2015 yılında yaklaşık 200 hükümet lideri, bu yüzyılın sonuna dek küresel sıcaklık artışını 1,5 santigrat derecede durdurma sözü verdi. Ancak şu dönem Mısır'da düzenlenen COP27 iklim zirvesi için, 7 yıl aradan sonra bir araya geldiklerinde gezegeni hedefin neredeyse iki katı ısıtacak politikalar izliyorlar. Dünya liderleri sözlerini tutmak için, her yıl atmosfere salınan sera gazı emisyonunu keskin şekilde azaltmalılar. Sera gazı emisyonunun bu on yılın sonuna kadar yüzde 45 azaltılması ve 2050'de net sıfır emisyona ulaşılması gerekiyor. Bu devasa dönüşümde kritik rolü, fosil yakıtlar ile kömür, petrol ya da doğal gaz yakılarak yapılan işler yerine temiz kaynaklardan üretilen elektrik kullanmak oynayacak.

İşte dünyanın temiz elektrik karnesi:

Temiz enerjinin payı

Elektriğin çoğu, en kirli enerji kaynağı olan kömür ve görece biraz daha temiz olsa da yine iklime zararlı olan doğal gaz kullanılarak üretiliyor. Bu yakıtları yakmak, Dünya çevresinde bir sera gibi davranan, gezegeni ısıtan ve aşırı hava olaylarını kötüleştiren gazlar salınmasına neden oluyor.

Dünya elektriğinin sadece yüzde 40'tan azı güneş, rüzgar, nükleer ve hidroelektrik gibi düşük karbonlu kaynaklardan üretiliyor.

Yenilenebilir enerjinin küresel elektrik üretimindeki payı son on yılda hızla artarken, nükleerin payı düştü. Fosil yakıtların rolü ise hemen hemen sabit kaldı.

Temiz elektrik artıyor, ama kömür ve gaz da öyle

Elektriğe olan talep son 20 yılda neredeyse ikiye katlandı. Hayat standartlarının hızla yükseldiği, hükümetlerin kırsalda ve genişleyen şehirlerde insanlara ilk kez elektrik götürdüğü Çin ve Hindistan gibi ülkelerde insanlar daha çok kömür yakmaya başladı. Elektriğin daha temiz hale geldiği ABD ve Avrupa gibi zengin ülkelerde ise insanlar temel elektrik kaynağı olarak kömürden doğalgaza geçti.

Güneş, rüzgar ve hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji kaynakları dünyanın elektrik üretiminin dörtte birini oluşturuyor.

Güneş ve rüzgar fosil yakıttan ucuz

Yenilenebilir enerjinin yükselişi daha da hızlanacak. Üreticiler daha fazla güneş paneli ve rüzgar türbini inşa ettikçe teknolojiler de gelişti ve endüstri daha verimli hale geldi. Bu da onları daha ucuz ve üretimi kolay kılmaya başladı. Güneş ya da rüzgardan elektrik üretmenin maliyeti fosil yakıtlarla rekabet edebilmelerine olanak sağlayacak kadar düştü. Dünyanın pek çok yerinde yeni bir güneş enerjisi santrali kurmak, yeni bir kömür santrali inşa etmek bir yana, var olanı işletmeye devam etmekten bile daha ucuz.

Bu hesaba fosil yakıt kullanımıyla oluşan kirli havayı solumanın sağlığa olumsuz etkisi dahil bile değil.

Dönüşüm zengin ülkeler için daha ucuz

Paris merkezli Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, temiz enerji yatırımlarının 2022'de 1 trilyon 4 milyar Euro'ya ulaşması bekleniyor. Ancak büyümenin neredeyse tamamı, yeni altyapıyı finanse etmenin daha ucuz olduğu zengin ülkeler ve Çin'de gerçekleşiyor. Orta gelirli ülkeler projeler için kredi bulmakta zorlanırken finansman maliyetleri de iki kat daha yüksek miktara mal oluyor. 600 milyon insanın elektriğe erişemediği Sahraaltı Afrika'da finansman bulmak özellikle zor.

Zengin ülkeler, emisyon azaltımına yardım etmek ve daha sıcak bir dünyaya uyum sağlamalarını kolaylaştırmak için 2020'ye kadar yoksul ülkelere yıllık 100 milyar dolar yardım sözü verdi. Ancak bu söz tutulmadı, hesaplamalar 2020'de kamu ve özel sektörün toplamda sadece 83 milyar dolar sağladığını gösteriyor.

1,5 derece sözünü tutmak için ne yapılmalı

Düşük karbonlu enerjinin toplam içindeki payı artıyor. Ancak, İklim Eylemi Takipçisi (Climate Action Tracker) ve Dünya Kaynakları Enstitüsü (World Resources Institute) adlı çevre örgütlerinin araştırmasına göre, küresel yüzey sıcaklığı artışını 1,5 derecede durdurabilmek için temiz enerji, şimdi olduğundan altı kat daha hızlı büyümeli.

Emisyon azaltımı konusunda dünya liderlerinin verdiği sözlerin karşılanabilmesi için, elektrik üretimi bu on yılın sonunda şimdi olduğundan iki kat daha temiz olmalı. Zengin ülkeler atmosferden karbon da çekerek 2035'e, dünyanın kalanı ise 2040'a kadar net sıfır emisyon hedeflerine ulaşmalı.