CHP'de "değişim" ne kadar mümkün?
13 Haziran 2023
CHP'de cumhurbaşkanlığı ve milletvekilligi seçimlerinden beklenen sonucun alınamamasının ardından sular durulmuyor. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun sonuçlara dair yaptığı değerlendirmede "kazanamadık ama ağır yenilgi olarak da görmüyorum" şeklindeki açıklamaları parti içinde "değişim" beklentisi içindeki kesimlerden seslerin yükselmesine yol açtı.
CHP'de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ve Grup Başkanı Özgür Özel"den gelen değişim mesajlarının ardından tartışmalar "isim" üzerinden devam etmeye başladı. Peki değişim nasıl mümkün olacak? Sadece lider değişimi ile yenilenme mümkün mü? Değişimde ilkeler nasıl bir rol oynayacak ve bir reforma da ihtiyaç yok mu?
"Kemikleşmiş yapı, düzelmesi zor"
DW Türkçe'ye konuşan Metropol Araştırma Şirketi’nin kurucusu Prof. Özer Sencar, "lider" tartışmasının demokratik bir tartışma olduğunu ifade ederek, "Partilerin prensipler, ideallere göre dizayn olması istenir. Avrupa’da ve Ortadoğu’da olsun; özellikle de Ortadoğu ve Türkiye'de lider çok önemlidir. Seçimleri liderler kazanır ve kaybeder. Dolayısıyla CHP'de 6 ayda 1 yılda kemikleşmiş bu yapının düzelme ihtimali yok. CHP içinde çoğu vekil 5, 6 hatta 7 dönemdir milletvekili. Bu kadar kemikleşmiş bir yapıyı Atatürk gibi bir adam değiştirir" dedi.
Ekrem İmamoğlu’nun liderlik vasıflarının çok güçlü olduğu değerlendirmesinde de bulunan Sencar, "Liderlik özelliği yüksek birisinin gelmesine CHP'nin bugünkü yapısı izin vermez. Ne genel merkez ne teşkilatları izin verir" diye konuştu ve İmamoğlu'nun tek seçeneğinin kendisine yeni bir siyasi yol çizmek olacağını savundu.
Tarışmaları yakından takip eden siyaset bilimci Doç. Dr. Burak Cop da DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede Türkiye'de Başkanlık sisteminin artık pekişmeye başladığını söyledi. "Partilerin doktrini", "parti kimliği" gibi tartışmaların arka planda kaldığını da ifade eden Cop, "Bu sistemle birlikte liderler ön plana çıktı. Yüzde 50+1 sistemi ideolojik farklılıkları örten bir sonucu beraberinde getirdi. Daha genel temalar siyasette ayrım hatlarını belirlemeye başladı" dedi.
ABD, Macaristan gibi birçok ülkede artık sistemlerin "otoriterlik" veya "özgürlükçülük" hattı üzerinden şekillendiğini belirten Cop, bu durumun siyasette de sığlaşmaya yol açtığı görüşünde.
"Başkancılık her yerde var"
CHP'de sorunun Türkiye'deki genel sorundan bağımsız olmadığını da vurgulayan Cop, "Türkiye'nin son 10 yıldır içinden geçtiği süreçte 'başkancılık' ve 'tek adamlık' eğilimi muhalefet partilerinde de çok belirgin hale gelmeye başladı. CHP gibi tarihi boyunca genel başkanların at oynatamadığı, İnönü'nün de Ecevit'in de hakim olamadığı bir parti 90'larda mevzuatın değişmesi ile birlikte Deniz Baykal'ın egemen olduğu bir parti oldu. Bu eğilim daha da kuvvetlenerek devam ediyor. 'Başkancılık'a karşı 'başkancılık' var artık" değerlendirmesini yaptı.
Cop, muhalefet olarak adlandırılan partilerin hiçbirinde "parti içi muhalefet"in güçlü olmayıp, vekil listesi belirlenirken de mesela demokratik yolların izlenmediğine dikkati çekerken, mevcut "Anti-demokratik gidişat AKP'ye has değil, genel bir durum. Elbette faturanın en büyük kısmını AKP'ye çıkarabiliriz ama sadece AKP'den ibaret olmayan bir yapılanma var" diye konuştu.
Özer Sencar da CHP'de de parti yapılanması ve sistem değişikliğinin çok zor olduğu görüşünde. Araştırmacı Sencar, "CHP ve Kemal Kılıçdaroğlu seçimi kesinlikle alacağı havasını kendi seçmenine de muhalif seçmene de verdi ve sonunda bir hezimet ile yüz yüze geldi. Seçmenin beklediği şey de bu hezimetin doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve sorumluların bunun hesabını vermesidir" diye hatırlattı. Sencar'a göre normal şartlar altında böyle bir hezimet sonrası hesaplaşma, sorumluluk alma, istifa etme, kenara çekilme adımı atılır. "Türkiye'de ise böyle bir gelenek yok" diyor. Sencar'a göre Türkiye maalesef şimdiye kadar "Mağlubiyetin sebebi benim" diyen bir lider hiç görmedi. Ona göre Kılıçdaroğlu bunu yapsa bir ilk olacaktı. Ancak "Böyle bir gelenek olmadığı için CHP seçmeninde de çok şiddetli bir tepki yok" diye düşünüyor.
Kılıçdaroğlu'nun kurultayda aday olup kazanacağını düşündüğünü de söyleyen Sencar, "Partilerde delegeleri lider seçer, delegeler de lideri seçer. Yeniden başlayacaktır, 'şimdi yenildim bir dahaki sefere yeneceğim' diyecektir. CHP'nin bu yapısını reforme etmek çok zordur" diye düşünüyor.
CHP'de "değişim" yerel seçime etki eder mi?
Muhalefet ve özellikle CHP'de sancılı dönem yerel seçimlere giderken de tüm kamuoyunun yakından takip ettiği bir süreç. Ittifakların sürüp sürmeyeceği, adayların nasıl belirleneceği konularında parti tabanlarında da soru işaretleri var. Her ne kadar CHP yönetimi "yerel seçimleri büyük farkla kazanacağız" iddiasını gütse de bu o kadar kolay gözükmüyor. Bunun için ittifakların yeniden oluşturulması şart.
Özer Sencar'a göre ise yerel seçimlerde muhalefet bir ittifakla seçime girmeyecek. İYİ Parti ve HDP'nin 2019 yerel seçimlerinde fedakarlık yaptığını ve bu sayede birçok büyükşehirin kazanıldığını hatırlatan Sencar'ın beklentisi şu yönde:
"2024 yerel seçime giderken CHP'nin çok fazla şeyler yapmasını beklemiyorum. Etkili aksiyon yapacak kişi Erdoğan'dır. Erdoğan'ın müthiş bir hırsı var İstanbul’a dair. İstanbul, Erdoğan için her şeydir. Ne yapıp edip oraya odaklanacaktır. Ankara için aynı şey söz konusu değil, Mansur Yavaş'ı yıkabilecek bir aday bulabileceklerini sanmıyorum. Erdoğan için en riskli aday Ekrem İmamoğlu. Aday olmaya kalkarsa siyasi yasak devreye girer". Sencar'a göre Erdoğan İmamoğlu'nun önünü kesmek için elinden geleni de deneyecek. Öte yandan Ekrem İmamoğlu ile parti arasındaki ilişkilerin tamir olunabilir ve yenilenebilir noktayı da aştığı görüşünde. "Partisi de onu aday yapmaz. Dolayısıyla CHP İstanbul'u vermemek için elinde çok fazla silahı yok. CHP'nin İstanbul oyu yüzde 27, 28 bandıdır. İmamoğlu yüzde 54 aldı. Böyle bir başka ismi nereden bulabilecekler, ben pek ihtimal vermiyorum" diye belirtti.
Siyaset bilimci Dr. Cop'a göre de Cumhur İttifakı seçimlere daha organize girecek. Bu noktada Millet İttifakı'nın da birlikte hareket etmesinin şart olduğunu kaydeden Cop, "Değişim arzusu sadece CHP değil tüm muhalif kesime yayılan bir arzu. Normal şartlar altında metropollerdeki siyasi eğilim ortada. Muhalefet birlikte girerse kazanması mümkündür. Ancak siyasi iklim son baharda ya da seçime yakın ne gösterecek bunu göreceğiz" diyor. Erdoğan'ın ekonomiye dair adımlar konusunda küçümsenmemesi gerektiğini de anlatan Cop, seçime kadar atılacak adımların belirleyici olduğu görüşünde.
Sencar ise Kılıçdaroğlu'nun büyükşehirlerde önde olduğunu ancak bunun "Erdoğan karşıtlığı" üzerinden sağlandığı görüşünde. Sencar, "CHP'li olmayan o insanlar tekrar Kılıçdaroğlu'nun kalması halinde başında olduğu yere giderler mi, emin değilim, gerçekleşmesi çok zor. Büyükşehirlerde kaybetme ihtimali o nedenle yüksek" değerlendirmesinde bulundu.
"Sizce lider değişimi olursa yerel seçimde tablo tersine döner mi?" sorusuna da Sencar, "lider değişimi olma ihtimali görmüyorum, olmayacak bir şey için fikir yürütmek de istemem" yanıtı verdi. Ona göre Kılıçdaroğlu görevini zaten bırakmayacak.