Me turp më duhet ta pranoj, se unë jam rritur në Moskë në afërsi të stacionit të metrosë "Sokol" dhe deri para pak kohësh nuk e dija, që ky vend ka qenë dikur i shenjtë për shumë rusë, të cilët kishin humbur të afërm të tyre në Luftën e I Botërore. Në park, ku ka qenë sheshi ynë i lojërave, ku ne kemi luajtur me slita e kemi bërë ski, ku ne jemi takuar me shokët, ka qenë dikur një varrezë nderi. Këtu dikur preheshin mijëra ushtarë e oficerë, infermiere dhe mjekë ushtarakë.

Deri në vitin 1917 këtu kishin gjetur prehjen e fundit mbi 18 mijë vetë. Në 1918 këtu u inagurua edhe një katedrale e vogël. Por pak pas ndërtimit të saj sovjetikët e hodhëhn atë në erë duke e rrafshuar edhe varrezën. Asgjë s'duhej t'u kujtonte më qytetarëve sovjetikë nga "imperializmi luftarak". Vendin e së "shkuarës" së pa lavdi e zuri e "ardhmja" e lavdishme - në formën e një parku argëtimi duke përfshirë edhe ambjente qitjeje, park lojërash për fëmijë dhe kinema.

Lufta e harruar

Në kohën e Bashkimit Sovjetik me vetëdije synohej që të mos përkujtohej Lufta e I Botërore. Tek e fundit Lenini këtë luftë e kish cilësuar si "imperialiste", "cariste" dhe "armiqësore ndaj popullit". Lufta e cënonte vështrimin drejt fitores heroike të revolucionit botëror socialist. Më vonë - jo më pak e rëndësishme - tmerret e Luftës së II Botërore i mbuluan të gjitha kujtimet e mbetura nga ajo e para.

Vetëm në mesin e viteve 1980 Lufta e I Botërore sërish u kthye në temë - kur në pushtet erdhi Mikail Gorbaçovi me reformën e tij "Perestrojka" - me të cilën nisi ndryshimi i jetës politike, ekonomike dhe shoqërore.

Era e papritur e ndryshimeve e lëkundi memorjen kolektive. Tani mund të përkujtohet gjithçka, që ishte e ndaluar prej partisë komuniste. Kësisoj janë përkujtuar viktimat e urisë së madhe në vitet 1930 në kampin famëkeq të të dënuarve Gulag të Stalinit - e po ashtu edhe heronjtë e Luftës së I Botërore. Në fund të viteve 1980 edhe në parkun e fëmijërisë sime në stacionin e metrosë së Moskës "Sokol" u vendos një kryq i madh druri– në përkujtim të viktimave të Luftës së I Botërore.

Historianët, që shtrojnë çështje aktuale

Varreza është vetëm një shembull i ndrydhjes së kujtesës. Nëpër libra p.sh., lufta është trajtuar thjeshtë si një skenë, si një "ekselerator gjigant i revolucionit", thotë për DW Irina Zhuravskaja nga Muzeu Historik i shtetit në Moskë. As studimet lidhur me luftën në Bashkimin Sovjetik nuk janë përpunuar. Vetëm tani në vitet e fundit në Rusi po publikohen libra për Luftën e I Botërore. "Kjo është rruga për të rifituar memorjen tonë historike", thotë Zhuravskaja.

Një ndër këto libra (Lufta e I Botërore, 2013) e ka shkruar Anatoli Utkin. Historiani i njohur rus është i bindur, se Rusia në vitin 1914 nuk e kaloi provimin e pjekurisë. Një fitore e përbashkët përkrah Antantës do ta kishte lidhur Rusinë me Europën, argumenton Utkin. "Bashkë me Francën e Britaninë e Madhe, Rusia do të kishte mundur të ishte bashkëpërcaktuese e zhvillimit europian. "Shkëputja e parakohshme e Rusisë nga lufta, e ashtuquajtura paqja e veçantë me Gjermaninë në vitin 1917, ia hoqi pushtetin shtresës së vogël ruse me orientim europian. Në pah dolën ato masa, që asnjëherë s'kanë pasur domethënie për Perëndimin dhe vlerat e tij. Këto njerëz, sipas Utkin, e asocionin Europën me një objekt: me artilerinë gjermane, që pati vrarë rusë në masë. Në këtë mënyrë asnjëherë nuk u arrit në një union mes Rusisë dhe Europës. "Rusia e humbi në 1914 lidhjen me Europën", mendon historiani dhe thekson, se "kush e di, nëse ndonjëherë do të vijë një shans i ri".

Ky libër është sot më aktual se kurrë, sepse pas botimit të tij pasuan aneksimi i Krimesë nga Rusia dhe gjendja e tensionuar në Ukrainë, sanksionet e BE-së, përjashtimi i Rusisë nga grupi i vendeve të industralizuara G8. Rusia është sërish shumë larg afrimit me Europën.

Përkujtimi në muzeume dhe në kinema

Shpërthimi i luftës 100 vjet më parë është marrë si shkas në Rusi për organizimin e një sërë veprimtarive përkujtimore, zyratre dhe jozyrtare. Filmi "Batalioni i vdekjes" p.sh. do të jetë një nga pikat kulmore të sezonit veror të kinemasë në Rusi. Në këtë film trajtohet tema e një batalioni real të Ushtrisë Ruse, i cili duhej t'i nxiste burrat e lodhur nga lufta që të kryenin vepra të reja heroike në front. Filmi i kushtueshëm në pjesën më të madhe është financuar nga shteti. Premiera botërore e tij është parashikuar për në gusht 2014 - dita kur perandori gjerman Wilhelm i II në 1914 dha urdhërin e mobilizimit dhe i shpalli luftë Rusisë.

Edhe muzeu i Luftës së I Botërore në qytetin Pushkin më 1 gusht 2014 do të rihapet. Muzeu Historik i shtetit në Moskë në verë do të hapë dy ekspozita për luftën.

Që nga 1 gushti 2013 në Rusi ka një ditë zyrtare përkujtimore ndaj viktimave të Luftës së I Botërore. Rusia përpiqet që të bashkojë pjesëza të mozaikut të historisë. Në një vend, ku historia gjithmonë është krakterizuar prej ideologjisë, kjo nuk do të jetë e lehtë. E me siguri që kjo as nuk mund të realizohet shpejt. Por qysh tani mund të konstatosh, se ka interes dhe se kujtimet rikthehen.

Në parkun e fëmijërisë sime, më 1 gusht 2004, pikërisht me rastin e 90 vjetorit të fillimit të Luftës së I Botërore u përurua një monument i madh përkujtimor. Por unë e zbulova atë vetëm sivjet.