Almanya'da mühendis açığı had safhada
27 Mayıs 2023
Enerji ve elektrik mühendisliği, bilişim, makine ve otomotiv mühendisliği, inşaat mühendisliği… Almanya'da mühendis olarak iş arayanların seçenekleri hayli fazla. 2021'in dördüncü çeyreğinde 100 başvuru sahibine karşılık 387 boş kadro vardı. Bir yıl sonra bu sayı 471'e ulaşarak neredeyse yüzde 22'lik bir artış gösterdi.
2022 yılı sonunda Almanya'da iş gücü piyasasında boş mühendis kadrosu toplam 170 bin 300'e ulaştı. Alman Mühendisler Birliği (VDI), hemen her sektörde nitelikli eleman sıkıntısı yaşandığına dikkat çekiyor. Sırf bu yüzden kamu inşaat projelerinin çoğu durma noktasına geldi ya da başlatılamıyor, dijitalleşme projeleri ise büyük ölçüde rafa kalktı.
Emekli sayısı artıyor, öğrenci sayısı azalıyor
On yıllardır "mühendisler ülkesi" olarak övünen ve teknik bilgi birikimiyle dünya çapında tanınan Almanya'da bir süredir alarm zilleri çalıyor. VDI Teknoloji ve Toplum Bölümü Yöneticisi Dieter Westerkamp, "Almanya'da geçmişte iyi insan kaynaklarımız mevcuttu. Gücümüzü bundan alıyorduk. Ancak şimdi giderek daha fazla nitelikli eleman emekli olurken, başta mühendislik bölümleri olmak üzere üniversite öğrencilerinin sayısı giderek azalıyor. Asıl vahim olan ise durumun kısa vadede düzelmeyeceği gerçeği. Çünkü bu tablo, her şeyden önce Almanya'daki demografik değişimin bir neticesi" değerlendirmesinde bulunuyor.
Temel mühendislik alanlarındaki birinci sınıf öğrencilerinin sayısı belirgin şekilde azalıyor. Ülke çapında 2016 yılında 143 bin 400 genç, üniversitelerde matematik, bilişim, fen bilimleri ve teknoloji alanlarında eğitim görürken, bu rakam 2022 yılında 125 bin 600'e geriledi. Köln'deki Alman Ekonomi Enstitüsü'nden ekonomist Axel Plünnecke, "Bu gelişmenin doğal bir sonucu olarak, önümüzdeki yıllarda mühendislik fakültelerinin mezun sayısında önemli bir düşüş bekleniyor" diyor.
Özellikle son yıllarda revaçta olan iklim dostu teknolojiler ve ürünler alanında uzman mühendislere olan talep giderek artıyor. Alman Ekonomi Enstitüsü tarafından yapılan bir ankete katılan şirketlerin yüzde 43'ü gelecekte daha fazla mühendise, yüzde 63'ü ise daha fazla bilişim uzmanına ihtiyaç duyacaklarını belirtti.
Almanya, üretim ve cazibe merkezi konumunu kaybedebilir
Alman Mühendisler Birliği'nden Dieter Westerkamp, sektörün bu sıkıntıyı aşmak için çabaladığını ancak mevcut imkanlarla bunu tek başına başaramayacağını belirtiyor ve ekliyor: "Gelecekte vasıflı eleman açığının artması, Almanya'nın bir üretim ve teknoloji merkezi olarak tercih edilmesindeki çok önemli bir argümanı ortadan kaldıracak. Önde gelen sanayicileri, ülkeye yatırım yapmaya ikna etmek zorlaşacak. Bu, Almanya için oldukça vahim sonuçlara yol açabilir. Bunu göze alamayız. Zira ülkenin refahı tehlikeye girer."
Acilen vasıflı yabancı elemana ihtiyaç var
Westerkamp, yurt dışından yoğun bir vasıflı iş gücü göçü olmadan bu açığın kapatılamayacağını söylüyor. Nitekim Almanya'da mühendislik mesleklerinde yabancı çalışanların sayısı, 2012 sonu ile Eylül 2022 arasında yüzde 126,5 artarak yaklaşık 105 bine ulaştı. Hâlihazırda her on mühendisten biri yurt dışından geliyor. Ancak bu yeterli değil.
Politikacılar da bu sorunun farkına vardı ve göç mevzuatında nihayet kapsamlı bir düzenlemeye gitmeye karar verdi. Alman Mühendisler Birliği Teknoloji ve Toplum Bölümü Yöneticisi Dieter Westerkamp, bunu olumlu karşılamakla birlikte, can sıkıcı bürokratik engellere atıfta bulunuyor: "Örneğin Hintli bir mühendisin, Almanya'da çalışma izni alması yedi ay sürüyor. Bu süreler bizim göze alamayacağımız ve almamamız gerektiği kadar uzun. Eğer süreci hızlandırmazsak, diğer ülkeler daha hızlı davranıp bu vasıflı elemanları elimizden kapabilir."
Köln'deki Alman Ekonomi Enstitüsü'nden ekonomist Axel Plünnecke, oturma ve çalışma izniyle ilgili evrakların, Almanya'daki ilgili yabancılar dairesinden yurt dışındaki Alman konsolosluklarına postayla gönderilmesinin büyük bir zaman kaybına neden olduğunu vurgulayarak, resmî dairelerde daha fazla dijitalleşme ve fazla personel talep ediyor. Plünnecke ayrıca yurt dışındaki Alman büyükelçilik ya da konsolosluklarından vize başvurusu için randevu almanın bile aylar sürdüğüne dikkat çekiyor.
Cazibe merkezi olarak üniversiteler
Başta teknik üniversiteler (TU) olmak üzere, Almanya'daki üniversitelerinin büyük bölümü, özellikle yurt dışından gelecek mühendislik ve bilişim öğrencileri için büyük fırsat ve potansiyel sunuyor. Nitekim mühendislik mesleklerinde çalışanların bölgesel dağılımına bakıldığında bu durum açıkça görülüyor. Teknik üniversitelerin bulunduğu bölgelerde, Almanya ortalamasının çok üzerinde mühendis yaşıyor. Yabancı mühendislerin oranı da son on yılda hızlı bir artış gösteriyor.
Korona salgını patlak verene kadar Almanya'daki teknik üniversiteleri tercih eden yabancı öğrenci sayısı sürekli arıyordu. Westerkamp, "Korona sonrasında yabancı mühendislik öğrencilerinin sayısı bariz şekilde geriledi. Şimdi yabancı öğrencileri yeniden Almanya'daki teknik üniversitelere çekmemiz gerekiyor" diyor.
Yabancı genç mühendisler için rehberlik programı
Yabancı öğrencileri ülkeye çekmek başka bir şey, onları Almanya'da tutmak başka bir şey. Yabancı üniversite mezunlarının yarısı, eğitimlerinin hemen ardından Almanya'yı terk ediyor ve tabiri caizse burada edindikleri bilgileri de yanlarında götürüyor. Westerkamp, eğitimleri boyunca büyük emek harcanıp yetiştirilen bu gençlere daha fazla ilgi gösterilmesini talep ediyor.
Alman Mühendisler Birliği VDI Kuzey Ren-Vestfalya eyalet teşkilatı, üyelerinin yabancı meslektaşlarına iş ve toplum dünyasına entegrasyonunda rehber ve mentor olarak eşlik edecekleri bir pilot proje üzerinde çalışıyor. VDI Teknoloji ve Toplum Bölümü Yöneticisi Dieter Westerkamp, bu hizmetin tepeden bakarak değil, göz hizasında sunulmasına büyük önem verdiklerini belirtiyor.
"Hoş geldin" kültürünün önemi
VDI ayrıca, "geleceğin teknolojilerine köprüler kurmak" için hedefe yönelik eğitim ve öğretim paketleri geliştirmeye çalışıyor. Bunun yanı sıra yabancı kökenli daha fazla mühendisin istihdam edilmesini kolaylaştırmak amacıyla şirketlerde ve bölgelerde "çok kültürlü ağlar" oluşturmayı da hedefliyor.
Westerkamp, bu noktada topluma da çok önemli bir görev düştüğünü belirtiyor: "Alman toplumunun geneline baktığımızda, vasıflı yabancı işgücüne kucak açacak bir ‘hoş geldin' kültürüne gerçekten ihtiyacımız olduğu görülüyor. Bu insanlara ihtiyacımız var. Aksi takdirde gelecekte Almanya'daki yaşam kalitemizle muhafaza etmekte hayli zorlanacağız."