Temel haklar şartı bundan yedi yıl önce, Nice’deki Avrupa Birliği zirvesinde de ilan edilmiş ama resmen geçerlilik kazanmamıştı. Avrupa Birliği reform antlaşmasıyla mümkün olan ve aslında Avrupa Anayasa Antlaşması maddeleri arasında yer alması öngörülen temel haklar anlaşması Perşembe günü Lizbon’da devlet ve hükümet başkanları tarafından imzalanacak ve milli parllamentolarda onaylandıktan sonra en geç iki yıl sonra yürürlüğe girmiş olacak.

Birlik antlaşmasının ögeleri arasında yer aldığından, temel haklar şartı hukuken bağllayıcı olacak. Özetleyecek olursak, ‘temel haklar şartı AB vatandaşlarının siyasi kararlar ve uygulama karşısında daha iyi korunmasını’ amaçllıyor, diyebiliriz. Almanya Başbakanı Angela Merkel haziran ayında dönem başkanlığının sona ermesi vesilesiyle yaptığı konuşmada temel hakların teminat alınmasının taşıdığı öneme işaret etmişti: “Avrupa vatandaşlarının devlet kurumları karşısında haklarını daha iyi savunmaları mümkün olacak. Değerlerine bağlı bir Avrupa’ya çok yakıştığını düşündüğüm temel haklar belgesinin hukuki bağlayıcılık kazanması çok önemli.”

Bireyin hakları genişliyor

Temel hakların büyük bölümü milli Anayasa’larla garanti altına alınmış olduğundan, insan haysiyetinin dokunulmazlığı ve cinsiyet ya da ırk ayrımı gibi konular zaten tartışma konusu değil. Temel haklar anlaşması bireyin haklarını daha da genişletiyor ve yerleşim hakkıyla kamu hizmetlerinden yararlanma hakkını getiriyor.

Güvenli ve insan haysiyetine uygun çalışma şartları, eğitim hakkı ve kişisel bilgilerin dokunulmazlığı gibi sakat ya da yaşlıların bağımsız ve onnurlu hayat sürdürme hakları da teminat altına alınıyor.

Bu haklar milli yasalara karşı korunamasa da, AB’nin karar, talimat ve bunların uygulanmasından kaynaklanan durumlarda dava konusu olabilecek. Bu davalar, AB kurum niteliğiyle Avrupa Konseyi üyesi sayıldığından, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Adalet Divanı’nda görülecek.

Avrupa vatandaşının kazancı

Dava dosyalarının kabarmaması için başvuru süreci milli mahkemeler kanalıyla yürütülebilecek. Avrrupa Parlamentosu Anayasa Komisyonu’nun Sosyal Demokrat Partili üyesi Jo Leinen Temel Haklar Şartı’nın bireyler açısından, başarısızlığa uğrayan Avrupa Anayasa Antlaşması’ndaki hükümlerin yerini alacağını söylüyor: “Elli madde altında toplanan hak ve hürriyetlerin Avrupa vatanddaşlarına çok şey kazandıracağını bilmek çok güzel bir şey.”

Bireyle milli anayasa ve kanunlar arasındaki bağlayıcılık yeni antlaşmadan etkilenmeyecek. İngiltere ve Polonya temel haklar şartını şimdilik uygulamayacak. Öncelikle İngilizler kendi işçilerinin Avrupa adalet kurumları üzerinden daha fazla hak talep etmesinden çekiniyor.