Avrupa ortak para birimi euro tedavüle çıktığından beri Amerikan Doları hiç bu kadar değer kaybetmemişti. Dolar İsviçre Frangı karşısında da bütün zamanların en düşük kurundan işlem görüyor. Bütün dünyada para ve mali politikaları yönlendirenlerin endişesi üç olumsuz gelişmenin aynı zamanda kendini göstermesinden kaynaklanıyor. Aylardır değer erozyonu geçiren dolar, rekor üstüne rekor kıran petrol fiyatı ve ABD’ndeki sonu kestirilemeyen gayrı menkul ve bankalar krizi. Amerikan Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke bu yılın başlarında, ‘ekonomik büyüme bariz bir şekilde yavaşlayacak’, diyerek doğru bir tahminde bulunmuştu.

Bernanke’nin değerlendirmesi

Amerikan Merkez Bankası’nın, likidite fazlası yaratmak için Salı günkü oturumunda ana faiz oranını yarım ya da dörtte üç puan daha düşürmesi bekleniyor. Faiz hadlerinin düşmesi enflasyon riskini ise arttırıyor. Gerçi Ben Bernanke, negatif büyümeyi telaffuz etmemeye itina ediyor ama işsizlik ve enerji maliyetlerindeki artışın yanısıra gayrı menkul fiyatlarının tabana vurması da, ‘hissedilir resesyonun’ çoktan ekonomiyi sardığını gösteriyor. Nitekim sözlerini çok iyi tartan Merkez Bankası Başkanı da, tüketim harcamalarının konjonktürü sürükleyecek güçte olmadığını teslim ediyor: “Enerji fiyatlarının artmaya devam etmesi, şirket sermayelerinin erimesi ve gayrımenkul fiyatlarının düşmesi özel tüketim üzerinde frenleyici etki yapıyor.”

Merkez bankası’nın son aylardaki faiz operasyonları işe yaramadı. Herkes bankaların ve bankalardan borç alamadıkları için yatırılmış para ile borç ödemelerini donduran yatırım fonlarının iflas etmesinden endişe ediyor. Merkez Bankası likidite sıkıntısı çeken ticari bankaların ‘kurumaması’ için piyasaya sürekli para pompalıyor. Merkez Bankası son iki haftada toplam 340 milyar dolarlık emisyon yaptı. George Bush yönetimi de 150 milyar dolarlık teşvik paketiyle konjonktürü canlandırmaya çalışıyor. Ama bu paranın tüketicinin eline geçmesi aylar alacak. Ama bakalım Amerikalılar bu parayı ekonomiyi canlandırmak için harcayacak mı yoksa kara gün akçesi olarak bir kenara mı koyacak? Ben Bernanke’nin olumsuz tahminlerinde bu beklenti de rol oynuyor: “Elimizdeki son veriler, reel ekonomideki faaliyetlerin kötüye gideceğine işaret ediyor.”

Tasarruflar petrol ve altına akıyor

Ticari bankalar hükümetin ya da Merkez Bankası’nın ipotek kredilerini satın alarak bankalarla kredi borcu olan ev sahiplerini iflastan kurtarmasını istiyor. Maliye Bakanlığı ipotek kredisi veren kuruluşları sıkı denetim altına almak niyetinde. Ama dolardan kaçış önlenemiyor. Tasarruflar petrol ve altın gibi emtiaya akıyor, dolayısıyla enerji masrafları daha da kabarıyor. Artan motorin fiyatlarını karşılayamayacak duruma düşen nakliyat şirketleri birbiri ardına iflas ediyor. Doların değer kaybetmesine sadece ihracatçı Amerikan şirketleri sevinebiliyor. Amerikan mallarının dünya pazarlarındaki rekabet gücü artıyor ve yurt dışında değerli dövizle elden edilen kârlar dolar fazlası şeklinde Amerikan şirketlerinin kasasına giriyor.