Almanya Anayasası, Alman devletini tutukluların sosyal hayata yeniden katılımını desteklemekle yükümlü kılıyor. Bunun sağlanmasında önemli rol oynadığı belirtilen işlevlerden biri olarak da tutukluların cezaevindeyken çalışması görülüyor. Cezaevinde çalışan tutukluların kendi kendini finanse ederek sorumluluk üstlenebileceği, bir meslek sahibi olabileceği ve cezaevinden çıktıktan sonra da istihdama uyumunun kolaylaşacağı savunuluyor. Bu nedenle pek çok cezaevinin kendi zanaat işletmeleri olduğu gibi cezaevi dışında özel sektör şirketleri için de tutukluların çalışmaları mümkün olabiliyor.

Federal İstatistik Dairesi'nin verilerine göre, Almanya'da Mart 2021 itibariyle cezaevlerinde 44 bin 588 tutuklu bulunuyordu. Federal sisteme sahip Almanya 16 eyaletten oluşuyor ve hemen hemen eyaletlerin tamamında tutukluların çalışmaları zaruri. Çalışamayan tutuklular ise sadece 50 euro cep harçlığı alabiliyor.

Yasa koyucuya göre tutukluların çalışması, para kazanabildiği bir işle hayatının düzene girmesi, cezaevi sonrası sosyal sisteme yeniden entegrasyonu için olumlu bir adım. Ancak bazı tutuklular, aldıkları ücretlerin aşırı düşük olmasından şikayetçi ve tüm bunları sağlayabileceğine inanmıyor. Almanya'da farklı eyaletlerde farklı ücret sistemine tabi olan tutuklu çalışanların saatlik asgari ücreti değişken. 

Saat ücreti 1,37- 2,30 euro arasında değişiyor

Tutukluların çalışmasının zorunlu olduğu eyaletlerden olan Bavyera ve Kuzey Ren-Vestfalya'dan iki tutuklu, çalışanlara ödenen asgari saat ücretini "aşırı düşük" bulduğu için konuyu yargıya taşıdı ve dosya üst mahkeme olan Federal Anayasa Mahkemesi'ne intikal etti. Avukatlardan uzmanlara ve Almanya Tutuklular Sendikası (GBBO) temsilcilerine, çok sayıda kişiyi dinleyen hakimler, tutukluların emeğinin değerini de yeniden tanımlayacak kararını önümüzdeki haftalarda açıklayacak.

Federal Anayasa Mahkemesi Başkan Yardımcısı Doris König, hakimlerin ayrıca çalışan tutukluların aldığı aylık ücretin, Almanya Anayasası'nda tanımlanan resosyalizasyon hedefine uygun olup olmadığına da kafa yorduklarını vurguladı. 2020 yılında çalışan tutukluların saatlik asgari ücretinin 1,37 ile 2,30 euro arasında değiştiğini de belirten König, en yüksek seviyeye çok az tutuklunun erişebildiğinin de altını çizdi. Hakim König, ücretlerin 20 yıldır güncellenmediğini de hatırlatarak emeğin değerinin alacakları kararda önemli bir parametre olacağına işaret etti.

Almanya'da cezavindeyken çalışan tutukluların bir sendikası var

Federal Anayasa Mahkemesi'nin dinlediği bilirkişi ekibinde, 2014 yılında kurulan Almanya Tutuklular Sendikası GBBO'ndan da temsilci yer aldı. GBBO, cezaevlerinde çalışan tutukluların üye olduğu bir sendika ve alanındaki ilk tutuklu işçiler örgütlenmesi.

Sayıları sıklıkla değişse de kendi verilerine göre yaklaşık bin - bin 500 üyesi olan sendika, cezaevlerinde olup da istihdama katılanlar için yasal bir saatlik asgari ücret saptanmasını talep ediyor ve bunun için de ülkede geçerli olan genel asgari saat ücretinin baz alınmasını talep ediyor.

Almanya'da halen geçerli olan saatlik asgari ücret 9,82 euro. 1 Temmuz'da 10,45 olacak asgari ücret 1 Ekim'den itibaren de 12 euro'ya yükseltilecek. 

Almanya Tutuklular Sendikası, asgari ücret taleplerinin, "işveren ile çalışan arasında özgür koşullarda sağlanmış özel hukuk temelli bir iş akdi olmadığı" gerekçesiyle ısrarla reddedildiğine işaret edip eleştiriyor. Sendika ayrıca, tutuklu çalışanlar için bir de emeklilik sigortası talep ediyor. Almanya'da tutuklular için emeklilik sigortası ve sağlık sigortası yapılmıyor. Sağlık ihtiyaçları cezaevi tarafından ücretsiz karşılanıyor. İşsizlik sigortası primleri ise ödeniyor ve tutuklular dışarı çıktıklarında en azından işsizlik yardımı alabilmeleri, bir iş bulana kadar hayatlarını idame ettirmeleri hedefleniyor.   

Tutuklular ayda 200 ila 300 euro kazanabiliyor  

Almanya Federal Anayasa Mahkemesi'nin bilirkişi olarak görüşüne başvurduğu kişilerden biri de Neumünster Tutukevi Müdiresi Yvonne Radetzki oldu.

Radetzki, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde çalışan bir tutuklunun ayda toplam 200-300 euro arasında maaş aldığını, sigara içiyor ve dışarıya çokça telefon da açıyorsa elinde pek para kalmadığını söyledi. Ratzke, cezaevi sonrasına birikim de yapamadığını vurgulayarak Anayasa Mahkemesi hakimlerine, tutukluların saat ücretinin yükseltilmesini yönünde görüş belirtti.