Belli başlı siyasi gruplar tarafından ortaklaşa kaleme alınan karar metni Avrupa Parlamentosu'nun (AP) Strasbourg’daki genel kurul toplantılarında oy çoğunluğuyla kabul edildi.

Oylama öncesinde en çok merak edilen konu Gezi Parkı eylemleriyle Ankara’nın AB üyelik süreci arasında bağ kurulup kurulmayacağıydı. Bu yönde bir karar çıkması, özellikle Türkiye’nin AB üyelik perspektifine muhalif aşırı sağcılar ve bazı Hıristiyan Demokrat etiketli parlamenterlerin isteğiydi. Ancak öyle olmadı. Sağduyu hâkim geldi ve AP’deki siyasi grupların ezici çoğunluğu, zaten son yıllarda neredeyse duraksama noktasına gelmiş olan AB-Türkiye ilişkilerine bir de kendileri darbe vurmak istemedi.

Orantısız güç vurgusu

Kararda, “kınama” mesajı da yer almadı. AP belli ki sert üslup kullanarak Türk hükümetinin şimşeklerini üstüne çekmek istemedi. Örneğin; Türk polisinin eylemcilere karşı aşırı ve orantısız güç kullanmasının “derin kaygı uyandırdığını” ifade etmekle yetindi. Buna karşılık Türk hükümetini barışçıl eylem yapanlara karşı sert önlemler almaması konusunda “uyardı” ve aşırı şiddete başvuran polislerin yargı önüne çıkarılmasını istedi.

AP her ne kadar ılımlı bir protesto mesajı göndermek istemiş olsa da Ankara karara olağanüstü ve beklenmedik derecede sert tepki verdi. Gerek Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, gerek Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu gerekse Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalarda, Ankara’nın “AP kararını yok saydığı” duyuruldu. Davutoğlu, düzenlediği bir basın toplantısında, “Bu karar bize ulaştığında aynen geri iade edilecektir” dedi. Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında “Avrupa Parlamentosu’nun ülkemizdeki duruma ilişkin olarak bugün kabul ettiği karar, demokrasinin güçlendirilmesi ve yaygınlaştırılması ortak hedefimize zarar veren, gerçeklerden kopuk bir nitelik taşımaktadır. Bu nedenle, bizim açımızdan yok hükmündedir” ifadeleri kullanıldı.

Gül ve Arınç'a övgü

Ankara’dan gelen bu sert tepkinin nedeni, AP kararında Başbakan Erdoğan ve Türk hükümetinin Gezi Parkı krizini yönetimlerine yönelik eleştiriler olabilir mi? Mümkün. Zira kararda, Başbakan Erdoğan ve hükümeti, “uzlaşı yönünde inisyatif almayı, eylemci gençlerden özür dilemeyi veya Türk halkının bir bölümünün tepkilerini anlamayı reddettikleri” gerekçesiyle “Türk toplumundaki kutuplaşmayı daha da derinleştirmekle” itham edildi. AP kararında buna karşılık Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın Gezi Parkı olayları karşısındaki gerilimi yatıştırma amaçlı üslup ve tavırlarından övgüyle söz edildi.

Kabul edilen karara oylama sırasında eklenen bir paragrafta, polisin eylemcilere yönelik baskıcı tutumunun Türkiye’nin çevre ülkeler için “demokratik değişim şampiyonluğu rolünü tehlikeye soktuğu” ifadeleri eklendi.

Çoğulcu demokrasi hatırlatması

Kararda, Türk hükümetine çoğulcu demokrasi hatırlatması da yapıldı. Bu çerçevede ifade özgürlüğü ve medyada çok sesliliğe özel vurguda bulunuldu. Türkiye’de “basın özgürlüğünün gerilediğine dair kaygılar” dile getirildi. Türk medyasında sansür ve otosansürün “giderek yaygınlaştığı” not edildi. Bağımsız bir basının demokratik toplumun vazgeçilmezi olduğu vurgulanıp, Türk hükümetinden, “bağımsızlık, mülkiyet ve idarî kontrol sorunlarını da kapsayan yeni bir medya kanunu çıkarması” istendi. Kararda, Ankara'dan kentsel ve bölgesel kalkınma projeleri hakkında halkın görüşüne başvurması da istendi. Ekonomik büyümenin “sosyal, ekolojik, kültürel ve tarihsel faktörlerle dengelenmesi gerektiği” görüşü dile getirildi.

Kararın siyasî karakteri var

AP kararının Ankara açısından hukuksal bir yaptırımı bulunmuyor. Ancak bağlayıcılığı yok diye de kararı küçümsememek gerekiyor. AP kararları siyasi karaktere sahip. Karar Gezi Parkı olaylarının Avrupa toplumlarına nasıl yansıdığını gösteriyor. Karar metni kaleme alınırken AP içinde Türkiye dosyasına hâkim birçok parlamenter, aşırı uç grup veya parlamenterlerin Gezi Parkı olaylarını kendi siyasi amaçları uğruna kullanmalarının engellenmesi için uğraş verdi. Ve her AP kararında olduğu gibi bu karar da AP’deki değişik siyasi grupların uzlaşı arayışıyla ortaya çıktı.

AP kararına Ankara’dan gelen tepkiler AP kulislerinde şaşkınlıkla karşılanıyor. AP içinde sağduyu sahibi hiçbir siyasi grup veya parlamenter Ankara'ya karşı tepki göstermeyi planlamıyor şimdilik. Ancak Ankara’nın karara sert tepkileri AP içinde Türkiye’nin AB üyeliğine karşı olanların eline yeni bir koz verebilir.

© Deutsche Welle Türkçe

Kayhan Karaca / Strasbourg

Editör: Ercan Coşkun

"DW Türkçe'yi Facebook (https://www.facebook.com/dwturkce), Twitter (https://twitter.com/dw_turkce) ve Youtube (http://www.youtube.com/deutschewelleturkish) üzerinden de takip edin!"