelari gjerman Olaf Scholz tha javën e kaluar se kjo ishte lufta e presidentit rus Vladimir Putin dhe se për këtë arsye ishte e vështirë për të që të mbështeste një ndalim të përgjithshëm të udhëtimeve, i cili gjithashtu do të kishte ndikim tek njerëzit e pafajshëm.

Gjermania dhe Franca kanë marrë një qëndrim të përbashkët.

Presidenca çeke e Këshillit të BE-së e ka vendosur çështjen e vizave në rendin e ditës të takimit jozyrtar të ministrave të mbrojtjes të së martës në Pragë. Pritet që një marrëveshje me Rusinë, në fuqi që nga viti 2007 dhe që përshpejton procedurën për marrjen e vizave, të shfuqizohet. Diplomatët evropianë tashmë e kanë konfirmuar këtë në deklarata për Financial Times.

Një pezullim i marrëveshjes së vizave do të komplikonte aplikimet për viza me qëndrim të shkurtër në zonën Shengen dhe do t'i bënte ato më të shtrenjta. Diplomatët thanë gjithashtu se një ndalim i përgjithshëm i udhëtimeve, i cili do të kërkonte mbështetje unanime, nuk pritet. Ndërkohë, politikat individuale të vendeve anëtare të BE nuk do të kenë ndonjë ndikim të madh. Vizat turistike afatshkurtra janë të vlefshme në 26 vendet e zonës Shengen, pavarësisht nga vendi i BE që i lëshon ato.

Sa i madh është problemi?

Sipas agjencisë evropiane të kontrollit të kufijve Frontex, që nga fillimi i luftës në Ukrainë gjashtë muaj më parë kanë hyrë në BE pothuajse një milion udhëtarë me pasaporta ruse. Shumica dërrmuese e këtyre udhëtarëve kanë mbërritur në Finlandë (333.000), Estoni (234.000) dhe Lituani (132.000).

Këta janë kryesisht turistë që qëndrojnë disa ditë për vizitë. Megjithatë, janë dhënë më pak se një milion viza, pasi qytetarët rusë mund të hyjnë dhe dalin nga zona Shengen disa herë me të njëjtën vizë 90-ditore. Përpara pandemisë COVID-19, vendet e Shengenit lëshonin rreth 500,000 viza të reja për rusët çdo vit.

Cilat vende vizitojnë rusët?

Numri i lartë i udhëtimeve tokësore në vendet fqinje të BE shpjegohet me mungesën e fluturimeve direkte midis Rusisë dhe BE që nga fillimi i luftës. Si rezultat, vende si Gjermania dhe Franca tani janë më të vështira për t'u arritur. Sipas Ministrisë së Jashtme Federale Gjermane, konsullatat gjermane në Rusi kanë lëshuar 14.000 viza në gjysmën e parë të 2022.

Në vitin 2019, para pandemisë dhe luftës në Ukrainë, kjo shifër ishte pothuajse 10 herë më e lartë. Më pak pushues rusë mund të gjenden duke shëtitur edhe në Champs-Élysées këtë vit, pasi rusët nuk mund të udhëtojnë drejtpërdrejt në Francë nga vendet e BE. Kjo do të thotë se një fluturim nga Moska në Paris me një ndalim në Stamboll është i mundur për rusët, por një fluturim nga Helsinki në Paris nuk lejohet.

Greqia dhe Qiproja pritën një numër të madh pushuesish nga Rusia këtë vit: një e katërta e të gjithë turistëve në Qipro vinin nga Rusia. Greqia e Veriut është gjithashtu një destinacion popullor udhëtimi në BE për rusët që vijnë nëpërmjet Serbisë dhe Turqisë. Nga ana tjetër, Mali i Zi, një kandidat për anëtarësim në BE dhe normalisht shumë popullor te rusët, priti shumë më pak udhëtarë. Shumë duket se kanë zgjedhur Turqinë dhe ka një arsye për këtë. Edhe pse Turqia është anëtare e NATO-s dhe kandidate për anëtarësim në BE, ajo nuk merr pjesë në sanksionet kundër Rusisë dhe ende i lejon rusët të udhëtojnë pa viza.

A mund të kufizohet lëshimi i vizave?

Sipas Komisionit Evropian, do të ishte e vështirë të vendosej një ndalim i përgjithshëm i vizave për rusët. Për të qenë në përputhje me të drejtën ndërkombëtare, duhet të lejohen forma të caktuara të udhëtimit – për arsye humanitare dhe për të lehtësuar kontaktet familjare.

Megjithatë, lëshimi i vizave afatshkurtra për zonën Shengen mund të jetë shumë i kufizuar. Çdo shtet Anëtar i BE ka liri të konsiderueshme në vlerësimin e aplikimeve për viza. Për shembull, shtetet anëtare mund të anulojnë vizat që tashmë janë lëshuar, gjë që Estonia tashmë e bën.

Vizat Shengen njihen nga të gjitha vendet anëtare të BE, që do të thotë se Estonia nuk mund të refuzojë të njohë një vizë të lëshuar nga Gjermania ose Suedia. Mungesa e kontrolleve kufitare në Evropë e bën këtë praktikisht të pamundur.

Por sipas Rregullores së Vizave të BE, një turist që ka një vizë Shengen duhet të kalojë pjesën më të madhe të kohës në vendin që ka lëshuar vizën e tij. Përtej kësaj, ndryshimi i klimës politike dhe shqetësimet e sigurisë mund të jenë arsye të justifikuara për refuzimin e një aplikimi për vizë.

Çfarë kufizimesh janë vendosur tashmë?

Lituania nuk është i vetmi vend që kufizon lëshimin e vizave për rusët. Letonia, Finlanda, Polonia, Republika Çeke dhe Danimarka gjithashtu duan të kufizojnë lëshimin e vizave.

Sipas firmës ligjore të imigracionit Fragomen, Holanda, Belgjika, Spanja dhe Rumania tashmë kanë kufizuar dukshën lëshimin e vizave për rusët. Shumë shtete anëtare të BE kanë reduktuar personelin e konsullatave dhe ambasadave të tyre në Rusi, duke e bërë më të vështirë caktimin e takimeve personale të kërkuara përpara marrjes së vizës.

Një marrëveshje mes BE dhe Rusisë që thjeshtoi dhënien e vizave për diplomatët, nëpunësit civilë dhe biznesmenët rusë është pezulluar, megjithëse teknikisht është ende në fuqi.

Nëse marrëveshja ndërpritet, do të bëhej më e ndërlikuar dhe më e shtrenjtë për qytetarët rusë të aplikonin për vizë. Meqenëse rusët tashmë nuk mund të përdorin më karta krediti ose llogari bankare perëndimore, mungesa e burimeve financiare mund të përdoret për të justifikuar refuzimin e aplikimeve për viza.

Cilat janë vizat kombëtare?

Vendet anëtare të BE  gjithashtu mund të lëshojnë viza që lejojnë njerëzit të vizitojnë dhe të qëndrojnë për një kohë të pacaktuar në vendet e tyre përkatëse. Këto viza janë për personat që duan të punojnë, studiojnë apo të bëjnë kërkime, por nuk lejojnë udhëtimin në shtetet e tjera anëtare të BE-së. Për këto viza mund të aplikojnë edhe disidentët rusë që janë detyruar të largohen nga vendi i tyre për shkak të luftës në Ukrainë. Gjermania dha 10.000 viza të tilla në gjysmën e parë të vitit 2022.

Çfarë mund të bëjnë ministrat e jashtëm të BE?

Sipas Ralph Bossong, ekspert i migrimit në Institutin Gjerman për Çështjet e Sigurisë Ndërkombëtare, qasja më e mirë do të ishte kufizimi i mëtejshëm i dhënies së vizave, pa ndalime. Ai rekomandon një koordinim më të madh ndërmjet shteteve anëtare të BE-së dhe përdorim më të mirë të rregullave ekzistuese.

Në një podcast të institutit, Bossong tha: "Ne jemi të interesuar për një qasje të unifikuar evropiane. Në këtë kuptim, Gjermania mund të shkojë më shumë në drejtimin e marrë nga vendet anëtare të Evropës Lindore dhe shtetet baltike."

Çfarë kërkojnë deputetët e Parlamentit Evropian?

Në një letër të hapur drejtuar Josep Borrell-it, Përfaqësuesit të Lartë të BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, eurodeputetët bëjnë thirrje që të kufizohet lëshimi i vizave për rusët, përveç ndalimit total të udhëtimit për 6.000 persona që i përkasin elitës në pushtet ruse.

Për Manfred Weber-in, anëtar i Parlamentit Evropian, është e paimagjinueshme që rusët të mund të kalojnë pushimet në ishullin gjerman Sylt dhe për ta të kujdesen në restorante kamerierë ukrainas. Në një intervistë për kanalin televiziv gjerman ARD, ai tha: "Për mua, është e vështirë të përfytyrohet se kemi refugjatë nga Ukraina, ndërsa në të njëjtën kohë ka rusë këtu që shijojnë jetën".