Halil İbrahim Dinçdağ, Trabzon’da yaşayan bir hakemdi. Eşcinseldi ancak muhafazakâr çevresi nedeniyle cinsel yönelimini kimseyle paylaşamamıştı. Hakemliği boyunca da bu durumu gizlemek zorunda kaldı. Ta ki Türkiye medyasında eşcinsel olduğuna dair haberler çıkana dek…

Süreç, 2008 yılında eşcinsellerin zorunlu askerlik görevinden muaf tutulmasını sağlayan "Askerliğe elverişli değildir" yazılı raporu almasıyla başladı. Böylece askerliğini yarıda bırakarak Trabzon’a döndü. 2009 yılı başlarında Türkiye Futbol Federasyonu’na bağlı (TFF) Trabzon İl Hakem Kurulu, askerle ilişiği kalmadığına dair askerlik şubesinden belge almasını istedi. Dinçdağ bu talep üzerine askerliğe elverişli olmadığına dair raporu kurula sundu. İki ay hakemlik yaptıktan sonra bir gün telefonu çaldı ve bir kurul yetkilisi kendisine, “Askerlik yapmadığın için hakemlik yapamazsın” dedi. Dinçdağ’a bu telefondan sonra maç verilmemeye başlandı ve sonunda hakemlik görevine “performans yetersizliği” iddiasıyla son verildi.

Hakemlik görevine son verildikten sonra Türkiye medyasında “Trabzonlu eşcinsel hakem H.İ.D.” ifadesiyle haberler çıkmaya başladı. Çıkan haberlerde ismi açık bir şekilde yazılmasa da hem bulunduğu şehir hem de baş harfleri nedeniyle kim olduğu kolayca anlaşılmıştı. 

İşsiz kaldı, ölüm tehditleri aldı

Dinçdağ’ın hayatı, basında homofobik bir şekilde kaleme alınan o haberlerden sonra tamamen değişti. Ölüm tehditleri almaya başladı. Ailesi her ne kadar Türkiye’de LGBTİ çocuk sahibi olan çoğu ailenin aksine Dinçdağ’ın cinsel yönelimini anlayışla karşılasa da baskılar nedeniyle memleketi Trabzon'u birkaç gün içinde terk etmek zorunda kaldı. İstanbul’a geldiğinde bir süre parklarda yattı. Tezgâhtarlıktan garsonluğa kadar, her iş başvurusundan simasını tanıyan işverenlerin olumsuz yanıtı nedeniyle eli boş döndü. Mücadelesi de bunca zorluktan sonra başladı.

“Sizden cesaret alıyoruz”

Eşcinsel hakem, 2010 yılında TFF’ye ayrımcılık nedeniyle işsiz bırakıldığı iddiasıyla maddi ve manevi tazminat davası açtı. Dinçdağ’ın mücadelesi, Türkiye’deki diğer LGBTİ’lere de ilham oldu. Cinsel yönelimi nedeniyle işten atılan ya da işe alınmayan yüzlerce kişi Dinçdağ’a ulaşarak, “Sizden cesaret alıyoruz” diyordu. Hakem Dinçdağ, diğer yandan, yalnız Türkiye’de değil, Avrupa’da da kamuoyu gündemine geldi. Özellikle Almanya’daki LGBTİ hareketi, eşcinsel hakemi farklı eyaletlerde birçok etkinliğe davet ederek yaşadıklarına ve mücadelesine kulak verdi. Hamburg’da 2015 yılında düzenlenen eşcinsel dünya kupasının açılışını yaptı. 

“Görevine son verilmesi eşitlik ilkesine aykırı”

Dinçdağ aynı yıl, TFF’ye açtığı davayı kazandı. Yerel mahkeme, TFF’nin Dinçdağ’a 23 bin lira ödemesine karar verdi. Dinçdağ’ın talep ettiği tazminat miktarı ise 110 bin liraydı. Avukatı Fırat Söyle, kararı temyiz etti. Ancak Yargıtay aşaması geçtiğimiz haftalarda sonuçlanan davada verilen karar bozuldu. DW Türkçe'ye konuşan avukat Söyle, Yargıtay’ın bozma kararına müvekkilinin “manevi anlamda zarara uğramamasını” gerekçe gösterdiğini söylüyor. Bozulan karara ilişkin görüş almak için ulaştığımız TFF, telefon ve mesajlarımıza cevap vermedi. 

Avukat Fırat Söyle, cinsel yönelimin hakemliğe engel olamayacağını belirterek, müvekkilinin görevine son verilmesinin Anayasa ile Türkiye’nin de taraf olduğu sözleşmelerde yer alan eşitlik ilkesine aykırı olduğunu dile getiriyor. “Futbol Federasyonu Halil’e ayrımcılık yaptı. Hukuka aykırı şekilde işine son verildi. Halil’in davası çalışma hayatında ayrımcılığa karşı açıldığı için önemli” diyor. Yargıtay’dan dönen tazminat davası kararı için sırada Anayasa Mahkemesi var. Söyle, iç hukuk yolları tüketilirse Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) gideceklerini ekliyor.

“Sanırım hayatım mücadeleyle geçecek”

DW Türkçe’ye konuşan Halil İbrahim Dinçdağ, yerel mahkemede kazandığı davanın Türkiye'deki erkek egemen sistemin duvarlarını çatlattığını düşünüyor. “Tazminat ödenmesine hükmeden mahkeme kararı sadece futbol alanında değil, yaşanan bütün ayrımcılıklar için emsal teşkil ediyor” diyor. Yargıtay’ın kararı bozmasına karşılık hukuk mücadelesine devam edeceğini söyledikten sonra gülerek, “Sanırım hayatım bu mücadeleyle geçecek” diye ekliyor. Süreç kendisini yorsa da Dinçdağ vazgeçmeyi düşünmüyor. Davasının peşini bırakmayacağını belirterek, “AİHM’ye kadar yolu var” diyor. 

İşine son verildikten sonra kanser olan ve atlatmayı başaran Dinçdağ, 2009 yılından bu yana işsiz… Maddi imkansızlıkların yanı sıra sorunlarıyla da mücadele ediyor. Endüstriyel futbola karşı olan futbolseverlerin kurduğu “Efendi Lig” adlı ligde altı yıldır hakemliğe devam ediyor. Buradan ufak bir kazancı olsa da hayatını idame ettirmesine yeterli gelmemesi nedeniyle ailesinden destek alıyor. Yargıtay’ın bozma kararını duyduğunda şaşırmış. “Bu süreçte ölüm tehditleri aldım. Kanser oldum. Evsiz ve işsiz kaldım. Manevi tazminat için bunlar yeterli değil mi?” diye soruyor. 

“Futbol, maçoluğun bataklığı bir oyun”

Halil İbrahim Dinçdağ’ın hakemlik yaptığı “Efendi Lig”in kurucularından spor yazarı Bağış Erten, Dinçdağ’ın mücadelesini başından beri takip eden isimlerden biri. Dinçdağ’ı, eşcinsel olduğu için futboldan koparmaya çalışan egemenlere bayrak açarak hukuki, siyasi ve toplumsal mücadelenin bir neferi olduğunu söylüyor ve “Mahkemenin lehte kararı bu uzun ve yorucu mücadelenin sonunda birazcık teselli etmişti. Ama bu ülkede hiçbir şey kolay olmuyor, hele de konu eşcinsel bir hakemin direnişiyse” diyor. Futbolun cinsel yönelim çeşitliliğinin yaşam alanlarından biri olmadığını ifade eden Erten, “Maçoluğun ve erkek egemenliğin bataklığı bu oyun. Dünyada böyle, Türkiye’de iki kere böyle” diyor. 

Erten, Dinçdağ’ın mücadelesinin kolay olmayacağı görüşünde. Ancak 42 yaşındaki hakemin pes etmeyeceğini de biliyor:

“Futbol denen güzel oyunda kaybetmek de işin bir parçası. Halil şimdi onu da öğretene dek mücadele etmek zorunda kalacak. Umarım sabrı ve imkânları yeter.”

Burcu Karakaş / İstanbul

© Deutsche Welle Türkçe