En kısa süreli sıkıyönetim: Güney Kore'de ne oldu?
4 Aralık 2024
Tarihin en kısa süreli sıkıyönetim uygulamalarından biri Güney Kore'de yaşandı. Salı akşamı kameralar karşısına geçerek sıkıyönetim ilan ettiğini duyuran Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un sürpriz hamlesi şaşırtıcı bir hızda geri tepti, muhalefet kararı iptal etmeyi başardı. Peki Salı'yı Çarşamba'ya bağlayan gece Güney Kore'de ne yaşandı, krizin perde arkasında ne var?
Devlet Başkanı Yoon ne söyledi?
Koreliler ve bu ülkeyi izleyen gazetecileri hazırlıksız yakalayan açıklamasında Yoon, "Kore Cumhuriyeti'ni (Güney Kore) Kuzey Koreli komünistlerden korumak için sıkıyönetim ilan ediyorum" dedi. Muhalefeti "Kuzeyli düşmanlarla" işbirliği yapmakla suçladı. Ancak bu suçlamalarla neyi kastettiğini açıklamadı veya herhangi bir kanıt sunmadı.
Sıkıyönetim saatlerinde ne yaşandı?
Karar parlamentonun faaliyetlerini askıya alıyor, protestoları yasaklıyordu. Ancak bunların ikisi de olmadı. Yoon'un ülkeyi demir yumrukla yönetme planı kendi partisinden destek görmedi, ordu da Yoon'u desteklemekte isteksiz kaldı.
Yoon'un duyurusunun ardından Genelkurmay Başkanı Park An-su gece 23:00'den itibaren sıkıyönetim kurallarının geçerli olacağını ilan etti. Kurallara uymayanların tutuklanacağını bildirdi. Uzun namlulu tüfekler ve gece görüş gözlükleri taşıyan maskeli askerler parlamento binasına girdi. Ancak Devlet Başkanı'nın kararını terse çevirmek için parlamentoya gelen vekillere engel olunmadı. Kararı iptal eden oylamanın ardından askerler meclisten ayrıldı.
Meclis Başkanı Woo Won Shik ordunun "olgunluk gösterdiğini" söyledi. Yaklaşık altı saat süren sıkıyönetim sırasında binlerce göstericinin toplandığı meclis önünde güvenlik güçleriyle eylemciler arasında ufak çaplı arbede yaşandı.
Belirsizlik esnasında Türkiye'nin de aralarında olduğu bazı yabancı ülke temsilcilikleri Kore'deki vatandaşlarını dikkatli olmaları yönünde uyardı.
Beyaz Saray'dan sıkıyönetim ilanına dair "önceden kendilerine bilgi verilmediği" açıklaması geldi. Ülkede 27 binden fazla ABD askeri bulunuyor. Bu arada Perşembe günü Seul'de olması planlanan İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ziyaretini ertelediğini bildirdi.
Devlet Başkanı Yoon'u şimdi ne bekliyor?
Mecliste çoğunluğu elinde bulunduran muhalefet partilerinin yanı sıra Yoon'un kendi partisi Halkın Gücü de sıkıyönetim kararına itiraz etti. Halkın Gücü Partisinden 18 vekilin de desteğiyle 300 sandalyeli parlamentoda 190 oyla sıkıyönetim kararı iptal edildi.
Çarşamba sabahı toplam 192 sandalyeye sahip muhalefet partileri Yoon'u istifaya davet etti, aksi halde azil süreciyle yüzleşmesi gerekeceğini bildirdi. Yoon'un görevden alınması için parlamentonun 200 milletvekilinin desteği ve anayasa mahkemesinin dokuz üyesinden altısının onayı şart. Halihazırda aralarında bakanların da olduğu, Yoon hükümetinde görevli üst düzey 10'dan fazla ismin istifalarını sunmaya hazır oldukları belirtiliyor.
Eski başsavcı olan Yoon eğer görevden alınırsa, ülkenin demokrasi tarihinde ofisinden uzaklaştırılan ikinci devlet başkanı olacak.
Eski Devlet Başkanı Park Geun-hye (2013-2017) bizzat Yoon'un yürüttüğü soruşturma neticesinde yolsuzluk suçlamasıyla azledilmişti. Yoon, 2008-2013 yıllarında görev yapmış eski Devlet Başkanı Lee Myung-bak'ın da yine yolsuzluktan hüküm giymesini sağlamıştı.
Krizin arkasında ne var?
Güney Kore'de devlet başkanları tek dönem için beş yıllığına seçiliyor. Komşusu Pyongyang'a karşı sertlik yanlısı olan Yoon 2022 yılında göreve geldi. Geçen Nisan ayında yapılan seçimlerde ise muhalefet partileri mecliste çoğunluğu ele geçirdi.
O tarihten beri kendi politikalarına meclis desteği bulamayan Yoon "topal ördek" konumunda.
Güney Kore basını ve kamuoyu muhalefeti yasama faaliyetlerini durdurmaya yönelik politikaları yüzünden eleştiriyordu. DW'ye konuşan eski siyasetçi ve Kim Dae-jung Peace Foundation yönetim kurulu üyesi Kim Sang-woo'ya göre Devlet Başkanı, muhalefeye yönelik bu eleştirileri kendisine yönelik bir destek olarak algıladı ve hesap hatası yaptı. Kim, "Seçildiğinde 26 yıllık savcılık deneyimi vardı ama kesinlikle hiçbir siyasi geçmişi yoktu, ülke nasıl yönetilir bir fikri yoktu" diyor.
Avustralya merkezli ABC News sitesi görev onayı yüzde 17'ye kadar düşen Yoon'un ters tepen sıkıyönetim hamlesini "Topal ördek kükremeyi denedi" başlığıyla okurlarına duyurdu.
Dior çanta skandalı nedir?
Yoon ve eşi Kim Keon Hee milletvekili seçimlerinde aday belirleme sürecinde usulsüzlük yapmaktan yolsuzluğa bir dizi soruşturmayla karşı karşıya. First Lady Hee'nin 2 bin 200 dolar değerinde Dior marka lüks çanta kabul ettiğinin ortaya çıkması ülkede bir süredir tartışılıyor. Kore yasaları kamu görevlileri ve eşlerini 750 dolardan pahalı hediyeler almayı yasaklıyor.
Siyasi açıdan zor durumdaki Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un sıkıyönetimi kendi politikalarını zorla uygulatmak için ilan ettiği yorumları yapılıyor.
Piyasanın tepkisi ne oldu?
Asya'nın en büyük dördüncü ekonomisinde yaşananlar uluslararası piyasalarda yakından izleniyor. Güney Kore wonu Amerikan doları karşısında iki yılın dip seviyesine gerilerken borsada gösterge endeks Kospi bir puandan fazla düştü. Piyasa tepkisini yumuşatmak için Merkez Bankası ve Maliye Bakanlığından peş peşe açıklama geldi, piyasanın dengelenme sağlanana kadar destekleneceği belirtildi.
Çarşamba günü başkent Seul sokaklarında hayat, Devlet Başkanı aleyhinde yapılan protestolar dışında, normaldi.
DW,AFP,AP,Reuters,dpa / MUK,EC