AKP’nin meclisteki MHP, CHP ve HDP’den sadece MHP’nin desteğini alarak meclisin gündemine soktuğu anayasa değişikliği paketi TBMM'nin gündemine protestolarla geldi. Meclisin yetkilerinin azaltıldığı, cumhurbaşkanının yetkilerinin de artırıldığı yeni anayasa değişikliği paketindeki hükümlere ana muhalefet partisi CHP ile HDP başından beri karşı çıkıyor.

CHP, hükümetin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu değişiklik paketiyle birlikte asıl amacının ‘rejimi değiştirmek’ olduğu görüşünde. AKP ile CHP arasındaki ‘rejim tartışması’ anayasa değişikliği paketinin mecliste anayasa uzlaşma komisyonundaki görüşmelerinde daha da büyümüştü.

Muhalefet partilerinin tepkisi paketin TBMM'nin gündemine geldiği gün sokağa da yansıdı. CHP’li milletvekillerinin de aralarında bulunduğu sivil toplum kuruluşları ve avukatlardan oluşan grup, meclis önünde protesto için toplanmak istedi. Ancak gruba çevik kuvvet ekipleri biber gazıyla müdahale etti. Müdahale sonucu, CHP Ankara milletvekili Necati Yılmaz’ın dişi kırıldı, diğer vekiller de çeşitli yerlerinden yaralandı. CHP’li Yılmaz, “Polis, bütün girişleri abluka altına almıştı. Barikatlar kurmuştu. Yaklaşık 50 sivil toplum kuruluşu açıklama yapmak için gelmişti, ancak onları içeri almadılar” dedi.

Polis müdahalesi yüzünden sivil toplum kuruluşlarının okuyamadığı “Hükümdar istemiyoruz” başlıklı bildiriyi CHP’li vekiller okudu. Bildiride, anayasaların toplumsal uzlaşma metni olduğu belirtilirken, AKP’nin sadece MHP’nin desteğini alarak getirdiği anayasa değişikliği paketinin her türlü uzlaşmadan uzak olduğu anlatıldı. Bildiride hükümet partisi AKP’nin anayasa değişikliği ile rejim değişikliği amaçladığı öne sürüldü ve “Parlamenter demokratik sistem ortadan kaldırılıyor. Cumhurbaşkanına yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tamamı veriliyor. Kuvvetler ayrılığı yok ediliyor” dendi.

Cumhurbaşkanının yetkileri

AKP’nin desteğini aldığı MHP’den bile karşı seslerin yükseldiği 21 maddelik anayasa değişikliği paketi, meclis anayasa komisyonunda 18 maddeye indi. Komisyonda yapılan düzeltmeler de eleştirileri azaltmadı. CHP’nin ‘federasyona zemin hazırlayacağı’nı ifade ettiği ‘merkezi idare’yle ilgili cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi veren madde paketten çıkarıldı.

Ancak cumhurbaşkanı hem OHAL hem de seferberlik hali ilan edebilecek. Cumhurbaşkanı ‘temel haklar ve özgürlükler-siyasi haklar’ da dahil olmak üzere her konuda kararname çıkarabilecek. Cumhurbaşkanı, kamu üst düzey atamalarında temel rol oynayabilecek. Pakete göre yürütme yetkisinin tek başkanda toplandığı modelde başbakan olmayacak, başkana da ‘cumhurbaşkanı’ denecek. Bakanlar Kurulu ve bakanları denetleme yetkisi olmayacak meclis, hükümete kanun hükmünde kararname çıkarma hakkı da veremeyecek. Cumhurbaşkanının hem yasama hem de ‘veto yetkisi’ olacak.

Muhalefet, istediği kişiyi de bakan olarak atayabilecek cumhurbaşkanının bu yetkilerle ‘tek adam’ rejimi yaratacağını savunuyor. 

“Yargı tamamen cumhurbaşkanına bağlı”

Anayasa değişikliği paketine Türkiye Barolar Birliği de karşı çıkıyor. Meclis önündeki protestoya Ankara Barosu da tam destek verdi. Anayasa değişikliği ile ‘yargının tamamen cumhurbaşkanına bağlandığı’nı öne süren avukatlar, “Yargıda tek söz sahibi cumhurbaşkanı olacak. Cumhurbaşkanını denetlemek de mümkün olmayacak” diyor ve milletvekillerine anayasa değişikliği oylamalarında ‘hayır’ oyu kullanmaları çağrısı yapıyor.

Referanduma doğru

Anayasaya göre, anayasa değişikliği önerileri meclis genel kurulunda iki kez görüşülüyor ve oylama gizli yapılıyor. Maddelerin kabul edilmesi için 330 oya ulaşılması gerekiyor. Genel kuruldaki görüşmelerin ocak ayının son haftasınad bitirilmesi bekleniyor. Meclisteki sandalye sayısı 316 olana AKP’nin, anayasa değişikliği paketini geçirmek için en az 14 MHP’li vekilin desteğine ihtiyacı var. Bu arada, AKP’den pakete ‘hayır’ oyu çıkabileceği, bunun için de Başbakan Binali Yıldırım’ın sürekli milletvekilleriyle irtibatta olacağı konuşuluyor.

Anayasa değişikliğine karşı duran CHP ile HDP'nin önümüzdeki günlerde de hükümetle tam bir siyasi taktik yarışı içinde olacağı tahmin ediliyor. AKP’ye anayasa değişikliği paketinde desteğini açıklayan MHP ise çok karışık. MHP lideri Devlet Bahçeli oyunun renginin ‘evet’ olacağını açıklayarak, partisinin içindeki gerilimi de tırmandırdı. MHP'den istifalar başladı. Anayasa değişikliği paketinin meclisten geçmesi durumunda referandum süreci başladığında da MHP içindeki ‘başkanlık çatlağı’nın derinleşeceği hesaplanıyor.

MHP’lilerin birçoğu, anayasa değişikliği paketinin Türkiye’yi ‘kötü bir başkanlık’ sistemine götüreceğini öne sürüyor. Anayasa değişikliği paketinin mecliste 330 oy alması durumunda, Türkiye’de Nisan sonunda bu paket için referanduma gidilmesi planlanıyor. Referandumda anayasa değişikliği paketinin kabul edilmesi için kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun ‘kabul’ yönünde olması gerekiyor. Partili cumhurbaşkanlığı modeli öneren paket, meclisten geçer ve referandumda kabul görmezse, Türkiye’nin gündemine erken seçim tartışmalarının gelmesi kaçınılmaz olacak.

© Deutsche Welle Türkçe

Hilal Köylü / Ankara