ABD’deki ekonomik canlılık herşeyini gayrı menkul piyasasına borçlu. Düşük faiz, yüksek büyüme oranı dönemlerinde tüketicinin büyük bölümü evini ek ipotek kredisiyle finanse ediyor, tüketici kredilerinde de rekor satışlar kaydediliyordu.

Bu hesap, gayrımenkul fiyatları yükselmeye devam ettiği ve teminatlar para ettiği sürece tutuyordu da. Ama işler şimdi tersine döndü. Faaizler yükseliyor, gayrı menkul fiyatları ise düşüyor. Tüketici kredilerinin geri dönmemesi ticari bankaları iflasın eşiğine getiriyor. ABD’nin onuncu büyük emlak bankasının konkordato sinyalleri vermeye başlaması, krizin bütün bankacılık branşına yayılacağı endişesini körüklüyor.

Şok dalgaları

İpotek krizinin kahramanlarından biri de American Home Mortgage Investment bankası. Muazzam Amerikan emlak piyasasındaki ilk on arasında yer alan bu bankanın sadece ipotek kredilerinin refinansmanıyla uğraşmayıp aynı zamanda yatırımcı olarak ta emlak piyasasında faaliyet göstermesi bakımından şok dalgaları ekonomiyi bir bütün olarak ilgilendiriyor. American Home bu strateji ile büyük başarılar elde etmiş, yönetim kurulu başkanı Michael Strauss uzmanların takdirini toplamış ve banka kısa zamanda devler arasına girmişti.

Devlerin çaresizliği

İlk şok dalgaları ipotek piyasasına ulaşıncaya kadar işler yolunda gitti. Diğer tröstler gibi American Home’nin da parası tükenmeye yüz tuttu.

Emlak piyasasının dev ismi kreditörlerinden artık borç alamıyor. Hafta başında bankanın likidite açığı 300 milyon doları buluyordu. Bu mmeblağa kısı zamanda 500 milyon dolarlık borç daha eklendi. Taze krediye ulaşabilmek için American Home bütün menkul ve gayrı menkul değerlerini elden çıkarsa bile piyasa uzmanları bu büyük kuruluşun konkordato ilanı ya da iflastan kurtulamayacağını söylüyorlar. Hissedarlarının her halükârda zararlı çıkacakları kesin. Emlak piyasasının daraldığı bir dönemde hisse senetlerindeki %90’lık değer kaybının kapatılması mükün değil.

Dengesizlik uyarısı

“Amerikan gayrımenkul piyasasındaki canlılık yıllarının sona ermesiyle ipotek kredileri tehlikeye girince bu alanda uzmanlaşan bankaların uykuları kaçmaya başladı” diyen Economic Dacom uzmanlarından Marc Sandy finans piyasalarının her türlü dengesizliğe son derece duyarlı olduğunun unutulmaması gerektiğini söylüyor.:

“ABD’nde krizin hissedilmediği tek bir yer kalmadı. Emlak fiyatları bir yıldır geriliyor. Fiyatların düşüş hızı da normalin çok üzerinde. Finans piyasalarının buna tepkisiz kalması beklenemezdi. Amerika’daki özel meskenler borç yüzünden satılmaya başlayınca gayrımenkul piyasasına yatırım yapanlar ürktü. Bu ürkek ve duyarlı tavır zamanla bütün menkul kıymetler piyasasını da sarmaya başladı.”

50 emlak bankası kapandı

Para bolluğu sırasında müşterinin sağlamlığına önem vermeyen 50 dolayındaki emlak bankası kapandı. American Home’nin de kredilerin teminat karşılığına öncelit tanımamış olması hisse senedi piyasasında alarm zillerinin çalmasına yol açtı.

Vaşington yönetimi ise iyimser görünmme gayreti içinde. Maliye Bakanı Henry Paulson ipotek krizinin sermaye piyyasasında yol açtığı gelişmelerin kontrol edillebilir olduğunu söylüyor. Dünya ekonomisinin son onyılların en iyi gelişmesini sergilediğini hatırlatan Paulson’a göre küresel piyasalardaki son dalgalanmalar yatırım riskinin yeniden değerlendirilmesinden ibaret.