Desni ekstremizam u zapadno-balkanskim državama više se ispoljava na nacionalnoj i (ili) religijskoj osnovi nego kroz rasnu i političku netrpeljivost. U Srbiji, Hrvatskoj i BiH deluju razne grupe čija se ideologija zasniva na negiranju drugih i drugačijih, a analitičari ocenjuju da one često imaju uporišta i u institucijama vlasti.

Primer sprege političkih zvaničnika i desnog ekstremizma u BiH navodi profesor na sarajevskom Filozofskom fakultetu dr. Salih Fočo. "Političke snage pothranjuju konfliktnost u BiH krijući se iza Dejtonskog sporazuma i koristeći ekstremne desničarske grupe da onemoguće povratak izbjeglica, a time i reintegraciju BiH u okvirima prijeratnog statusa", kaže dr. Fočo.

Desni ekstremizam uvezen iz država regiona

Profesor Salih Fočo veruje da je desni ekstremizam uvezen u BiH iz država regiona (četnički i ustaški pokreti) i arapskih zemalja (vehabije). "Rat i ekonomska kriza ovaj su prostor učinili podobnim za manipuliranje, a ekstremne grupe koje ovdje djeluju žele destabilizirati Evropu i spriječiti normalizaciju stanja na prostoru bivše Jugoslavije", kaže dr. Fočo.

Beogradski sociolog dr. Dušan Janjić prepoznaje dva pravca ekstremne desnice koja deluje u Srbiji i drugim balkanskim državama. "Jedan je bio u funkciji raspada bivše Jugoslavije i stvaranja novih država (Srpska Radikalna stranka i Hrvatska stranka prava), a drugi je povezan sa događajima u Evropi i krizom liberalne demokratije i globalne ekonomije", kaže Janjić.

"To su neonacističke grupe poput 'Nacionalnog stroja', 'Srpskog narodnog pokreta Naši' i delova 'Srpskog narodnog pokreta 1389'. Takve organizacije najčešće se grupišu oko ekstremnih delova navijačkih grupa i ima ih u skoro svakom srpskom gradu. Njima manipuliše i država kako bi za nju radile prljave poslove u vezi sa drogom, odnosno organizovanim kriminalom", kaže Janjić.

Ekstremizam otežava normalizaciju susedskih odnosa

"Desni ekstremizam prisutan je i u Hrvatskoj, o čemu liberalno-demokratske snage moraju voditi računa", kaže za Dojče vele profesor Filozofskog fakulteta u Zagrebu dr Ivo Goldštajn. Dr Goldštajn smatra da desni ekstremizam u Hrvatskoj, ali i drugim državama regije, danas nije toliko vezan za Drugi svetski rat i bivši nacional-socijalistički pokret. "Taj ekstremizam, prezirom pa i mržnjom prema drugima, druge vjere ili druge nacije, razara društveno tkivo unutar dotične države, a istovremeno otežava normalizaciju odnosa sa susjedima. Pri tome moramo biti svjesni činjenice da jedan esktremizam hrani drugi, što je karakteristično za većinu zapadno-balkanskih država, posebno BiH", kaže dr Goldštajn.

Analitičari veruju da zapadno-balkanskim državama tek predstoji suočavanje sa najradikalnijim oblicima desnog ekstremizma, odnosno neonacizma, jer socijalno dno ekonomske krize još nije isplivalo. Dušan Janjić smatra da u celom regionu može doći do uspona neonacizma, odnosno da će se "Balkan u naredne tri do četiri godine pridružiti evropskom trendu u smislu jačanja desnog esktremizma".

Autor: Samir Huseinović

Odg. urednica: I. Ivanović