Sve što ste hteli da znate o dvojnom državljanstvu
9. avgust 2019.
U Turskoj je uhapšen nemački državljanin turskog porekla, u zatvorima Iranu nalazi se nekoliko zapadnih državljana. Državljanstvo neke ljude prati kao senka, čak i ako su odavno otišli iz zemlje na čiji pasoš imaju pravo.
Ta putna isprava može biti blagoslov, ali i prokletstvo, može omogućavati slobodu kretanja, ali je i ograničavati. To zavisi od države do države.
Strogo kontrolisano državljanstvo
Iran je jedna od zemalja koja ne pušta svoje građane, čak i ako oni zaista žele da odu. Građanski zakonik Irana predviđa da je iransko državljanstvo gotovo nemoguće napustiti. U isto vreme, ono se stiče praktično neizbežno: svako čiji je otac državljanin te zemlje takođe dobija iransko državljanstvo.
Takođe, ženama je posebno otežano da se odreknu iranskog državljanstva. One naime ne smeju da imaju neko drugo državljanstvo osim onog koje imaju njihovi muževi. Iz tih razloga se u Nemačkoj dvostruko državljanstvo gotovo uvek prihvata kada je reč o naturalizovanim Irancima. Podaci nemačkog Saveznog zavoda za statistiku pokazuju da je prošle godine nemačko državljanstvo dobilo 3.080 Iranaca, a da se pritom niko od njih nije odrekao svog iranskog pasoša.
Iran nije jedina zemlja koja odbija da da svojim građanima da otpust iz državljanstva. To je slučaj u još četrdesetak zemalja, uključujući i neke za koje se to možda ne očekuje – poput Argentine. Prošle godine 155 Argentinca dobilo je državljanstvo Nemačke i pritom zadržalo svoj argentinski pasoš. Ostale zemlje sa strogim pravilima o državljanstvu su Avganistan, Eritreja, Iran, Nigerija, Sirija…
Poreklo ili teritorija
U osnovi, postoje dva principa na osnovu kojih se odlučuje ko ima pravo na državljanstvo. Sjedinjene Američke Države tako državljanstvo dodeljuju na osnovu teritorijalnog principa, koji se takođe naziva ius soli. To znači da sva deca rođena na teritoriji SAD dobijaju američko državljanstvo. Drugačije je na primer u Nemačkoj i Kini. Te dve države slede princip porekla, ius sanguinis. Nemačko državljanstvo se dakle ne stiče na osnovu rođenja na teritoriji Nemačke, već na osnovu porekla roditelja.
Ipak, u Nemačkoj je ljudima stranog porekla omogućeno da dođu do nemačkog državljanstva, a moguće je steći i dvostruko državljanstvo. U Kini je to znatno teže, a dvostruko državljanstvo je čak zabranjeno zakonom. Takođe, deca Kineza koja žive npr. u SAD neće moći da postanu kineski državljani, jer je to u suprotnosti sa principom porekla.
Evropljani u raju sa pasošima
Kada je reč o Evropskoj uniju, situacija se tu u priličnoj meri razlikuje od zemlje do zemlje. U Nemačkoj su od 2007. godine državljani zemalja EU, kao i Švajcarske naturalizovani na osnovu pretpostavke „višestrukog državljanstva". I ostale države EU dozvoljavaju dvojno državljanstvo, bilo u potpunosti, bilo uz određena ograničenja.
Popis stanovništva iz 2011. godine pokazao je da u Nemačkoj ima nešto manje od 4,3 miliona ljudi koji pored nemačkog imaju bar još jedno državljanstvo. Pored nemačkog, 690.000 ljudi ima i poljsko, 570.000 rusko i 530.000 tursko državljanstvo. Ti podaci nisu, međutim, precizni, jer je Savezni zavod za statistiku do njih došao samo na osnovu izjava popisanih. Mora se računati da su mnogi prilikom popisa zaboravili ili nisu želeli da navedu da imaju još jedno državljanstvo pored nemačkog.
Specifičnost Nemačke bilo je to što su do kraja 2014. godine deca čiji su roditelji stranci, a rođena su u Nemačkoj, između 18 i 23 godine morala da odluče čiji pasoš će uzeti: zemlje rođenja ili zemlje porekla njihovih roditelja. To je pre svega pogađalo ljude turskog porekla s nemačkim pasošem.
Međutim, od kraja 2014. oni koji su do navršene 21. godine u Nemačkoj boravili najmanje osam godina ili su šest godina u Nemačkoj pohađali školu – ne moraju više da donose takvu odluku. To važi i za one koji su školsku diplomu ili stručno obrazovanje stekli u Nemačkoj. Ljudima turskog porekla to je omogućilo da zadrže i tursko i nemačko državljanstvo.