Eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden, yıllardır otoriter şekilde yönetilen Özbekistan'da yapılacak anayasa reformuna tepki olarak Karakalpakistan bölgesinde başlayan gösterilerde en az 18 kişinin öldüğü 243 kişinin de yaralandığı bildiriliyor. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'nde 2 Ağustos'a kadar olağanüstü hal (OHAL) ilan edildiğini, yüz binlerce kişinin katıldığı şiddetli protestoların ardından Karakalpakistan'ın özerkliğini kısıtlayan anayasa değişikliğinden de vazgeçildiğini duyurdu.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev de anayasa değişikliği planına karşı protesto gösterilerinin yapıldığı Karakalpakistan’da çok sayıda devlet dairesine ve binasına saldırıldığını, çıkan olaylarda, aralarında devlet güçleri ve sivillerin bulunduğu çok sayıda kişinin hayatını kaybettiğini ifade ederken, ölülerin sayısı hakkında bilgi vermedi.

Rusça yayın yapan Kanal Good’un Telegram hesabından paylaşılan haberde ise yaşanan şiddet olaylarında yüzlerce ölü ve yaralı olduğu iddia edildi.

Yüzölçümü açısından Avusturya’nın iki katı 

Ülkenin batısında bulunan, Aral Golü'ne komşu Karakalpakistan özerkliğe sahip bir eyalet. Yapılması planlanan anayasa değişikliğinde söz konusu bölgenin bağımsızlığı ve egemenliği ibaresi yer almadığı gerekçesiyle başlayan gösteriler Cuma günü aniden şiddetlenmiş, olaylar üzerine bölgede bir ay boyunca olağanüstü hal ilan edildiği duyurulmuştu.

2 milyon nüfusa sahip Karakalpakistan 164 bin kilometrekare ile yüzölçümü açısından Avusturya’nın iki katına tekabül ediyor ve yaklaşık 35 milyona sahip Özbekistan'ın coğrafi açıdan da neredeyse yüzde 46'sını.

Karakalpakistan’ın kendi parlamentosu var

Özbekistan'ın batısında yer alan Karkalpakistan özerk ve kendi parlamentosuna sahip bir eyalet. Karakalpakça dili, Özbekçenin yanı sıra resmi dil sayılıyor. Cuma günü şiddetlenen gösteriler üzerine Cumartesi günü Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Karakalpakistan’ın özerklik haklarını kısıtlayacak anayasa değişikliğine dair planlarında geri adım atıldığını açıklamıştı.

İnsan hakları kuruluşu Human Rights Watch Avrupa ve Orta Asya Direktörü Hugh Williamson, Nukus kentindeki gösterilerde güvenlik güçlerinin göstericilere yönelik yoğun şiddet uyguladığı yönünde bilgilerin kendilerine ulaştığını belirtti ve olaylara dair soruşturma başlatılmasını talep etti.

Yıllardır otoriter biçimde yönetilen ülkede Cuma günü şiddetlenen gösteriler Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in göreve geldiği 2016’dan bu yana yaşanan en büyük protestolar olma özelliğine sahip. Görevi otoriter İslam Kerimov’dan devralan Mirziyoyev, ekonomik ve sosyal reformlar vaat etmişti. Geçen yıl yeniden bu göreve seçilen Mirziyoyev'in Karakalpakistan'da gösterilere de neden olan anayasa değişikliği planında, cumhurbaşkanının görev süresinin beş yıldan yedi yıla çıkartılması öngörülüyordu.

Otoriter yönetim

İnsan hakları kuruluşları Özbekistan'daki durumu yıllardır eleştiriyor ve temel hak ve özgürlüklerle basın ve düşünce özgürlüğü alanlarında iyileştirmeler talep ediyor.

2005 yılında Kırgızistan sınırına yakın Andican’da düzenlenen gösteriler de güvenlik güçleri tarafından kanlı şekilde sonlandırılmıştı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) verilerine göre o zaman meydana gelen olaylarda 300-500 kişi hayatını kaybetmişti. Kurak bir bölge olan Karakalpakistan, Özbekistan'ın en fakir eyaleti olmasıyla tanınıyor.

 

Reuters,dpa,AFP / ETO,ET