Çin’deki borsa krizi bütün dünya borsalarını peşinden sürüklüyor. Asya borsaları 11 Eylül 2001 sonrrasının en kara gününü yaşarken, son haftalarda yıldızı parlayan Alman menkul değerler borsası endeksi DAX de yüzde 2 oranında değer kaybetti. Öncelikle Çin ile iş bağlantıları bulunan büyük Alman şirketlerinin hisse senetleri adeta sarsıntı geçirdi. Çelik sektörünün devlerinden ThyssenKrupp’un hisse senetleri yüzde 5 oranında ucuzladı.

11 Eylül sonrasının en kara gününü geçiren borsalardan biri de dünyanın en büyük işlem hacmiyle finans alemine yön veren New York borsasıydı. Japonya'da da borsa yüzde 2,85, Malezya'da yüzde 6, Endonezya'da yüzde 5,2 değer kaybetti.

Dünya ekonomisinin devleri arasına giren Çin’de ise borsa krizi günün konusu oldu. Şangay borsa gazetesi basıldıktan birkaç dakika sonra tükendi. Ancak Çin ekonomisinin kalbinin attığı Şangay’da karamsarlık yerini paniğe bırakmadı. Salı günü yüzde 9’luk değer kaybıyla son on yılın en ağır darbesini yiyen Şangay borsa endeksi Çarşamba seansında istikrara kavuştu. Açılıştaki yüzde 1,5’lik kayıp kısa zamanda kapandı.

En çok küçük yatırımcıyı vurdu

Çinli ekonomi yorumcusu Liu Kan düşüşün geçici olduğunu söylüyor: “Endeksin kısa süreyle bel vermesi piyasadaki yükselişe engel değil. Yatırımcı gelişmeleri farklı bakış açısından değerlendiriyor.”

Şangay borsasının kara gününde, işlem gören hisse senetlerinin yarısı yüzde 10 oranında değer kaybetti. Borsa kuralları da zaten bundan fazlasına izin vermiyor. Düşüş sınırına varılmasından sonra hisse senedi ticareti durduruldu.

Borsa krizi en çok, bir yılda yüzde 130 oranında prim yaptığı için Şangay borsa endeksine para yatıran küçük tasarruf sahibini vurdu. Borsazedelerden biri de bir Alman şirketinde çalışan 29 yaşındaki Vang Liang.

Vang, “İki hisseye para yatırdım. Biri yüzde on eridi, diğeri ise borsada kote edilmeyi bekliyor. Borsa düşmeye başladığında soğukkanlılığımı korudum. Hisse senedi değerlerinin çok kısa zamanda bu kadar artmasından şüphelenmiştim. Günün birinde böyle birşeyin olacağını sezmiştim. Pazartesi günü endeksin rekor kırdığı açıklandığında krizin kapıda olduğunu farkettim. Şimdi hisse senedi almanın tam zamanı. Endeksteki puan kaybı yakında duracak ve menkul değerler piyasası istikrara kavuşacak. Gelecek açısından iyimserlik içindeyim,” diyerek düşüncelerini dile getirdi.

Uzmanlar kaygılı

Borsa uzmanları ise bu kadar iyimser değil. Shanghai Daily gazetesine demeç veren büyük bir yatırım şirketinin temsilcisi Dai Ming, hükümetten kuvvetli bir sinyal gelmediği takdirde satış trendinin devam edeceğini belirtti.

Ekonomi haberlerinde de borsadaki çalkantıların, Asya mali krizinin onuncu yılına tesadüf ettiği hatırlatılıyor. Pekin’de yayımlanan ekonomi gazetesi, hızlı çıkışı böyle bir düşüşün izlemesinin normal olduğunu, ancak hükümetin borsaları daha sıkı denetleme kararının da krizde payı bulunduğunu yazıyor.

Şangay’daki bir uluslararası bankacılık ve finansman enstitüsünün uzmanlarından Horst Löchel, profesyonel yatırımcının asabileştiği görüşünde. Çünkü krize en sağlam sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin hisse senetlerinin panik halinde elden çıkarılması yol açmıştı. Löchel’e göre profesyonel yatırımcı Pekin yönetiminin borsayı dünya standartlarına uyduracak reformlarla ilgili vaatlerini yerine getireceğine güvenmiyor.

Piyasanın yoğun bir şekilde devlet tarafından denetlendiği Çin’deki hisse senetlerinin üçte ikisi devlete ait olduğu için serbestçe alınıp satılamıyor. Ama ekonomist Liu Kan yine de iyimserliğini kaybetmiyor. Liu’ya göre, “Bu piyasada çok para var. Aktörler soğukkanlı kalır ve trendin düzeleceğine güvenirlerse hisse senetleri kısa zamanda toparlanır. Hatta kredi faizlerinin yükselmesi bile iyileşmeyi önleyemez.”