Türkiye'nin, Hindistan'la yaşadığı sınır anlaşmazlığında Pakistan'a verdiği destek Ankara-Yeni Delhi hattında tansiyonu yükseltiyor. Milliyetçi Başbakan Narendra Modi'ye yakın çevrelerde ve basında Türkiye'nin yaklaşımı uzun süredir eleştirilse de kırılma 22 Nisan'da Keşmir'in Pahalgam bölgesinde 26 kişinin öldüğü terör saldırısıyla yaşandı.

Pahalgam'daki terör eylemi iki komşu arasında kısa süreli çatışmayı tetiklerken Pakistan ordusunun Türk menşeli silahlar kullanması Hindistan kamuoyunda Ankara'ya yönelik öfkeye yol açtı.

DW Hindistan muhabiri Murali Krishnan, "Son yıllarda WION gibi İngilizce yayın yapan bazı medya kuruluşları ile ana akım Hintçe haber kanallarının Türkiye'ye karşı açıkça eleştirel veya olumsuz tutumu dikkat çekiyordu. Bu özellikle Keşmir'le ilgili. Ankara'nın Pakistan'a desteği hep hassas bir konuydu ama şimdi askeri destek, özellikle insansız hava araçları (İHA) sağlanmasıyla gerilim arttı" diyor.

Gıdadan havacılığa boykot çağrısı

Türkiye menşeli İHA'ların Hindistan'a karşı kullanılması ve basında yer alan haberler Türk şirketlerine yönelik boykot kampanyasını tetikledi. Marketler Türkiye'den ithal çikolata, kahve, reçel, kozmetik ve giyim ürünlerini raflarından indirdi. Alışveriş siteleri Türk markalarını listelemeyi durdurdu. Turizm acentaları çok sayıda rezervasyonun iptal edildiğini bildirdi. Hindistan basınına göre üniversiteler de Türk eğitim kurumları ile ilişkilerini sonlandırdı.

Peki iki ülkenin ekonomik ilişkisi ne kadar büyük?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Hindistan'a ihracat son üç yıldır 1,5 milyar doların üzerinde seyrediyor. İthalat ise son yıllarda aşağı yönlü seyretti; 2022'deki 10,7 milyar dolardan geçen yıl 7 milyar dolara geriledi. Yine de Hindistan geçen yıl İngiltere'nin önünde, Türkiye'nin en çok ithalat yaptığı 11'inci ülke oldu. Hindistan verilerine göre Türkiye alımları en çok makine, kimya ve elektronik sektörlerinden oldu.

"THY ile sözleşmeni bitir" baskısı

Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre Hindistan'dan geçen yıl 330 binden fazla turist geldi. Bu sayı on yıl önce 132 bin seviyesindeydi. Aynı dönemde Pakistanlı turist sayısı da 59 binden 135 bine yükseldi.

Hindistan Sanayi ve İç Ticaret Bakanlığına göre Türkiye'den şirketlerin son 24 yılda bu ülkeye yaptığı doğrudan yatırımların toplam büyüklüğü ise 242 milyon dolar. Bu, aynı dönemde Hindistan'ın aldığı toplam dış yatırımların binde 3'ünü oluşturuyor. Beko, Çelebi ve Limak Hindistan'da faaliyet gösteren büyük Türk şirketleri arasında yer alıyor.

Türk Hava Yolları'nın (THY) ise havacılık şirketi IndiGo ile ortak uçuş anlaşması bulunuyor. THY ile işbirliğini sonlandırması için medya ve rakiplerinin baskısı altındaki şirket DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, THY ile ortak uçuşlar sayesinde müşterilerinin onlarca destinasyona erişim imkanı elde ettiğini belirterek "faaliyetlerimiz Hindistan hükümetinin kurallarına uygun" dedi. Şirketin filosunda ayrıca THY'den kiraladığı iki adet Boeing 777 tipi uçak bulunuyor.

Krishnan, Türk ürünleri ticaret hacmi açısından Hindistan pazarına hâkim olmasa da özellikle elma, mermer ve bazı moda markalarının yokluğunun fark edileceğini söylüyor. Boykotun medya tarafından yönlendirildiğini ve hükümetin örtülü onayını aldığını anlatan Krishnan ancak yavaş yavaş etkisini kaybetmeye başladığını belirtti.

İki ülke ilişkilerinin yıllar içindeki seyri

Şubat 2020'de Pakistan parlamentosuna hitap eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan "Pakistan halkının Kurtuluş Savaşımız sırasında gönderdiği yardımları unutmayacağız" demiş, "Dün Çanakkale, bugün Keşmir; hiçbir farkı yok" ifadeleriyle Ankara'nın bu konudaki tutumunu ortaya koymuştu.

Yeni Delhi hükümeti bu yaklaşımı "Hindistan'ın iç işlerine kabul edilemez bir müdahale" olarak görüyor.

Hindistan yönetimi, Erdoğan'ın bu yılın Şubat ayında Pakistan'a gerçekleştirdiği ziyaret sonrasında da Türkiye'nin Yeni Delhi Büyükelçisi'ne protesto notası verdi. Erdoğan İslamabad temasları kapsamında Pakistan kuvvet komutanları ile ayrı bir görüşme de gerçekleştirmişti.

Ankara eş zamanlı olarak Hindistan ile iyi ilişkiler kurmaya da çalışıyor. Türkiye, 1947'de bağımsızlığını kazanmasının ardından Hindistan'ı tanıyan ilk devletlerden olmuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2015-2023 yıllarında Hindistan Başbakanı Modi ile altı kez yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. Modi 2015'te G20 Zirvesi kapsamında Antalya'ya geldi, şu ana dek bu onun Türkiye'ye tek ziyareti oldu.

Yeni Delhi'yi 2017'deki ziyaretinde Erdoğan, "Türkiye, terörle mücadelesinde Hindistan'la tam bir dayanışma içindedir" diye konuşmuştu. Erdoğan bu açıklamasında, ziyaretinden günler önce Maocu isyancıların Hindistan güvenlik güçlerine yönelik ölümcül bir saldırısına değindi. Erdoğan 2023'te Yeni Delhi'de düzenlenen G20 Zirvesi'nde ise Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin daimi üye sayısının artırılması önerisini tekrarlamış, Hindistan'ın daimi üye kabul edilmesinin "Türkiye'yi gururlandıracağını" ifade etmişti.

İki ülkenin beklentileri neler?

Perşembe günü Hindistan Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, "Türkiye'nin sınırlar ötesi terörizme verdiği desteği sonlandırması için Pakistan'ı güçlü şekilde uyarmasını bekliyoruz" sözleriyle Ankara'dan beklentilerini ifade etti. Sözcü açıklamasında, "İlişkiler, tarafların birbirlerinin hassasiyetlerine duyarlılık göstermesine dayanır" dedi.

Türkiye ise Keşmir sorununun BM kararları temelinde çözülmesi gerektiğini savunuyor. BM Güvenlik Konseyinin 1948 yılında aldığı karar, bölge halkının geleceklerine referandum ile karar vermelerini öngörüyor. Keşmir'de 2011 yılında yapılan son nüfus sayımına göre nüfusun yüzde 70'e yakınını Müslümanların oluşturduğu belirtiliyor.

Pahalgam sonrası iddialar neydi?

Hindistan Dışişleri Bakanlığı 9 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, Pakistan'ın Hindistan'a saldırmak için Türk yapımı İHA'lar kullandığını kaydetmişti. Açıklamada, enkazı incelenen bir İHA'nın "Türkiye menşeli Asisguard şirketine ait Songar modeli olduğu" belirtildi.

Ukrayna ya da Azerbaycan'da kullanılan TB2'lerin aksine dört pervaneli daha küçük bir model olan Songar, film çekimlerinde kullanılan dronlara benziyor. Ankara merkezli üretici firmanın internet sitesinde yer alan bilgiye göre; havada 35 dakika kalabilen İHA, makineli tüfek ve bombaatar taşıma kapasitesine sahip.

New Delhi TV (NDTV) Pakistan'ın saldırıda aynı model İHA'ların 300'den fazlasını kullandığını öne sürdü. Kanal Ankara'nın Pahalgam'daki terör eylemini kınamadığını da aktardı ancak gerçekte Türkiye Dışişleri Bakanlığı aynı gün saldırıyı kınayan bir yazılı mesaj paylaşmıştı.

Hindistan'daki bazı basın organlarında Türkiye'nin İslamabad'a altı kargo uçağı dolusu silah taşıdığı ve Pakistan'a destek için Karaçi limanına bir savaş gemisi gönderdiği de iddia edildi.

Ankara iddialara, "Pakistan'a altı uçak gitmedi, bir nakliye uçağı yakıt ikmali için Pakistan'a iniş yaptı" yanıtını verdi. Türk donanmasına ait TCG Büyükada gemisinin ise çeşitli etkinlikler için bulunduğu Malezya ve Umman'ın ardından 4-7 Mayıs tarihlerinde de Karaçi'yi ziyaret ettiği belirtildi.

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?