Çad’ın tarihini hep şiddet ve iktidar mücadeleleri belirlemiş. Yüzölçümü olarak Almanya’dan dört kat daha büyük olan Çad, denizden epeyce uzakta, toprakları verimli olmayan, ince uzun bir şerit içine hapsolmuş bir ülke. 1960 yılında Fransa’dan bağımsızlığını kazanan Çad, o zamandan bu yana sürekli iktidar kavgalarına sahne olmuş, ülkeye ekonomik kaos egemen olmuş.

Darbeler ülkesi

Ülkede farklı kabilelere bağlı asi gruplar, iktidara el koymak üzere sürekli olarak darbe düzenlemişler. Nitekim, şimdiki Devlet Başkanı İdris Deby de 1990 yılında kanlı bir darbe ile iktidara gelmiş, daha sonra da seçim yoluyla başkanlığını halka kabul ettirmişti. Ne var ki Deby de iktidarda kalabilmek için hep uzlaşmalara ve ittifaklara muhtaç oldu. Gözlemcilere göre eğer ülkede bulunan 1.100 Fransız askerinin desteği ve emrine verilen çok sayıda askeri uçak olmasa, Deby çoktan tarih olacaktı. Geçen Nisan ayında da asi güçler, Deby’nin Başkanlık Sarayı önüne kadar gelmişlerdi. Ama Deby, kendi ülkesinde asilerle barış anlaşmaları imzalayarak, durumunu kurtarıyordu. Asi gruplarının liderleri ise çoğunlukla İdris Deby’nin eski yol arkadaşları ve eskiden ittifak içinde olduğu kişilerdi.

Birkaç haftadan beri devam eden ve geçtiğimiz haftasonu doruğa tırmanan ayaklanmada, yaklaşık 2.000 asinin 3.000 kadar hükümet kuvveti ile yoğun çatışmalara girdiği bildiriliyor. Asilere karşı ağır silahlar, tank ve helikopter de kullanıldığı belirtilirken, başkent N’Camena’da konuşlanmış olan Fransız askeri birliklerinin sözcüsü, çatışmalardan hangi tarafın galip çıkacağının henüz belli olmadığını söylüyor. Çad’ın eski sömürgecisi Fransa, İdris Deby hükümetini askeri olarak destekliyor.

”Başkan saklanıyor”

Asilerin lideri Mahamat Hassane Boulmaye ise Deby’nin Sarayı’nda saklandığını, çatışmalarda hükümet kuvvetlerinin ağır kayıplar verdiğini açıklıyor. Çad’taki asiler, “Demokrasi ve Kalkınma İçin Birlik Güçleri” adını taşıyan çok sayıda muhalif grubun oluşturduğu bir ittifak içinde birleşmiş durumdalar. Aylardan beri Devlet Başkanı İdris Deby’nin iktidarını silahlı yoldan düşürmeye çalışan asi güçler, Deby’e, diğer siyasi partileri de iktidara ortak etmesini talep ediyorlardı. Ancak Deby, bu talepleri hep geri çevirerek, Çad’ın istikrarını bozmada komşu Sudan’ın parmağı olduğunu ileri sürüyor.

Öte yandan özellikle çatışmaların günlerden beri yoğun bir biçimde ettiği başkent N’Camena’dan binlerce kişinin kaçmakta olduğu bildiriliyor. Çad’ın doğusunda ise Sudan’ın Darfur yöresinden kaçmış olan toplam 420.000 kadar kişi, BM’e bağlı mülteci kamplarında yaşıyor.

Avrupa’nın kaygısı

Fransa, çatışmalara dahil olmuyor. Ancak hem Fransa, hem de diğer Avrupalılar durumu endişe ile iziliyorlar. Fransa, yüzlerce vatandaşını ve diğer Avrupalıları tahliye etmeye başladı bile. Ancak, binlerce mülteciyi korumak üzere Çad’ta konuşlandırılması düşünülen ve 4.000 askerden oluşan, AB’ne bağlı “EUFOR” birliklerinin Çad-Sudan sınırına yerleştirilme işlemlerinin durdurulduğu bildirildi. AB Ortak Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Javier Solana, AB’nin askeri operasyon planları konusunda şunları söylüyor: “Bu operasyonla, ülkelerinden sürülen ve mülteci kamplarında yaşamak zorunda kalan insanları koruma altına almaya çalışıyoruz. Bu operasyonun şu anda her zamankinden çok daha önemli olduğu çok açık görülüyor.”

Çatışmalar, Çad’ın batısında ve başkent civarında yoğunlaşırken, AB’ne bağlı askeri birliklerin, ülkenin doğusundaki Sudan’a bağlı Darfur sınırında konuşlandırılması öngörülüyordu. Ancak AB Ortak Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Solana, bunun da riskli bir iş olduğunu vurguluyor: “Önce siyasi durumun berraklaşmasını görmek istiyoruz. Ama tabii operasyonlara da devam etmek istiyoruz. Bence yaşanan olaylar, operasyonun sadece Çad için değil, Sudan için de ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.”