Tetemeko la ardhi lenye ukubwa wa 9.1 lililotokea kwenye pwani ya magharibi ya Indonesia mnamo Desemba 26, 2004, kilisababisha mfululizo wa mawimbi yaliyofikia urefu wa mita 30 (futi 98) yaliyogonga pwani za nchi 14, kutoka Indonesia hadi Somalia. 

Katika Mkoa wa Aceh, Indonesia, ambako zaidi ya watu 100,000 waliuawa, sireni ililia katika Msikiti Mkuu wa Baiturrahman kuashiria kuanza kwa hafla za kumbukumbu kote katika eneo hilo, ikiwa ni pamoja na Sri Lanka, India, na Thailand, ambako tsunami ilifika saa chache baadaye. 

Watu walielezea matukio ya kutisha na miujiza ya kunusurika huku mawimbi makubwa yakisomba bila onyo, yakibeba mabaki ikiwa ni pamoja na magari na kuharibu majengo. 

"Nilifikiri ni mwisho wa dunia," alisema Hasnawati, mwalimu mwenye umri wa miaka 54, anayejulikana kwa jina moja, katika msikiti huo wa Indonesia ulioharibiwa na tsunami.

"Asubuhi ya Jumapili, ambapo familia yetu ilikuwa ikicheka pamoja, ghafla maafa yalitokea na kila kitu kikatoweka. Siwezi kuelezea kwa maneno," aliambia AFP. 

Soma pia: Asia yaomboleza vifo vya tsunami miaka 20 baadae

Katika kaburi la pamoja la Siron huko Aceh, ambako karibu watu 46,000 walizikwa, jamaa waliokuwa na hisia kali walikariri dua za Kiislamu chini ya miti ambayo sasa imekua hapo. 

Khyanisa, mama wa nyumbani mwenye umri wa miaka 59 kutoka Indonesia, alipoteza mama yake na binti yake, akiwatafuta bila mafanikio kwa matumaini kuwa bado walikuwa hai. 

"Niliendelea kutaja jina la Mungu. Niliwatafuta kila mahali," alisema.

"Palikuwa na wakati nilitambua kuwa walikuwa wamefariki. Nilihisi maumivu kifuani mwangu. Nilipiga kelele." 

Waathirika walijumuisha watalii wengi wa kigeni waliokuwa wakisherehekea Krismasi kwenye fukwe za jua za eneo hilo, na kuleta maafa hayo kwenye nyumbani za watu duniani kote.

Sehemu ya chini ya bahari iliporomoka na kusababisha mawimbi kusafiri kwa kasi mara mbili ya treni ya umeme, yakivuka Bahari ya Hindi ndani ya saa chache. 

Nchini Thailand, ambako nusu ya zaidi ya watu 5,000 waliokufa walikuwa watalii wa kigeni, kumbukumbu zilijumuisha jamaa wenye machozi walioweka maua na mishumaa kwenye ukuta ulio na umbo la wimbi katika kijiji cha Ban Nam Khem, ambacho kilikuwa kitovu cha maafa hayo. 

Napaporn Pakawan, mwenye umri wa miaka 55, alipoteza dada yake mkubwa na mpwa wake kwenye maafa hayo. "Ninahisi huzuni. Nakuja hapa kila mwaka," aliiambia AFP. "Muda unapita lakini kwa akili zetu muda ni mrefu." 

Vigilio vya mwanga wa mshumaa kwenye fukwe za Khao Lak vilivyoandaliwa na ubalozi wa Sweden nchini Thailand vilivutia umati wa watu wapatao 100, wengi wao wakiwa Waswidi.

Sweden ilikuwa mojawapo ya nchi zilizoathiriwa vibaya zaidi kulingana na idadi ya watu. 

Anna Elf, mwenye umri wa miaka 50, alisema alimleta watoto wake hapo kwa sababu ni "muhimu kwao kujua kilichotokea" siku hiyo. 

"Nchini Sweden kila mtu anamjua mtu aliyeathirika au aliyempoteza mtu... ni kama maumivu ya kitaifa," alisema. 

Jumla ya watu 226,408 walifariki kutokana na tsunami hiyo, kulingana na EM-DAT, hifadhidata ya kimataifa inayotambuliwa ya maafa.

Hakukuwa na onyo la tsunami inayokuja, na kutoa muda mdogo kwa watu kuhama, licha ya tofauti ya saa kadhaa kati ya mawimbi kugonga mabara tofauti. 

Soma pia: BANDAH ACEH: Rais Yudhoyono aamuru wanajeshi kukomesha mashambulio yao dhidi ya waasi

Lakini leo, mtandao wa kisasa wa vituo vya uchunguzi umeharakisha onyo.

Nchini Sri Lanka, ambako zaidi ya watu 35,000 walipoteza maisha, manusura na jamaa walikusanyika kuwakumbuka takriban waathirika 1,000 waliokufa wakati mawimbi yalipofanya treni ya abiria kuacha reli. 

Waombolezaji walipanda Ocean Queen Express iliyorejeshwa na kuelekea Peraliya — mahali hasa ambapo iliondolewa kwenye reli, takriban kilomita 90 (maili 56) kusini mwa Colombo.

Hafla fupi ya kidini ilifanyika na jamaa za waliokufa huku hafla za Wabuddha, Wahindu, Wakristo, na Waislamu pia zikiandaliwa kuwakumbuka waathirika kote katika kisiwa hicho cha Asia Kusini. 

Karibu watu 300 waliuawa mbali hadi Somalia, na zaidi ya 100 katika Maldives na kadhaa nchini Malaysia na Myanmar. 

Dorothy Wilkinson, mwanamke wa Uingereza mwenye umri wa miaka 56, aliyempoteza mwenzi wake na wazazi wake katika tsunami nchini Thailand, alisema kumbukumbu hizo zilikuwa wakati wa kuwakumbuka waliokufa kwa uzuri wao. 

"Inanifanya nihisi furaha kuja... kidogo huzuni," alisema. "Ni kuadhimisha maisha yao."