Zapadni Balkan se kroz Berlinski proces, koji je pre gotovo deset godina (2014) inicirala upravo Angela Merkel, poslednjih godina popeo na lestvici prioriteta Evropske unije. No od početnog elana je u međuvremenu ostalo malo.

To je Angela Merkel u poslednjoj godini svog mandata, 2021, odlučila da promeni, pokrenuvši brojnim susretima neku vrstu nemačke diplomatske ofanzive. Ministri spoljnih poslova, ali i predsednici država i vlada, ređali su se na proljeće 2021. kao na traci u još uvek pandemijskom Berlinu.

U istom razdoblju, dakle još pre izbora u nemačkoj održanim u septembru te odine, Nemačka je poduzela vidne napore da na mesto Visokog predstavnika za BiH postavi bavarsko demohrišćanina Kristijana Šmita, što joj je na kraju i pošlo za rukom.

Nastavak aktivnosti

Politika održavanja jugoistočne Evrope pri vrhu agende Nemačke i EU nastavila se nakon promene vlasti u Nemačkoj. Nova vlada Socijaldemokrata, Zelenih i Liberala je kao prva od nemačkih vlada uopšte stavila Zapadni Balkan u koalicioni sporazum, a približavanje zemalja regiona Evropskoj uniji i kao jedan od glavnih spoljnopolitičkih ciljeva.

Nova vlada je uvela i funkciju poverenika za Zapadni Balkan koja je poverena dobrom poznavaocu prilika u regionu, zelenom političaru Manuelu Zaracinu.

Već je tada bilo jasno da Nemačka i Zapad ponovno pokazuju zanimanje za Zapadni Balkan nakon što je poslednjih godina postalo očito da se za ovaj deo Evrope, kao most prema ostatku kontinenta, zanimaju i ostali globalni igrači poput Kine, Turske i Rusije.

Napad Rusije na Ukrajinu nije samo naglavačke okrenuo mnoge segmente nemačke političke svakodnevice nego je dodatno produbio pojačano nemačko zanimanje za region. Od tada ni jedan citat nekog nemačkog ministra posvećen Zapadnom Balkanu nije prošao bez obaveznog spominjanja novih uslova u kojima se svet nalazi od februara 2022. godine i potrebe da „demokratski svet još više zbije redove“.

Zemlje zapadnog Balkana prve na listi

Priliku da to na svojim turnejama po zapadnom Balkanu pred domaćinima kažu i uživo su u prvim mesecima nakon dolaska na položaj dobili i kreatori nemačke spoljne politike, socijaldemokratski kancelar Olaf Šolc i zelena ministarka spoljnih dela Analena Berbok.

Prva je već početkom marta u Sarajevu, Beogradu i Prištini boravila Berbok. Ona je već tada, a to se moglo čuti i tokom poseta kancelara Šolca početkom juna Beogradu i Prištini, dala do znanja da Nemačka očekuje usklađivanje spoljne politike s Briselom, što znači i ujednačeni odnos prema Rusiji.

I tu se pre svega na meti našla Srbija (a time neposredno i BiH) koja zbog veza s Moskvom ne učestvuje u sankcijama koje Zapad sprovodi prema Rusiji. Beograd je do kraja godine ostao veran principu sedenja na dve stolice što je često ostajalo u senci kriza između Srbije i Kosova.

Nemačka je uvođenjem još jednog specijalnog izaslanika za zapadni Balkan, ovaj put za praćenje pregovora o normalizaciji odnosa između Beograda i Prištine, dala do znanja koliko joj je važno rešenje najvećeg bureta baruta na Zapadnom Balkanu. Savetnik kancelara Jens Pletner lično je početkom septembra preuzeo ovaj zadatak, no za sada bez preteranog uspeha.

Puno prašine je na proleće podigla i svađa unutar stranaka vladajuće koalicije oko predviđene rezolucije Bundestaga o Bosni i Hercegovini. Veteranu nemačke balkanske politike, socijaldemokrati Josipu Juratoviću, nije se svidela činjenica da se u rezoluciji, iza koje najvećim delom stoji novi izvestilac vladajućih socijaldemokrata za zemlje zapadnog Balkana Adis Ahmetović, pored srpske i hrvatske strane ne spominje i bošnjačka kao uzročnik katastrofalnog stanja u zemlji.

Rezolucije je ipak prihvaćena bez promena, ali i to je jedan od pokazatelja pojačane pažnje koju nova vlada i novi saziv Bundestaga posvećuju regionu zapadnog Balkana.

Kandidatski status za BiH

No zato je krajem godine, početkom novembra, nemačka diplomatija u sklopu Berlinskog procesa zabeležila prvi veliki uspeh ovog formata. Ministarka Berbok najavila je potpisivanje sporazuma zemalja Zapadnog Balkana o priznavanju ličnih dokumenata i diploma.

„Nekima se ovo može učiniti kao sporedno tehničko pitanje, ali radi se o istorijskim koracima“, rekla je na jednoj od pripremnih ministarskih konferencija u Berlinu uoči samita.

Nekoliko sedmica kasnije kancelar Šolc je na samitu EU – Zapadni Balkan u Tirani ponovio obećanje o članstvu u EU. Iako je EU na kraju 2022. udaljenija od proširenja nego ikada, politički motivisano davanje kandidatskog statusa Ukrajini i Moldaviji unelo je novu dinamiku u ovu raspravu. U tom duhu je i Bosni i Hercegovini početkom decembra dodeljen kandidatski status.

Zapadni Balkan – rezervoar radne snage

Nemačka, reći će pokoji posmatrač, Zapadni Balkan ne ispušta iz vida i iz jednog drugog razloga: nedostatak radne snage je nakon kratkog pandemijskog zatišja ponovno postao noćna mora nemačke privrede.

Vlada Olafa Šolca uveliko najavljuje reforme useljeničkog zakonodavstva koje bi zemlju učinile atraktivnijom u globalnoj borbi za radnu snagu.

No za žitelje zapadnog Balkana pravilo olakšanog ulaska u svrhu rada u Nemačkoj postoji još od početka 2016. i nedavno je produženo do kraja sledeće godine. Zapadnobalkanska regulativa stanovnicima šest zemalja zapadnog Balkana omogućava da se dosele i rade čak i ako nemaju stručnu spremu ili rade van struke.

Često se ukazivalo i na nove pokušaje Nemačke da u zemljama Zapadnog Balkana ustali svoj dualni sistem obrazovanja za učenike u privredi.

No prema komentarima, pogotovo privrednika iz regiona, koji su se mogli čuti na brojnim okupljanjima u Berlinu, Nemačka favorizovanjem dualnog sistema zapravo sebi osigurava stručnu radnu snagu u godinama koje dolaze.

Sudeći po političkoj i ekonomskoj situaciji u regionu, izvesno je da neće prestati masovni egzodus koji traje već desetak godina. Tome će sigurno doprineti i ukidanje viza za građane Kosova, politički potez za koji se najviše poslednjih godina zalagala upravo Nemačka.

Pratite nas i na Fejsbuku, preko Tvitera, na Jutjubu, kao i na našem nalogu na Instagramu.