Endonezya, Filipinler, Malezya, Singapur ve Tayland, 8 Ağustos 1967’de Bangkok deklerasyonunu imzalayarak ASEAN’ı kurduklarında, dünya ekonomisinin yeni yıldızları durumunda idiler.

Güney Doğu Asya ülkelerinin liderleri, batılı demokrasi anlayışına pek sıcak bakmıyorlardı ama ekonomiyi kontrol altında tutmayı başarıyorlardı.

Ve bunu yaklaşık 30 yıl boyunca sürdürebildiler. 1984 yılında Brunay Sultanlığı, 1995 yılında Vietnam, 1997 yılında Laos ve Myanmar, 1999’da Kamboçya birliğe dahil oldular.

Asya krizi faktörü

Bu süreçte dünya ekonomisinin yapı taşları yerinden oynamaya başlamıştı ve 1997/98 yıllarındaki Asya krizi ile birlikte ASEAN ülkelerinin çıkarları da değişmeye başladı.

Krizin Endonezya’da yarattığı iktidar değişimi, kendisini ASEAN’ın doğal lideri gibi gören Suharto’nun gidişi ile birlikte Güney Doğu Asya Ülkeleri Birliği’nin kimlik krizi de başladı denilebilir.

Bununla birlikte ASEAN ülkelerinin geçmişteki başarıları görmezden gelinemez.

ASEAN’ın başarıları

1989 yılında Vietnam birliklerinin Kamboçya’dan çekilmesinden bu yana üye ülkeler arasında hiçbir anlaşmazlık yaşanmadı.

Kore, Hongkong ve Tayvan’ın yanısıra Asya Kaplanları’ndan sayılan Singapur, batılı ülkelerin refah düzeyine ulaştı.

İkinci kuşakta ise Dünya Bankası’nın „Doğu Asya’nın Mucizeleri“ olarak nitelendirdiği Malezya, Endonezya ve Tayland, ciddi bir ekonomik yükseliş yaşadılar.

Bölge, Asya Krizine kadar batılı yatırımcılar için ucuz emek cenneti olarak görülüyordu. Ama aralarında olmayan bir başka bölge ülkesinin, Çin’in yükselişi tüm bu başarıları gölgede bıraktı.

Yatırımcılar gerek krizin gerekse yeni gelişen ekonomi devinin çekiciliği ile Güney Doğu Asya ülkelerinde kapattıkları üretim tesislerini Çin’de kurdular.

2015 hedefi

Şimdi ASEAN ülkelerinin dünya ekonomisindeki paylarını arttırmaları için yeni bir yöneliş içine girmeleri bekleniyor.

ASEAN ülkeleri devlet ve hükümet başkanları bu yıl başında Filipinlerdeki zirvede, AB benzeri bir ortak pazarın 2015 yılında kurulmasını kararlaştırdılar.

Aynı toplantıda bu yılın sonuna kadar bir ASEAN Bildirgesi ve insan hakları sözleşmesi hazırlanması kararlaştırılmıştı.

Son iki konuda henüz aşama kaydedilemediği gibi, gözlemciler, ASEAN ülkelerinin 2015 yılına kadar ortak bir pazar kurulabileceği konusunda kuşkulu.

Buna gerekçe olarak da üye ülkelerin farklı yapıları gösteriliyor.

Farklı siyasi sistemler

Ekonomik açıdan Brunay, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland daha gelişmiş iken, Kamboçya, Laos, Vietnam ve Myanmar geriden geliyorlar.

Politik olarak da çok farklı yapılan söz konusu: Singapur ve Malezya’da otokratik yönetimler hakim iken Endonezya’da çok kültürlü bir demokrasi yaşanıyor.

Filipinler ve Tayland’da Birleşik Amerika benzeri bir liberal demokrasi söz konusu, Laos ve Vietnam’da hala komünist parti iktidarı, Myanmar’da askeri diktatörlük, Brunay’da sultanlık var.

Kamboçya’da ise Kızıl Kmer iktidarının yıkılmasına rağmen hala istikrarlı bir sistem söz konusu değil.

Bu farklılıklarla sekiz yıl içinde ortak bir pazar kurulması pek mümkün görülmüyor.

Çin-Hindistan rekabeti

ASEAN ülkelerini bu konuda zorlayacak tek şey Çin ile Hindistan’ın rekabeti.

Ekonomik avantajları ise sahip oldukları doğal kaynaklar, genç iş gücü ve yeni teknolojileri kullanmadaki ustalıkları.