„Budi srećan da si živ!“
2. maj 2019.
Komad „Danke Deutschland“ je delo rediteljske Sanje Mitrović rođene u Zrenjaninu. Predstava je u sredu uveče započela svoj život na redovnom repertoaru čuvenog berlinskog pozorišta Schaubühne nakon premijere početkom aprila.
„Danke Deutschland“ je predstava o životu Vijetnamaca u Nemačkoj i zasnovana je na njihovim stvarnim sudbinama – koje oni u ovoj predstavi sami pričaju i igraju na sceni. Glumačka ekipa je sastavljena od pripadnika vijetnamske zajednice u Nemačkoj koji ranije nisu imali nikakvog iskustva sa glumom, ali i profesionalaca, članova ansambla Schaubühne.
„Želela sam da se pozabavim novijom nemačkom istorijom“, kaže Sanja Mitrović. „Posmatrala sam je kroz prizmu vijetnamske zajednice.“
Radi se o jednoj o najvećih migrantskih zajednica u Nemačkoj. Kako objašnjava rediteljka, Vijetnamci su u ovu zemlju došli na dva načina – kao političke izbeglice iz Južnog Vijetnama, bežeći od komunizma, ili regularno kao radnici i studenti iz Severnog Vijetnama.
„Prva grupa je poznata pod nazivom boat-people, pošto su bežali u gumenim čamcima i oni su bili prihvaćeni u Zapadnoj Nemačkoj. Druga grupa je studirala ili radila u DDR, u okviru raznih programa pomoći i saradnje bratskih socijalističkih zemalja. Ove dve grupe su i dan danas podeljene, nemaju puno dodira jedni sa drugima. Napravila sam paralelu između Vijetnamaca i Nemaca – pošto su u mom glumačkom ansamblu glumci Schaubühne koji su iz Istočne i iz Zapadne Nemačke i koji još uvek osećaju posledice te podele i osećaju međusobne razlike“, dodaje ona.
Oba dela vijetnamske zajednice u Nemačkoj, i onaj „zapadni“ i onaj „istočni“, imaju istu strategiju preživljavanja. Nastoje da budu što manje upadljivi, gotovo neprimetni, da sakrivaju svoje probleme i svoje patnje i da nikoga ne provociraju. Nemcima pokazuju samo svoj poslovični osmeh i zahvalnost. Otuda i naslov: „Danke Deutschland“. „Budi srećan da si živ!“ – kaže jedno od lica iz ovog komada.
Sanja Mitrović je skoro dve godine sa saradnicima i glumcima radila na prikupljanju materijala i na tekstu. Rezultat je dokumentaristička, kolažna predstava, što je njen već prepoznatljiv autorski rukopis.
Od Zrenjanina do Berlina
Sanja Mitrović trenutno živi i radi u Briselu. Rođena je u Zrenjaninu, a na Univerzitetu u Beogradu je završila japanski jezik i književnost. Radila je u okviru zagrebačkog pozorišnog kolektiva „Montažstroj“, a 2001. godine je prešla u Amsterdam, gde je završila pantomimu na Amsterdamskoj visokoj umetničkoj školi.
Pre deset godina je osnovala svoju pozorišnu trupu – „Stand Up Tall Productions“. Prvi njen projekat koji je privukao međunarodnu pažnju je bio „Da li ćete ikada biti srećni“ – realizovan u koprodukciji sa Bitef Teatrom iz Beograda. Taj komad joj je doneo nagradu za najboljeg mladog reditelja u Holandiji, koju dodeljuje tamošnji državni Pozorišni Institut. Predstava je gostovala u mnogim zemljama i bila prikazana na gotovo svim važnijim pozorišnim festivalima u Evropi.
Već 2015. godine Sanja Mitrović je bila prisutna na FIND-u – Internacionalnom festivalu nove dramatike u Schaubühne, i to sa dve svoje predstave i kao glumica u jednom komadu koji je režirao poznati švajcarski pozorišni autor, reditelj i aktivista Milo Rau.
Tom prilikom je Sanja Mitrović došla u kontakt sa ljudima iz Schaubühne, koji su je pozvali da radi sa njihovim ansamblom. Rezultat je „Danke Deutschland“, prvi njen projekat u Nemačkoj.
Kao dramaturški okvir za komad Mitrović koristi dva nasilnička akta, dva zločina koji su se dogodili u Nemačkoj i u kojima su žrtve bili Vijetnamci. Prvi je u međuvremenu skoro potpuno zaboravljen, a po svom karakteru podseća na zločine neonacističke trojke NSU.
U noći 22. avgusta 1980. godine troje pripadnika ekstremne desničarske organizacije „Nemačke akcione grupe“ bacili su molotovljeve koktele na zgradu u predgrađu Hamburga u kojoj je bilo smešteno oko 200 izbeglica iz Vijetnama. Prethodno su na fasadi napisali: „Aussländer raus“ – „Stranci napolje“! Njihovi molotovljevi kokteli su izazvali požar u sobi u kojoj su spavali 18-godišnji An Lan Do i 22-godišnji Ngok Ngujen. Obojica su smrtno stradali.
Za koga je ova priča?
Rediteljka koristi dramatičnu priču da počne svoju predstavu i koristi je ponovo kao crvenu nit koja spaja ostale delove mozaika. Vrlo vešto su isprepletene priče dveju grupa Vijetnamskih migranata – onih u Zapadnoj i onih u Istočnoj Nemačkoj, sa pričama Istočnih i Zapadnih Nemaca.
Kada se pred kraj predstave na zidu projektuje parola „Aussländer raus“ koja se polako i preteći povećava da bi na kraju izgubila formu i nestala, neminovno se nameće pitanje: kome je ova pretnja namenjena, kada su ovde svi stranci?
Drugi zločin o kojem se govori u komadu su poznati događaji u Rostoku iz avgusta 1992. godine, kada su bile napadnute zgrada Centralnog prihvatilišta za azilante i jednog doma za vijetnamske radnike, što je predstavljalo najmasovniju demonstraciju rasizma u Nemačkoj od kraja drugog svetskog rata. Ova drama je prikazana uglavnom u jednom bloku i ispričana je pred sam kraj predstave.
Osnov za komad je dokumentarni materijal koji je autorka dobila minucioznim istraživanjem različitih arhiva i neposredno od svojih protagonista. Radi se o ličnim pričama i činjenica da ih na sceni emotivno i angažovano iznose oni koji su ih zaista i doživeli, daje ovoj predstavi autentičnost i ekspresivnost.
Osim dokumentarnog materijala, Sanja Mitrović koristi i elemente plesa, koristi vijetnamsku muziku i songove specijalno komponovane za ovu priliku, video projekcije, fotografije, isečke iz štampe. Velika zasluga rediteljke je da je ansambl ujednačen – bez obzira na to što su na sceni ljudi koji do ovoga projekta nisu imali nikakvog dodira sa pozorišnim daskama skupa sa veteranima i pozorišnim prvacima kao što je, na primer, Feliks Remer.
„Danke Deutschland“ će se igrati još sedam puta do kraja pozorišne sezone.