Avrupa Konseyi İşkence ve Kötü Muameleyi Önleme Komitesi (CPT) Türkiye’de yabancıların barındırıldığı Geri Gönderme Merkezleri’ne (GGM) 2015 yılında gerçekleştirdiği denetimle ilgili raporunu bugün açıkladı. Raporda, bu merkezlerde tutulan yabancıların işkence ve kötü muamele şikayetinde bulunmadıkları, buna karşılık Ankara, İstanbul ve İzmir’deki merkezlerde gözlemlenen fiziki koşulların “insanlık dışı” olarak tanımlanabileceği belirtildi.

CPT raporunda Türkiye’nin büyük ölçüde Suriye, Afganistan, Irak ve İran kaynaklı “yabancı akını” nedeniyle zor bir dönemden geçtiği ve 2,5 milyondan fazla sığınmacıya ev sahipliği yaptığı hatırlatıldı. 16-23 Haziran 2015 tarihleri arasında Ankara, Aydın, Edirne, İstanbul (Kumkapı ve Atatürk havalimanı), İzmir, Tekirdağ ve Van’daki GGM’lere düzenlenen denetim ziyaretlerinde, bu merkezlerde bulunan yabancıların polis, jandarma veya sahil güvenlik teşkilatı çalışanlarından işkence veya kötü muamele gördüklerine dair şikayet alınmadığı bildirildi.

Fiziki koşullar yetersiz

Raporda, Ankara, İstanbul-Kumkapı ve İzmir GGM’lerdeki fiziki koşulların kötü olduğu, bu merkezlerdeki yabancıların yetersiz hijyen, havalandırma ve doğal ışık olmayan bir ortamda uzun süre tutulduğu, bu durumun “insanlık dışı muamele olarak tanımlanabileceği” not edildi. Merkezlerde barındırılan yabancılara gerekli hijyen malzemesi sağlanması ve merkezlerin düzenli olarak dezenfekte edilmesi gerektiği hatırlatıldı.

İstanbul Atatürk Havalimanı’ndaki transit bölgede çok sayıda yabancının çocuklarıyla beraber “doğal ışık ve açıkhavada egzersiz imkanı olmaksızın” kimi zaman beş aya kadar tutulduğuna dikkat çeken rapor, yabancıların bu transit bölgede birkaç günden fazla tutulmamasını istedi.

Açıkhavada egzersiz

Raporda Aydın, Edirne, Tekirdağ ve Van’daki GGM’lerin aksine Ankara’daki GGM’de tutulan yabancılara haftalar veya kimi durumda aylarca açıkhava faaliyeti olanağı tanınmamasını da “kaygı verici” olarak değerlendirildi. Bu yabancılara günde “en az 1 saat” açıkhavada egzersiz olanağı yaratılmasını istedi. CPT, Türk hükümetine  GGM’lerde tutulan yabancılara televizyon ve yabancı dillerde kitap tedarik edilmesi önerisinde de bulundu. 

Raporda, GGM’lerdeki sağlık hizmetlerinin eskiye oranla düzeldiği, ancak ziyaret edilen merkezlerdeki doktor ve hemşire sayısının yetersiz olduğu not düşüldü. Çocuklar başta olmak üzere bu merkezlerde tutulan yabancıların Türkiye’ye gelmeden önce yaşamış olabilecekleri travma dikkate alınarak kendilerine psikolojik destek sağlanması istendi.

Barolara eleştiri

GGM’lerdeki yabancıların avukata erişimlerinde sorunlara da değinilen raporda, kimi baro avukatlarının bu yabancıları savunmayı kabul etmedikleri, bu konuda Türk hükümetinin önlem alması gerektiği vurgulandı. CPT, polisin bazı GGM’lerdeki kapalı alanlarda, olası tehlikeli yan etkilerinden ötürü, biber gazı kullanmaktan vazgeçmesi çağrısında da bulundu.

Anakara’nın cevabı

Türk hükümeti rapora verdiği yanıtta, CPT tarafından dile getirilen “husus ve tavsiyelerin uygun şekilde gözönünde bulundurulduğunu” bildirdi. Ankara, bu kapsamda 17 Mart 2016 tarihinde Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun uygulanmasına ilişkin bir yönetmeliğin yürürlüğe girdiğini, GGM’lerin iaşesi ve GGM’ler ile kabul ve barınma merkezlerine yapılacak ziyaretlere dair usul ve standartları belirlemek üzere de iki yönergenin Ekim 2016’da yürürlüğe konduğunu hatırlattı.

Koşulları yeterli olmayan GGM’lerin kapatılıp yeni GGM’lerin inşa edilmekte olduğunu belirten Türk hükümeti, İstanbul Atatürk Havalimanı’nda “kabul edilemez yolcu statüsünde olup uluslararası koruma başvurusu yapan yabancılar için Uluslararası Koruma Müracaat Bürosu açıldığını” da bildirdi.

2 milyon 600 bin Suriyeli

Ankara’nın yanıtında, Türkiye’nin şu anda 2 milyon 600 bin Suriyeliye ev sahipliği yaptığı ve Suriye krizinin başından bu yana Türkiye’de 152 binden fazla Suriyeli bebeğin doğduğu not edildi. Türkiye’nin sadece 2015 yılında 200 bin kaçak yabancı yakaladığı, Türk sahil güvenlik güçlerinin ise denizde 92 binden fazla göçmen kurtardığı belirtildi.

Kayhan Karaca

© Deutsche Welle Türkçe