Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ilişkin satirik şiiri nedeniyle, Türkiye’nin Alman komedyen Jan Böhmermann’ın yargılanmasını talep etmesi Berlin’de tartışmaları alevlendirdi. Alman hükümeti, bu talebi titizlikle incelenerek, önümüzdeki günlerde karar verileceğini duyurdu. Ancak koalisyon ortaklarından Sosyal Demokrat Parti ile muhalefetteki Yeşiller ve Sol Parti’den politikacılar, Ankara’nın talebine karşı çıkarak, Böhmermann’ın şiirinin sanat ve düşünce özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiği görüşünü savunuyorlar. Başbakan Angela Merkel’in lideri olduğu Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU) partisinden politikacılar ise yabancı devlet adamlarına yönelik hakaretin Almanya’da suç sayıldığına vurgu yaparak, Alman hükümetinin Türkiye’nin talebini incelemesini haklı buluyor.

Karşılaşılmayan bir durum

Türkiye'nin komedyen Jan Böhmermann’ın yargılanmasını talep etmesi, Almanya’da daha önce karşılaşıldığı hatırlanmayan bir durum. Alman televizyonlarındaki siyasi komedi programlarında, bazen diğer ülkelerin liderleri de hicvediliyor. Ancak son yıllarda başka bir ülke liderinin Almanya’ya bu konuda şikayette bulunduğu bilinmiyor. Alman Dışişleri Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre, geçmişte böyle bir durumla karşılaşılıp karşılaşılmadığı araştırılıyor.

Konuyu DW Türkçe’ye değerlendiren avukat Dr. Ansgar Koreng, Ankara’nın Böhmermann hakkında dava açılması isteğinin “meşru” olduğunu söyledi. Zira Türkiye Alman Ceza Yasası’nın 103 ve 104a numaralı maddelerine dayanarak Böhmermann’ın yargılanmasını talep ediyor. Yasanın 103’üncü maddesinde, yabancı devlet adamlarına hakaret eden kişilerin üç yıla kadar hapis veya para cezasına çarptırılması öngörülüyor.

Medya hukuku konusunda uzman avukat Koreng, yabancı bir devlet adamına hakaret suçundan biri hakkında dava açılabilmesi için öncelikle o ülkenin hükümetinin, bu durumda Türk hükümetinin söz konusu kişinin cezalandırılmasını istemesi gerektiğini vurguladı. Koreng, yasanın 104’üncü maddesinin a fıkrasına göre, ayrıca Alman hükümetinin de adlî kovuşturma başlatılmasına onay vermesi gerektiğini hatırlattı. Koreng, bu durumda Almanya'daki Türklerin suç duyurusunda bulunmasının bir işe yaramayacağını ifade etti. Söz konusu şiirin Alman kamu televizyon kanalı ZDF’de 31 Mart akşamı yayınlanmasının ardından 20 kişinin Böhmermann hakkında suç duyurusunda bulunması üzerine Mainz Savcılığı tarafından soruşturma başlatılmıştı. Ancak Koreng, Böhmermann hakkında adlî kovuşturma başlatılmasına ilişkin kararın Alman hükümeti tarafından verileceğini vurguladı.

Alman hükümetinin kararı

Alman hükümetinin Türkiye'nin talebine ilişkin kararı önümüzdeki günlerde vermesi bekleniyor. Medya hukuku uzmanı Koreng, bu kararın Alman hükümeti için zor bir durum yaratacağı görüşünde. Alman hükümetinin mülteci krizi nedeniyle Türkiye ile ilişkilerini iyi tutmak istediğini hatırlatan Koreng, bir yandan da Almanya’da Almanya’da hükümetin basın, sanat ve ifade özgürlüğüne karışmasının son derece hassas bir mesele olduğunu ifade etti. “Ancak hükümet nasıl karar verirse versin, kaybeden tarafta yer alacak” diyen Koreng, eğer hükümet Böhmermann hakkında adlî kovuşturma başlatılmasına karar verirse, ülke içinde eleştirileceğini, eğer aksi yönde karar verirse de ortağı Türkiye ile ilişkileri zedelemiş olacağını belirtti.

Ancak Koreng, Böhmermann'ın hakim karşısına çıkarılmasına bağımsız bir mahkemenin karar vereceğini vurguladı. Bu çerçevede,Türkiye açısından durumu değerlendiren Koreng, mahkemenin bunun bir suç olmadığına karar verebileceğini, bu durumda “ceza talep eden tarafın öncekinden daha zor bir durumda kalabileceğini” söyledi.

Suç mu, değil mi?

Bu tartışmalarda akla gelen sorulardan biri Jan Böhmermann’ın ZDF’de yayınlanan Neo Magazin Royale adlı programda okuduğu “aşağılayıcı kritik” olarak nitelendirdiği şiir, bir hakaret mi, yoksa yergi içeren mizah mı? Bu soruyu hukukî açıdan yanıtlayan Koreng, “yerginin sınırlarının aşılmadığı ve Böhmermann’ın eyleminin suç sayılmayacağı” görüşünü savundu. Koreng, Böhmermann’ın şiirinin hakaret ve dolayısıyla suç sayılabilecek sözler içerdiğini ancak hicivde şekle değil şiirin verdiği mesaja bakılması gerektiğini ifade etti. Koreng, Böhmermann’ın bu şiirle “Alman medyasına bir mesaj vererek, bu tartışmaları başlatan extra 3’da yayınlanan şarkının son derece zararsız olduğunu göstermek istediğini” söyledi.

© Deutsche Welle Türkçe

Jülide Danışman