ABD Başkanlık yarışında kritik ön seçimler yapılıyor. 50 eyaletin 12'sinde sandık başına gidiliyor. Seçimlerin anlam ve önemini, başkanlık yarışında son durumu 5 soruda derledik.
Fotoğraf: Reuters/J. Ernst
Reklam
Neyin ön seçimi yapılıyor?
ABD ön seçimlerinde her eyaletten seçmenler, eyaletlerini seçiciler kurulu adı verilen bir kurultayda temsil edecek üyeleri seçiyor. Başkan aday adayı, kurula ön seçimlerde elde ettiği oy oranı doğrultusunda delege yolluyor. Cumhuriyetçi Parti, başkan adayını Cleveland'da 18-21 Temmuz tarihleri arasında yapılacak kurultayda belirleyecek. Demokrat Parti'nin başkan adayını kesinleştireceği kurultay ise 25-28 Temmuz tarihleri arasında Philadelphia'da yapılacak.
Hangi eyaletler tercihini yapıyor?
4 eyalette düzenlenen ön seçimlerin ardından başkan adaylığı yarışı "Süper Salı" ile birlikte ülke çapına yayılıyor. Alabama, Arkansas, Georgia, Massachusetts, Minnesota, Oklahoma, Tennessee, Teksas, Vermont ve Virginia'da hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçi Parti ön seçim düzenliyor. Alaska'da yalnızca Cumhuriyetçiler, Colorado'da ise Demokratlar ön seçime gidiyor.
Ön seçimler eyaletlere göre "Primarie" veya "Caucus" yöntemiyle yapılıyor. Primarie yöntemi, partinin taraftarı olan her ABD yurttaşına gün boyu açık olan seçimlerdir. Caucus yöntemi ise ancak partinin kayıtlı üyelerine açık. Adayların fikirlerinin tartışıldığı bir toplantının ardından oylama yapılıyor.
Teksas, Georgia, Massachusetts ve Virginia, "Süper Salı"nın öne çıkan eyaletleri arasında. Söz konusu eyaletler nüfuslarının yüksekliği nedeniyle daha fazla delege çıkarıyor. "Süper Salı" gününde Güney Pasifik'teki Amerikan Samoası'nda da ön seçim yapılıyor.
Cumhuriyetçi Parti'de 'Trump-Şov' devam edecek mi?
Peş peşe 3 ön seçimi kazanan Donald Trump, Cumhuriyetçi Parti'deki yarışın favorisi konumunda. Gözlemciler, Trump'ın "Süper Salı" kapsamında ön seçime gidilecek birçok eyalette de zafer kazanacağını tahmin ediyor. Partinin muhafazakâr kanadının temsilcisi senatör Ted Cruz'un memleketi Teksas'ı kazanıp kazanamayacağı merakla bekleniyor. Şimdiye kadar zafer elde edemeyen ılımlı muhafazakâr Marco Rubio ise başarı baskısı altında.
Hillary Clinton favori konumunu güçlendirebilecek mi?
Demokrat Parti'deki rekabette, Nevada'yı kazanan eski dışişleri bakanı Hillary Clinton'ın şansı yeniden yükselmiş durumda. "Süper Salı"daki ön seçimlerin birçoğunun güney eyaletlerinde yapılıyor olması Clinton'ın işine geliyor. Clinton'a destek veren Afro-Amerikan kökenlilerin oranı bu eyaletlerde yüksek. Solcu senatör Bernie Sanders'in ise memleketi Vermont ve komşu eyalet Massachusetts'i alması bekleniyor.
'Süper Salı'dan sonraki seçim takviminde neler var?
Ön seçimler haziran ayına kadar devam edecek. 15 Mart, aday adaylarının yarışında önemli bir tarih. Aralarında Florida ve Ohio'nun da bulunduğu 5 eyalette ön seçime gidilecek. Cumhuriyetçi Parti'de mart ayının ortasından itibaren en çok oyu alan aday adayı delegelerin tamamını kazanacak.
Trump, Rubio ve Cruz'un yanı sıra Ohio Valisi John Kasich ve cerrah Ben Carson da yarışa devam ediyor. Gözlemciler bunun Trump'ın elini güçlendireceğine, yarıştan zaferle çıkma ihtimalinin güçlendiğine işaret ediyor.
Görev süresi: 30 Nisan 1789 - 20 Ocak 1797 / Amerika’nın bağımsızlık savaşının en önemli ikonu sayılıyor. Bugün halen uygulanmakta olan ‘başkanlık sistemi’ni şekillendiren isim de George Washington. İki dönemin sonunda, yani 8. yılında başkanlıktan vazgeçerek bunu gelenekselleştirdi. Bu gelenek, Roosevelt başkan olduktan sonra ise yasalaştı.
Fotoğraf: ullstein bild - histopics
Thomas Jefferson
Görev süresi: 4 Mart 1801 - 4 Mart 1809 / Amerikan Bağımsızlık Bildirisi’nin asıl metin yazarı olması nedeniyle başlı başına önemli bir figür olan Jefferson, Cumhuriyetçilik akımının geniş kitlelere yayılmasında da etkin bir role sahipti. Diğer yandan yasaların demokratikleşmesi adına da önemli adımlar atan Jefferson endüstrileşmeye muhalif olan tutumu yüzünden de eleştiri oklarına hedef olmuştu.
Fotoğraf: James Steidl/Fotolia
Abraham Lincoln
Görev süresi: 4 Mart 1861 - 15 Nisan 1865 / ABD’nin 16. başkanı olan Lincoln, Amerikan İç Savaşı’nda Konfedere Devletleri’ne karşı kazandığı zaferle köleliği sonlandırması nedeniyle ülke tarihinin en önemli simgelerinden biri haline geldi. 1865 yılında bir suikast sonucu yaşamını yitiren Abraham Lincoln, ülke tarihinin en sevilen başkanları arasında gösterilmektedir.
Fotoğraf: AP
Theodore Roosevelt
Görev süresi: 14 Eylül 1901 - 4 Mart 1909 / Yasal boşluklar nedeniyle yeterince denetlenemeyen ticari kuruluşların yarattığı istismar ve gelir kaybının önüne geçen isim oldu. 1902 yılında tüm ticaret kuruluşlarının defterlerini denetlemekle yükümlü bir Şirketler Dairesi kurulması adına hazırladığı yasa tasarısını kongreden geçirmeyi başararak bir milat yaratmıştı.
Fotoğraf: AP
Harry S. Truman
Görev süresi: 12 Nisan 1945 - 20 Ocak 1953 / Truman, seçimle değil, Roosevelt’in başkanlığı sırasında ölmesi üzerine başkan yardımcısı olması sıfatıyla ABD başkanı olmuştu. 2. Dünya Savaşı’nın son dönemlerinde, Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombası atılması emrini veren başkan olarak hem ülke hem de dünya tarihine kara bir damga bıraktı.
Fotoğraf: AP
John Fitzgerald Kennedy
Görev süresi: 20 Ocak 1961 - 22 Kasım 1963 / Kennedy, Küba Füze Krizi sırasında verdiği sağduyulu kararla ‘Nükleer Denemelerin Yasaklanması Antlaşması'nı SSCB ve Rusya ile imzalayarak dış politika alanındaki en büyük zaferini kazandı. Siyahların üniversitelere girmesini sağlayarak eşitlik adına en önemli adımlardan birini atan Kennedy, 1963 yılında bir suikast sonucunda hayatını kaybetti.
Fotoğraf: Getty Images
Richard Nixon
Görev süresi: 20 Ocak 1969 - 9 Ağustos 1974 / Nixon’ı unutulmazlar arasına sokan ‘Watergate’ skandalı olmuştur. Nixon yandaşları tarafından seçilen 5 kişinin Demokrat Parti binasında gizlice dinleme yaptıklarının ortaya çıkmasıyla başlayan skandal, FBI’ın soruşturmasının başkan tarafından engellendiğinin ortaya çıkmasıyla ayyuka çıkmış Nixon her şeyi itiraf ederek istifa yolunu seçmişti.
Fotoğraf: AP
Ronald Reagan
Görev süresi: 20 Ocak 1981 - 20 Ocak 1989 / Reagan'ın ikinci görev döneminde meydana gelen İran rehine krizi çözmesi, akabinde bir suikast girişiminden kurtulması Hollywood imajını daha da pekiştirmişti. Silahlanma bütçesini ABD tarihinin en yüksek düzeyine çıkarması, uzayda silahlanmaya ayırdığı bütçe unutulmadı.Reagan, barış yanlısı olmayan hamleleriyle belleklerdeki yerini aldı.
Fotoğraf: AP
Geroge H. W. Bush
Görev süresi: 20 Ocak 1989 - 20 Ocak 1993 / CIA genel müdürlüğü, Reagan’ın başkan yardımcılığı gibi önemli görevlerin ardından başkanlığa seçilen Bush, 1990 yılında Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgali üzerine ABD ordusunu harekete geçirerek Körfez Savaşı'nı başlatmıştı. 1 yıllık bu süreçte Irak ordusunu Kuveyt’ten çıkaran Bush, sonraki 12 yıl boyunca uygulanan ambargonun da mimarıydı.
Fotoğraf: picture alliance/dpa
William J. Clinton
Görev süresi: 20 Ocak 1993 - 20 Ocak 2001 / Clinton, Irkçılığa karşı tutumu, yoksul ailelerin çocuklarına ücretsiz bakım, silahlanma bütçesinin küçültülmesi gibi kararları takdir topladı. 1988'de Beyaz Saray’da stajyer olan Monica Lewinsky ile ilişkisini önce yalanladı, ardından itiraf etti. Senato tarafından yargılanan 2. başkan oldu ve aklanarak görevine devam etti.
Fotoğraf: Reuters
George W. Bush
Görev süresi: 20 Ocak 2001 - 20 Ocak 2009 / George H. W. Bush’un oğlu olan George W. Bush, 11 eylül 2001 tarihinde 4 yolcu uçağının El Kaide tarafından kaçırılıp New York’taki Dünya Ticaret Merkezi, Pentagonı binası ve Pennsylvania’ya düşmesi üzerine 7 Ekim'de Afganistan’a müdahale başlattı. 1 Mayıs 2003’te çatışmaların sona erdiğinin açıklandığı tarihe dek sayısız sivil hayatını kaybetti.
Fotoğraf: AP
Barack Obama
Görev süresi: 20 Ocak 2009 - ikinci dönemine seçildi / Obama'nın,ilk siyahî başkan olması başlı başına bir öneme sahip. 2009’da kendisini iktidara taşıyan sosyal eşitlik, eşcinsel hakları,sağlık ve eğitim reformu gibi programları son seçimlerde onu yine iktidara taşıdı.Ekonomik krizin adeta kökten sarstığı ülke, buhrana rağmen ona güvenini kaybetmedi. Hazırlayan: Burak Acer / Editör: Başak Özay
