Utafiti uliochapishwa hivi karibuni na kituo cha utafiti wa kimkakati cha Afrika unaonyesha kuwa Urusi inajaribu kudhoofisha demokrasia katika mataifa zaidi ya 20.

Zana kuu zinazotumiwa kwa hilo ni uingiliaji wa kisiasa, utwaaji wa madaraka kinyume cha sheria na taarifa za upotoshaji. Katika baadhi ya mazingira zana hizi zinafanya kazi. 

Katika mkutano wa Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa mwezi Februari, mataifa kama vile Botswana, Zambia na Tunisia yalipiga kura kuunga mkono amani ya haki ya kudumu nchini Ukraine, huku Mali na Eritrea zikipiga kura dhidi ya azimio hilo na mataifa mengine 15 ya Afrika yalijizuwia wakati wa kura hiyo.

Soma pia:Urusi: Tutafanya biashara na Afrika kwa sarafu ya kikanda

Ushawishi wa Urusi kwa mataifa ya Afrika huenda ukatoa mchango katika hili. Lakini ni kwa namna gani hasa Urusi inaimarisha simulizi za kuiunga mkono Urusi na kupinga mataifa ya Magharibi? Haya ni baadhi ya maswali muhimu na majibu.

Kwanini Afrika ni shabaha muhimu kwa propaganda za Urusi?

 Moja ya malengo muhimu ya Urusi ni kupata uhalali wa kidiplomasia wa vita vyake nchini Ukraine. "Urusi inaihitaji sana Afrika," Mark Duerksen, mshiriki wa utafiti katika Kituo cha Afrika cha Mafunzo ya Kimkakati, aliiambia DW, akiongeza kuwa "Urusi imekabiliwa na kuongezeka kwa kutengwa kimataifa."

Serikali hizo za Kiafrika ambazo hazina mgawanyo sawa wa madaraka, zinaunda mazingira ambayo yanaruhusu Urusi kuwa na ushawishi katika bara la Afrika. Mara nyingi serikali hizo huwa zimetengwa kimataifa na kwa hiyo zinakuwa washirika wanaokaribishwa Urusi.

"Hata kabla ya vita vya Ukraine tuliona Urusi ikijaribu kwa nguvu kujenga uungwaji mkono kwa sera zake, mara nyingi zilipokuwa kinyume na sera za Ulaya au NATO au Amerika Kaskazini," Justin Arenstein, Mkurugenzi Mtendaji wa mtandao mkubwa zaidi wa teknolojia ya kiraia wa bara la Afrika, Kanuni za Afrika. aliiambia DW. 

Soma pia:Urusi kuchukuwa nafasi ya Ukraine kupeleka ngano Afrika - Putin

Urusi, kwa upande mwingine, ni muhimu kwa nchi nyingi za Kiafrika katika Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa ambazo zinaunga mkono nchi zingine za kiimla.

Mnamo Oktoba 2019, kwa mfano, baada ya Omar al-Bashir, rais wa zamani wa Sudan, kuondolewa madarakani katika mapinduzi ya kijeshi, Urusi ilizuia wito wa UN wa kulaani mapinduzi hayo.

"Nafasi ya Urusi katika Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa ni tatizo katika kuendeleza demokrasia barani Afrika," Joseph Siegle, mtafiti katika Kituo cha Afrika cha Mafunzo ya Kimkakati, aliiambia DW.

Pia, Urusi inataka kutoa masoko mbadala kwa chumi za kaskazini mwa Ulaya na Marekani ambako Urusi kwa sasa imefungiwa, Arenstein aliiambia DW.

Ushawishi wa Wagner kwa Afrika 

Zaidi ya hayo, ushiriki wa kijeshi wa Urusi una jukumu muhimu katika nchi za Kiafrika. Wanajeshi wa kundi la Wagner wanapigana katika nchi kadhaa kama vile Mali, Libya na Jamhuri ya Afrika ya Kati.

Kwa malipo ya huduma zao, wanajeshi wa Wagner wanapata ufikiaji wa malighafi kama vile dhahabu.

Kundi la Wagner pia lina jukumu la kueneza ushawishi wa kisiasa wa Kremlin. Nchini Mali, kwa mfano, baada ya miaka 10 ya kusaidia katika mapambano dhidi ya wapiganaji wa Kiislamu, Ufaransa iliondoa majeshi yake baada ya kushindwa kufikia malengo yaliokusudiwa. 

Soma pia:Urusi inataka nini Afrika?

Mali pia imeutaka Umoja wa Mataifa kuondoa ujumbe wake wa kulinda amani wa MINUSMA ambao umekuwa ukiendesha operesheni zake tangu mwaka 2013.

Mali inajiweka wazi kujitenga na mataifa yaliyokuwa ya kikoloni na badala yake inashirikiana kwa karibu zaidi na Urusi.

Kulingana na Taasisi ya Kimataifa ya Utafiti wa Amani ya Stockholm (SIPRI), asilimia 44 ya silaha ambazo ziliuzwa kwa nchi za Afrika kati ya 2017-2021 zilikuwa za asili ya Urusi.

Je, propaganda za Putin zinaenezwa vipi katika nchi za Afrika?

Urusi hutumia mitandao ya kijamii kueneza propaganda zake nyingi na habari potofu.

Kulingana na Duerksen, mkakati huu unafanikiwa haswa katika nchi ambazo hazina utamaduni imara wa vyombo vya habari huru na vinavyojitegemea. Hapa kuna mfano:

Kundi la Wagner ndilo mada kuu ya video kadhaa za propaganda za katuni barani. Video moja kwa mfano, inazilenga Mali, Burkina Faso na Ivory Coast.

Katika moja ya matukio katika video, askari wa Urusi wanapigana na Riddick wa Ufaransa, wakiashiria askari wa Ufaransa, nchini Mali. 

Riddick wanasema kuwa wao ni pepo wa Rais Emmanuel Macron na kwamba Mali "ni nchi yetu." Katika video hiyo, kikaragosi cha Macron pia kinasema: "Ufaransa itashinda tena Afrika." Urusi hutumia simulizi hii "ukoloni mamboleo" wa Magharibi mara kwa mara.

Soma pia:HRW:Wanajeshi Mali,Wagner wamefanya mauaji ya raia kiholela

Aina hizi za propaganda zinahusishwa moja kwa moja na Urusi, anasema Dimity Zufferey kutoka shirika lisilo la kiserikali la All Eyes On Wagner. "Tunajua kwamba kuna pesa za Urusi zinazohusika katika ushirika wa kisiasa," Zufferey aliiambia DW.

Video hiyo pengine ilitayarishwa na kundi la watu nchini Burkina Faso wanaofanya kazi nchini Urusi, Zufferey anasema.

Pia, Urusi inawalipa washawishi wa Kiafrika kueneza propaganda zake, alisema Duerksen. Kemi Seba, mshawishi wa Ufaransa-Benin mwenye wafuasi zaidi ya milioni 1 kwenye Facebook, kwa mfano, mara kwa mara huchapisha maudhui yanayopinga mataifa ya Magharibi na kuipendelea Urusi.

Mara tu baada ya uvamizi wa Urusi nchini Ukraine, alidai kwamba Moscow ilikuwa "inajaribu kurejesha tena ardhi ya Urusi."

Urusi ina mtandao mkubwa wa vyombo vya habari vinavyoeneza propaganda barani Afrika Balozi za Urusi pia zina jukumu muhimu kueneza habari potofu, kama mfano ufuatao unavyoonyesha.

Mapema Julai, ubalozi wa Urusi nchini Afrika Kusini ulichapisha picha ya skrini inayodaiwa ya makala ya habari ya kituo cha habari cha Politico yenye kichwa kisemacho "maisha 20,000,000 kwa ajili ya uhuru."

Ubalozi huo uliongeza maoni yafuatayo kwenye chapisho hili: "(...) NATO inasukuma vita vipiganwe hadi mu Ukraine wa mwisho," ikiilaumu NATO kwa vita vya Urusi nchini Ukraine.

Uchunguzi wa karibu na utafiti fulani unaonyesha kuwa picha hiyo ya skrini ni bandia; Politico haijawahi kuchapisha makala hiyo. 

Soma pia:Mkutano wa kilele kati ya Urusi na Afrika wafunguliwa rasmi

Sarufi ya Kiingereza na tahajia katika picha ya skrini bandia imejaa makosa na nembo ya "Politico" kwenye picha ya skrini inayodaiwa imetungwa.

Ubalozi wa Urusi nchini Afrika Kusini umefuta chapisho hilo, lakini tayari lilikuwa na maoni zaidi ya 100,000 kwenye Twitter.

Kituo cha habari cha serikali ya Urusi cha RT kimepanua mtandao wake barani Afrika.

RT ina ubia mbalimbali na vyombo vya habari katika bara hili, kama vile Afrique Media, ambavyo vinaeneza propaganda za kuiunga mkono Urusi na dhidi ya Magharibi.

DW ilirekodi vituo vya redio na magazeti ambayo yanafadhiliwa na taasisi za Urusi, kama vile Lengo Songo na Ndjoni Sango katika Jamhuri ya Afrika ya Kati.

Urusi kuzishawishi nchi za Afrika imefanikiwa kwa kiasi gani?

Baadhi ya nchi za Afrika zimeathiriwa na propaganda za Urusi, ilhali nyingine hazishawishiki.

Kulingana na utafiti wa Kituo cha Afrika cha Mafunzo ya Kimkakati, ushawishi wa Urusi ni mkubwa zaidi katika Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR), Mali, Sudan na Zimbabwe - nchi ambako Kundi la Wagner linafanya kazi.

Mark Duerksen alisema CARiko juu ya orodha linapokujasuala la ushawishi wa Urusi, haswa katika mfumo wa wakufunzi wa kijeshi ambao hufanya kama washauri wa rais, anaongeza.

Umaarufu wa Urusi pia unafanana na nyakati za Kisoviet na ukweli kwamba haikuwa kati ya madola ya kikoloni wakati wa enzi ya ukoloni. Hii inatoa faida ya wazi.

Nchi nyingi za Afrika zilifurahia uungwaji mkono wa Kremlin zilipokuwa zikipigania uhuru katika karne ya 20.

Soma pia:Putin akutana na viongozi wa Afrika

Bado, maoni ya raia wengi wa Afrika yamegawanyika linapokuja suala la vita nchini Ukraine.

Kura ya maoni iliyofanywa mwezi Juni miongoni mwa raia wa Afrika Kusini, Kenya, Nigeria, Senegal, Uganda na Zambia inaonyesha kwamba wengi wanafikiri kwamba uvamizi wa Urusi dhidi ya Ukraine ulikuwa kinyume na kanuni za sheria za kimataifa.

Wakati Urusi sio nchi au eneo pekee linalojaribu kueneza ushawishi wake Afrika, Justin Arenstein kutoka Code for Africa anaona uongozi wa Urusi kuwa tishio lisilo la kawaida kwa Waafrika: "Wanadhoofisha jamii zilizo wazi. Wanadhoofisha uwezo wa raia kufanya uchaguzi wao wenyewe," alisema.