Eskiden aşırı sıcaklar sadece belirli ülkelerde kendini hissettirirken son yıllarda sıcak hava dalgalarının neredeyse tüm Kuzey Yarımküre'ye yayıldığına tanık oluyoruz. Avrupa'da geçen ay ortasında başlayanaşırı sıcaklar sadece Yunanistan, İspanya gibi güney Avrupa ülkelerinde değil, Almanya gibi görece serin ülkelerde de rekorlar kırdı. Ülkede ikinci çeyrekte artan ölüm oranının aşırı sıcaklardan kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Şu günlerde meteorologlar, Türkiye ve komşuları Yunanistan ile Bulgaristan için rekor dereceler kaydedileceği uyarısında bulunuyor. Bu ülkelerde Cumartesi gününe kadar etkili olacak sıcak fön rüzgarları nedeniyle geceleri ve sıcak dalgasının bitişinde de bunaltıcı havaların etkisini sürdüreceğini belirtiyor. Rekor sıcakların enerji temininde de sorunlara yol açabileceği ve özellikle hastaneler gibi kritik altyapı için ek risk teşkil ettiği kaydediliyor.

Meteorologlar, söz konusu sıcak hava dalgasının özellikle bu ülkelerde orman yangınları tehlikesini de artırdığını belirtiyor.

Aşırı sıcaklarda kendinizi nasıl korursunuz?

Mayıs 2022'de Hindistan ve Pakistan'da sıcaklıklar 50 santigrat dereceye yaklaşınca insanlar günün en sıcak saatlerinde çalışmayı bıraktı, okul çocukları normalden saatler önce eve gönderildi. Hayvanlar sıcaktan öldü ve susuz kalan kuşlar gökten düştü. Sıcaklıklar başka coğrafyalarda bu kadar yüksek olmasa da son yıllarda Kuzey Yarımküre'nin tamamına yayıldı ve sıcaklara bağlı sağlık risklerini de artırdı.

Uzmanlara göre sıcağa karşı en önemli tedbir su içmek. Hintli uzman Abhiyant Tiwari, bir sıcak hava dalgasında en önemli şeyin sıvı tüketmek olduğunu vurguluyor, "Susamayı beklemeyin" diyor ve susamadan su içmeyi tavsiye ediyor.

ABD'deki Johns Hopkins Hemşirelik Okulu'nun öğretim üyelerinden Prof. Dr. Catherine Ling ve diğer uzmanlar da çoğu içeceğin sorun olmadığını söylerken kafeinli ve alkollü içeceklerden kaçınmak gerektiğini vurguluyor. Bunların dehidrasyona neden olabileceği hatırlatılıp uzak durulması tavsiye ediliyor.

Dehidrasyon, vücudun aldığından daha fazla su kaybetmesi durumudur.

Almanya Federal Halk Sağlığı Enstitüsü de vücudun doğal soğutma sürecine yardımcı olmak için sıvı tüketiminin önem arz ettiğini vurguluyor. Enstitüye göre gün boyunca yaklaşık iki ila üç litre gibi yeterli miktarda sıvı tüketilmesi şart.

Ayrıca yüksek sıcaklıklarda kaldığınız evi de serin tutmak çok önemli. Güneşe çıkıldığında da şapka veya koruyucu başlık takmak, ayrıca yüksek faktörlü bir güneş koruyucu kullanmak da tavsiye ediliyor.

Dışarıda yapılması gereken işler varsa günün görece serin olan sabah veya akşam saatlerine kaydırılması da öneriliyor. Öte yandan hastalığı olan veya ilaç kullanma zorunluluğu bulunanların da doktorlarıyla bağlantıda olması tavsiye ediliyor.

Sıcağa karşı korunmak neden bu kadar önemli?

İnsan bedeni sıcaklarda vücut sıcaklığını korumaya çabalar ve bunu da sıcağa karşı soğutma süreçleriyle tepki olarak gerçekleştirir. Özellikle yüksek sıcaklık ile yüksek nemin birleşimi, vücudun kendini soğutmasını zorlaştırabilir. Örneğin, yüksek nemde terleme yoluyla ısı atılımı yeterince sağlanamaz, çünkü hava daha fazla nemi ememez. Ter neredeyse hiç buharlaşmaz ve cildimizde kalır. Bu durum, vücudun bir yandan serinlemek için daha fazla terlemesine, diğer yandan ise daha az kendi vücut ısısı için dolaşımı yavaşlatmasına neden olur. Bu esnada tansiyon düşer ve kendimizi yorgun hissederiz. Ayrıca durağan hava olduğunda, yani serinletici bir rüzgar esmediğinde, ter ciltte daha az buharlaşır ve dolayısıyla yeterince serinletemez. Vücut aşırı ısınabilir. Güneş yanığı ve bacaklarda şişkinlik gibi görülen sorunlar nispeten zararsızken sıcak çarpması hayatı tehdit edici bir tehlikeye dönüşebilir.

Beynimizin ve organlarımızın hayati görevlerini yerine getirebilmesi için vücudun yaklaşık 37 derecelik sabit bir vücut çekirdek ısısına ihtiyacı var. İdeal vücut çekirdek sıcaklığı çok dar bir aralıkta hareket eder ve yaklaşık 0,5 derece sapabilir. Vücudumuz sürekli olarak vücut çekirdek sıcaklığını korumaya çalışır ve soğuğa karşı ısınma, sıcağa karşı ise soğutma süreçleriyle tepki verir.

Vücudumuzun sıcağı ne kadar iyi idare edebildiği ise yaşa, fiziksel uygunluğa ve genel sağlık durumuna bağlıdır. Ancak yaşanan evin konumu ve güneşten korunma donanımı da sıcaktan korunmada belirleyicidir.

Evi nasıl korumalı?

Uzmanlar, evin geceleri veya sabah erken saatlerde havalandırılmasını ve onun dışında pencerelerin sıcaklığın yüksek olduğu gün içinde kapalı tutulmasını tavsiye ediyor. Mümkünse cereyan yapacak şekilde havalandırma da tavsiyeler arasında. Ayrıca doğrudan güneş ışığından koruyacak panjur ve jaluziler ile güneşten koruyucu perdeler ve camlar da sıcaktan korunmada tavsiye edilenler arasında. Kalın duvarlar sıcağı depoladığından evlerde buralara mobilya yığmamak veya üzerine halı ve benzeri şeyler örtmemek de öneriliyor.

Mümkünse günün sıcak saatlerinde yemek pişirmemek, buzdolabı veya dondurucuyu uzun süre açık tutmamak da evlerdeki sıcaklık artışını frenleyecek tedbirler arasında sayılıyor.

Vantilatör serinlik hissini artırsa da kalıcı etkiye sahip değil. Klima da özellikle enerji kullanımını ve mali giderleri artırdığı için tartışmalı. Bunlardan çok binaların kalıcı şekilde serin kalması için yeşillendirilmiş çatılar ve duvarlar öneriliyor.

Ayrıca kullanılmayan elektrikli cihazların fişten çekilmesi, halıların kaldırılması ve pencerelerin yakınlarına ıslak çarşaf veya havlular asılması da buharlaşma yoluyla serinlemeye yönelik tavsiyeler arasında.

Yüksek sıcaklıklar en çok kimleri tehdit ediyor?

Yüksek sıcaklık artışları herkes için tehlikeli sonuçlara yol açabilir, ancak bazı risk grupları için çok daha büyük tehlike arz ediyor.

Bunlar arasında örneğin bebekler ve küçük çocuklar ile yaşlı insanlar geliyor. Evsizler ve kronik hastalığı olanların özellikle korunması gerektiği hatırlatılırken; yüksek tansiyon, diyabet veya astım gibi kronik hastalıkları olanların vücutlarının vücut ısısını düzenleme yeteneğinin sıcak hava dalgalarında alt üst olabileceği kaydediliyor.

Ne zaman sıcak hava dalgasından bahsedilir?

Art arda birkaç gün boyunca yüksek sıcaklıklar yaşanması halinde bir sıcak hava dalgasından bahsedilirken, sıcak hava dalgası için uluslararası düzeyde tek tip bir tanımın olmadığı görülüyor. Alman Hava Durumu Servisi (DWD), sıcaklığın art arda en az üç gün boyunca 28 derecenin üzerinde olması durumunda sıcak hava dalgasından bahsediyor.

DW/ ETO, HS

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?