2021, LGBTİ+'ların birçok ülkede kazanımlarına tanıklık edilen bir yıl oldu. Kuzey Amerika kıtasından Afrika'ya, Asya'dan Avrupa'ya pek çok ülkede LGBTİ+ hakları konusunda önemli gelişmeler kaydedildi. 2021'in ardından bu kazanımları sizin için derledik.

Avrupa

Türkiye'de Anayasa Mahkemesi, isim değişikliği yapmak isteyen trans bireylere cinsiyet uyum ameliyatı şartı koşulmasının "hak ihlali" olduğuna hükmetti. Anayasa Mahkemesi, Ankara 12. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde görülen bir isim değişikliği davasının "cinsiyet değişikliği ameliyatı olmadığı, kadın ismi alırsa toplumda yanlış algılar oluşabileceği" gerekçesiyle reddedilmesinin, özel hayata saygı hakkını ihlal ettiğine hükmetti. Karar benzer davalar için de emsal teşkil edebilecek ancak DW Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Kaos GL'den Yıldız Tar, "AYM'nin bu kararı özel hayata saygı bağlamında bir mağduriyeti gidermesi açısından önemli ancak eksik. Ayrımcılık yasağı açısından anayasal eşitliğin ihlali olarak değerlendirilmesi gerekiyordu. Çünkü burada başvuran sırf bir trans kadın olduğu için mahkemenin yanlı ve ayrımcı bir tutumu var" değerlendirmesi yaptı. İsmin resmi belgelerde değiştirme isteğinin iki gerekçeyle reddedildiğini hatırlatan Tar, bu gerekçelerin "Kamu düzeni ve AYM kararında da vurgulandığı üzere Medeni Kanun'la düzenlenen cinsiyet uyum sürecinin 'tamamlanmamış' olması" olduğunu belirtiyor ve "Hukuken isim değiştirmenin Medeni Kanun'la uzak yakın alakası yok zaten. Bir de burada tamamlamak ya da bitirmek gibi gerçekten uzak bir dayatma var. Herkesin cinsiyet uyum süreci kendine özgüdür ve esas olan kişinin beyanıdır" diyor.

İsviçre, eylül ayında eşcinsellere eşit evlilik haklarını onaylayan son Batı Avrupa ülkelerinden biri oldu. Yapılan referandumda seçmenlerin yaklaşık üçte ikisi eşcinsel evliliğin yasallaşması yönünde oy kullandı. Yasa değişikliği ile eşcinsel çiftler resmi törenlerle evlenebilecek ve diğer evli çiftlerle aynı haklara sahip olacak. Yabancı eşler basitleştirilmiş bir prosedürle vatandaşlık başvurusunda bulunmaya hak kazanacak ve aynı cinsiyetten çiftlerin birlikte evlat edinmelerine izin verilecek.

Fransa haziran ayında eşcinsel ilişkideki kadınlar ile bekar kadınların çocuk sahibi olabilmesini kolaylaştıran bir yasa çıkardı. Prosedür daha önce çocuk sahibi olamayan heteroseksüel çiftler için uygulanıyordu. Ancak pek çok lezbiyen çift ve bekar kadın yurt dışında tüp bebek tedavisi yaptırmak zorunda kalıyordu. Muhafazakar kesim, tasarının "babasız" çocukların sayısında bir artışa yol açacağını savunurken, yasayla Fransa'nın bazı Avrupalı komşularıyla LGBTİ+ hakları konusunda daha uyumlu bir hale geldiğini söyleyenler de var. Bu konu üzerine çalışan Mam'en Solo isimli sivil toplum kuruluşunda görevli Benedicte Blanchet, DW'ye "Bu yasayla ilgili en önemli şey, tüm kadınların çocuk sahibi olmak isteyip istemediklerini ve bunu nasıl istediklerini seçmelerine izin vermesidir. Bu onların bireysel tercihlerine saygı duymakla ilgili bir durum" değerlendirmesi yaptı.

Asya

Himalayalar'da küçük bir krallık olan Butan, bu yıl eşcinselliği suç olmaktan çıkaran Asya ülkeleri arasına katıldı. LGBTİ+'lara yönelik, damgalama ve ayrımcılık ve şantajın yaygın olduğu ülkede, aktivistler bu hamleyi memnuniyetle karşılasa da pek çok kişi, ülkenin homofobi ve transfobi ile mücadele için daha çok yol katetmesi gerektiğini söylüyor.

Bangladeş, 2021'de ilk trans belediye başkanını seçti. Nazrul İslam Ritu, geçen kasımda, doğup büyüdüğü Trilochanpur isimli ülkenin batısındaki küçük kasabaya belediye başkanlığına ezici çoğunlukla seçildi. Ritu, yerel basına verdiği demeçte, zaferinin, Güney Asya kültüründe üçüncü cins olarak kabul edilen "Hicraların" toplumsal kabulünün arttığını gösterdiğini söyledi. Bangladeş'te, çoğu ayrımcılığa ve şiddete maruz kalan tahmini 1,5 milyon trans birey yaşıyor.

Nepal, bu yılki nüfus sayımında ilk kez üçüncü bir cinsiyet kategorisi açtı. Katılımcıların cinsiyet hanesinde, kadın ve erkek cinsiyetlerinin yanında "diğerleri" şıkkını seçme seçeneği vardı. Hak savunucuları, sayısının doksan bin civarında olduğu tahmin edilen ülkedeki LGBTİ+ topluluğunun, özellikle iş, sağlık ve eğitim alanlarında halen ayrımcılığa maruz kaldığını ifade ediyor ve nüfus sayımında elde edilen verilerle bu ayrımcılıkla mücadele yolunda mesafe alınabileceğini ümit ediyor.

Kuzey Amerika

ABD bu yıl, Trump yönetimi tarafından LGBTİ+'ların elinden alınan cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğiyle ilgili haklarının geri verilmesine tanıklık etti. ABD Başkanı Joe Biden, ordudaki trans bireylerin hizmet yasağını kaldırdı; daha önce sağlık sigorta şirketlerinin eşcinselleri ve trans bireyleri reddedebilmesine izin veren bir düzenlemeyi iptal etti. Biden ayrıca LGBTİ+ haklarının uluslararası çapta korunabilmesi için Amerikan diplomasisini ve ABD dış yardımını kullanma taahhüdünde bulunan bir kararname imzaladı. Beyaz Saray ayrıca Jessica Stern'in, daha önce Trump yönetimi tarafından boş bırakılan, ABD'nin küresel LGBTİ+ hakları özel elçisi koltuğuna atandığını duyurdu.

Aynı şekilde Pete Buttigieg, şubat ayında ABD Senatosu tarafından onaylanan ilk açık eşcinsel kabine üyesi oldu. ABC kanalına verdiği röportajda Buttigieg, "O duruşmada senatörlerden bu soruları alırken, kocam Chasten'i omzumun üzerinden görebiliyordunuz ve bir kabine adayı için bu daha önce hiç yaşanmamış bir şeydi. Umudum, benden sonraki kişilerin göreve gelişini kolaylaştırması ve bunun gelecek nesil tarafından asla bir engel olarak görülmemesi" dedi. Biden'ın kabinesinde Ulaştırma Bakanı olan Buttigieg, kocasıyla ikiz evlat edinmiş, daha sonra ekim ayında birkaç hafta boyunca ebeveyn iznine çıkmıştı.

Kanada, dönüşüm terapisini resmen yasaklayan bir yasa tasarısını kabul etti. Geniş çapta reddedilen bir uygulama olan dönüşüm terapisi, bir kişinin cinsel yönelimini veya cinsiyet kimliğini değiştirmeyi amaçlıyor. Yöntemler, konuşma ve davranış terapisinden ilaç tedavisine kadar farklılık gösteriyor. Çoğu uzman, dönüşüm terapisinin kişiye zarar verdiğini ve tedavinin cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğinin "tedavi edilebileceği" veya "edilmesi gerektiği" gibi yanlış bir önermeye dayandığını söylüyor. Kanada yasaları, bir kişinin dönüşüm terapisine girmesine neden olmayı, dönüşüm terapisinin tanıtımı ve reklamını yapmayı suç olarak kabul ediyor. Kanadalı LGBTİ+ aktivistlerine göre bu, tarihi bir adım.

Afrika

Botsvana'nın temyiz mahkemesi, Yüksek Mahkeme'de 2019 yılında alınan ve eşcinsel ilişkiyi suç olmaktan çıkaran kararı Kasım ayında onayladı. Karar, kıtadaki eşcinsel hakları savunucuları için büyük bir zafer olarak nitelendiriliyor. 2019 Yüksek Mahkeme kararından önce Botsvana'da eşcinsel seks yapmak yedi yıla kadar hapisle cezalandırılıyordu. Beş yargıçtan oluşan kurul, oybirliğiyle, eşcinsel ilişkilerin suç sayılmasının, LGBTİ+'ların onur, özgürlük, mahremiyet ve eşitlik gibi anayasal haklarının ihlali olduğuna karar vermişti. Aktivistler, kararın diğer Afrika ülkelerine örnek olmasını ümit ediyor. Eşcinsel ilişki, bazı Afrika ülkelerinde yasa dışı ve ölüm cezası ile cezalandırılabiliyor.

Şubat ayında Angola'da yeni bir ceza kanunu yürürlüğe girdi. Kanun, eşcinsel ilişkileri yasaklayan ve ülkenin Portekiz kolonisi olduğu dönemden kalan 133 yıllık bir maddeyi kaldırıyor. Yasa, cinsellik ve cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılık karşıtı tam korumayı amaçlıyor. Her ne kadar LGBTİ+'lar ilişkileri nedeniyle son yıllarda herhangi bir davanın öznesi olmasalar da Katolik Kilisesi'nin güçlü etkisi nedeniyle, eşcinsel ilişkiler, Angola'nın muhafazakar hükümeti tarafından büyük ölçüde tabu olarak görülüyordu.

Güney Amerika

Aralık ayı başında Şili, eşcinsel çiftlere eşit evlilik hakları veren tarihi bir yasa tasarısını onayladı. Ülke, 2015'te eşcinsel sivil birliktelikleri yasallaştırmıştı. Dönemin Cumhurbaşkanı Michelle Bachelet'in 2017'de Kongre'ye bir yasa tasarısı göndermesinden bu yana eşcinsel evliliğin yasallaştırılması zaten bekleniyordu. Şili'nin yeni yasası, aynı cinsiyetten ebeveynlerin, bir eşin biyolojik veya evlat edinilmiş çocukları üzerinde ebeveyn haklarına sahip olmalarını sağlayacak. Ayrıca miras ve diğer mali konularda standart kuralları geçerli kılacak.

Sonia Phalnikar/BDN

© Deutsche Welle Türkçe