Sara Vagenkneht se lično ne kandiduje na izborima za parlamente u pokrajinama Tiringija, Saksonija i Brandenburg koji se održavaju u septembru, ali bi ta kontroverzna političarka ipak mogla da iz tih glasanja izađe kao velika pobednica. Prema ispitivanjima javnog mnjenja, Savez Sara Vagenkneht (BSW), stranka koju je u januaru ove godine osnovala bivša predsednica poslaničke grupe Levice u Bundestagu Sara Vagenkneht, trenutno je u Saksoniji i Tiringiji daleko ispred stranaka koje čine vladajuću koaliciju kancelara Olafa Šolca na saveznom nivou, odnosno ispred Socijaldemokrata (SPD), Zelenih i Liberala (FDP). I u Brandenburgu je novoosnovana stranka gotovo ravnopravna sa Socijaldemokratama koji su tamo na vlasti.

Sa svojom neobičnom mešavinom levičarske ekonomske politike i antimigrantske retorike, BSW će verovatno da igra važnu ulogu u formiranju vlada i u Tiringiji i u Saksoniji nakon izbora 1. septembra. U Brandenburgu će se izbori održati 22. septembra.

U sve tri savezne pokrajine u ispitivanjima vodi delimično desničarsko ekstremistička Alternativa za Nemačku (AfD). Ostale stranke strahuju da je AfD opasnost po demokratiju i žele po svaku cenu, pa i po cenu saradnje sa BSW, da spreče da AfD dođe na vlast.

Vagenkneht mrsi račune

Brzi uspon BSW pokazuje koliko je istočnonemačka politika u tranziciji. Vagenkneht je u julu opisala poziciju svoje stranke listu Tagescajtung ovako: „Verujem da mi predstavljamo i da smo otelotvorenje onoga što mnoge stranke više ne zastupaju: na primer, prosvećeni konzervativizam u smislu očuvanja tradicije, bezbednosti na ulicama i u javnim prostorima, ali i radnih mesta, zdravstvene zaštite i penzija. Potreba za sigurnošću, mirom i pravdom kod nas je našla novi politički dom.“

Stranka je predstavila program koji, prema rečima političkih analitičara, u Nemačkoj još nije postojao u ovakvom obliku. „Ako pogledate program BSW, može se reći da je usmeren na ljude koji, s jedne strane, ekonomski zastupaju levičarske pozicije, ali imaju konzervativne stavove na društveno-političkoj osi. To donekle objašnjava zašto je BSW toliko popularan među biračima koji su prethodno glasali za Levica ili AfD“, kaže Danijel Zajkel, istraživač u nemačkoj fondaciji Hans-Bekler bliskoj Nemačkom savezu sindikata (DGB). Fondacija je u junu objavila analizu sledbenika BSW.

Ispitivanja javnog mnjenja u istočnoj Nemačkoj pokazale su da je BSW ojačao na račun stare stranke Sare Vagenkneht, Levica. S druge strane, čini se da AfD ne gubi previše glasova u korist BSW. Alternativa za Nemačku stabilno drži oko 30 odsto u Tiringiji i Saksoniji, a prema najnovijem ispitivanju nemačkog javnog servisa ARD na saveznom nivou uživa podršku od 16 odsto. BSW na saveznom nivou podržava devet odsto ispitanih.

To možda deluje kao iznenađenje s obzirom na to da se čini da se AfD i BSW dodvoravaju sličnim biračima. Nedavno istraživanje Nemačkog instituta za ekonomska istraživanja (DIW) pokazalo je da se politike BSW i AfD preklapaju u nekoliko oblasti. Na primer, obje stranke su za ograničavanje useljavanja, povećanje broja deportacija odbijenih tražilaca azila i više kontrola na nemačkim granicama. Međutim, te dve stranke se veoma razlikuju kada je reč o socijalnoj pomoći: AfD želi da smanji naknade za siromašne, dok BSW želi da ih zadrži ili čak poveća.

Tačni podaci o migracijama birača biće dostupni tek nakon izbora. Međutim, Zajkelovo istraživanje sugeriše da najveću grupu među pristalicama BSW u istočnoj Nemačkoj čine ljudi koji su na prošlim izborima glasali za Socijaldemokrate kancelara Olafa Šolca.

Populistička, ali ne i ekstremistička: alternativa Alternativi

Za Ursulu Minh, direktorku Akademije za građansko obrazovanje Tucing, BSW predstavlja dodatnu pretnju za etablirane stranke. „Etablirane stranke su pod pritiskom koje vrši i AfD i BSW“, kaže Minh za DW.

Ona smatra da ključno pitanje za njemačke birače ostaje pitanje imigracija i smatra da je BSW uspeo da se biračima predstavit kao neekstremistička alternativa AfD-u. „BSW za sada može da tvrdi da nije ekstremistička stranka. Za sada ne upadaju retorički u rasizam i imaju relativno ozbiljan vodeći kadar. To je najveća razlika u odnosu na AfD.“

BSW je do sada isključivao mogućnost koalicije s AfD-om, ali je istovremeno pozivao na manje dogmatski pristup toj stranci čije delove nemačka Savezna služba za zaštitu ustavnog poretka smatra ekstremističkim.

Glasači s migrantskom pozadinom

Čini se da BSW, uprkos antimigrantskoj retorici, privlači natprosečno veliki broj birača migrantskog porekla, grupe stanovništva koja tradicionalno glasa za stranke levog centra.

„Važno je prvo reći da ne bi svi ljudi migrantskog porekla glasali za BSW“, kaže Danijel Zajkel. „Ali, činjenica je da se relativno veliki delovi stanovništva s migrantskim poreklom nalaze u ekonomskim problemima, da imaju niske prihode i da su ti socio-ekonomski faktori glavno objašnjenje odluke o glasanju, a ne toliko migrantski status.“

Takođe je moguće, nastavlja Zajkel, da mnogi građani s migrantskim porekom žive i rade u područjima zemlje gde se boje veće konkurencije zbog sve veće imigracije.

Čini se da se BSW takođe ciljano obraća biračima SPD-a koji su skeptični prema nemačkoj podršci Ukrajini, što je još jedna tačka na kojoj se ukrštaju mišljenja BSW i AfD, ali i Levice. Ova poslednja stranka, koja inače vodi vladu u Tiringiji, naslednica je Stranke socijalističkog jedinstva Nemačke (SED), komunističke stranke koja je nekada vodila istočnonemačku diktaturu. Istočna Nemačka bila je deo istočnog bloka pod kontrolom Moskve, i do dan-danas u delovima istočnonemačkog stanovništva postoji određeno neprijateljstvo prema SAD i NATO.

Antiameričko raspoloženje

Vagenkneht pokušava da kapitalizuje i ta antiamerička osećanja na istoku zemlje. Predložila je, na primer, odbacivanje odluke o stacioniranju američkih projektila srednjeg dometa u Nemačkoj, plan koji podržavaju etablirane stranke – opozicioni Demohrišćani (CDU/CSU) i vladajući SPD, Zeleni i FDP. To odbacivanje Vagenkneht je postavila kao uslov za bilo kakve koalicione pregovore.

Ursula Minh smatra da se radi o čistoj predizbornoj retorici, jer o tome odlučuje vlada na saveznom nivou u Berlinu, a ne na nivou saveznih pokrajina. „Relativno je jeftino to tražiti na pokrajinskom nivou, jer dobro znate da to u pokrajinama neće igrati nikakvu ulogu“, naglašava ona.

Izjave koje lako pronalaze put do medija jesu snaga Sare Vagenkneht – koja je rođena 1969. u Jeni od oca Iranca i majke istočne Nemice. „Po mom mišljenju, ona je oduvek bila populistkinja“, kaže Minh, „čak i dok je još bila u stranci Levica. Ona je neko ko veoma dobro reaguje na raspoloženje stanovništva. I ko snažno raspiruje antielitna osećanja iako i sama pripada establišmentu – po svom obrazovanju, po svom jeziku.“ Vagenkneht je u braku s 26 godina starijim Oskarom Lafontenom, bivšim socijaldemokratskim liderom koji je istupio iz te stranke u vreme kad joj je na čelu bio Gerhard Šreder.

U svakom slučaju, nastup Sare Vagenkneht – populistički ili ne – za sada obećava uspeh. Pogotovo među glasačima koji se osećaju napuštenim od etabliranih stranaka. Izgleda da se BSW etablirao kao značajna sila, barem u istočnoj Nemačkoj.

*ovaj članak je preuzet sa nemačkog jezika