Heyet Tahrir Şam'ın (HTŞ) lideri Ebu Muhammed el Colani'nin en büyük hedefi Beşar Esad'ı Suriye'de devlet başkanlığından düşürmekti. Colani'ye bağlı İslamcı kuvvetler, Esad'ın hükümet karşıtı protestoları şiddet kullanarak bastırmaya çalışmasından yaklaşık 13 yıl sonra, 8 Aralık Pazar günü başkent Şam'a girerek şehrin "özgür" olduğunu duyurdu.

Kurulduğu dönemlerde El Kaide'ye bağlı olan ancak 2016'da bu yapıdan ayrılan HTŞ güçleri, çatışmaların yıllardır büyük oranda durdurduğu bir dönemin ardından diğer müttefik gruplarla birlikte 27 Kasım'da sürpriz bir şekilde hükümet güçlerine karşı taarruza geçmiş ve birkaç gün içinde ülkenin ikinci büyük kenti Halep'e girmişti.

Uzun yıllar boyunca mücadelesini göz önünde olmadan yürüten Ebu Muhammed el Colani, bu kez sahneye çıkmış görünüyor. Açıklamalar yapıyor, uluslararası medyaya röportajlar veriyor. Suriye iç savaşının başladığı 2011'de başında sarık ve İslami giyim tarzı ile görülen Colani, geçen zaman içinde askeri üniformaların ağırlık kazandığı kıyafet seçimi ile de dikkat çekmeye başladı.

Ancak liderliğini yaptığı HTŞ'nin El Kaide'den ayrılmasından sonra daha ılımlı bir imajla görünmeye başlayan Colani'nin bu tavrı, pek çok uzman ve Batı ülkelerinin hükümetleri tarafından inandırıcı bulunmuyor. Bu nedenle HTŞ bu çevrelerde hâlâ terör örgütü olarak tanımlanıyor.

"Pragmatik radikal Colani"

Fransa Ulusal Bilimsel Araştırmalar Merkezi'nden (CNRS) Thomas Pierret, Ebu Muhammed el Colani'yi "pragmatik radikal" olarak nitelendiriyor. HTŞ liderinin 2014 yılında radikalliğinin zirvesinde olduğunu ifade eden Pierret, Colani'nin o dönem IŞİD'e üstünlük sağlamayı hedeflediğini ve sonraki dönemde söylemlerini yumuşattığını belirtiyor.

1982 doğumlu Colani, çocukluğunu başkent Şam'ın varlıklı mahallelerinden Mezze'de geçirdi. Zengin bir ailenin çocuğu olan Colani'nin okulda da iyi bir öğrenci olduğu belirtiliyor. Colani, HTŞ ve müttefik grupların 11 gün önce başlattığı operasyonla birlikte gerçek ismi olan Ahmed eş-Şera'yı kullanmaya başladı.

2021 yılında Amerikan televizyon ağı PBS'e röportaj veren HTŞ lideri, Ebu Muhammed el Colani adı ile ilgili olarak bunun ailesinin kökeninin dayandığı Golan Tepeleri ile ilgili olduğunu dile getirmişti. Colani'nin aktardığına göre, 1967 yılına dek Golan Tepeleri bölgesinde yaşayan aile, İsrail'in burayı işgal etmesinin ardından büyükbabası ile göçe zorlandı.

11 Eylül saldırıları ile başlayan dönüşüm

İngiltere merkezli haber portalı Middle East Eye'da yayımlanan bir değerlendirmeye göre Colani ilk kez, 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından cihatçı ideolojiye yakınlık duymaya başladı. Başkent Şam'ın yoksul semtlerinde gizlice düzenlenen vaazlara ve panellere katılan Colani'nin, ABD'nin Irak'ı işgalinin arından savaşmak için bu ülkeye gittiği belirtiliyor. Burada El Kaide'ye katılan Colani, tutuklanarak beş yıl hapis cezasına çarptırılmış.

2011 yılının Mart ayında, ülkesine Esad hükümetine karşı ayaklanmaların başladığı dönemde Suriye'ye dönen Colani, burada El Kaide'ye bağlı ve daha sonra HTŞ'ye dönüşecek olan El Nusra Cephesi adlı örgütü kurdu.

Ebu Muhammed Colani, 2015 yılının Mayıs ayında yaptığı bir açıklamada, IŞİD'in aksine Batı'ya karşı saldırılar düzenlemek gibi bir niyetlerinin olmadığını, ayrıca iktidara gelmeleri halinde Esad ailesinin de mensubu olduğu Alevi azınlığa karşı intikam saldırılarında bulunmayacaklarını duyurdu.

Bir yıl sonra El Kaide ile olan bağlarını kopardıklarını açıklayan Colani, bu kararı almalarındaki amacın, Batı'nın HTŞ'ye saldırmasının önüne geçmek olduğunu dile getirdi. Thomas Pierret, Colani'nin o günden bu yana "yükselen bir devlet adamı" imajı çizmeye çalıştığını belirtiyor. 

İdlib'in tek hâkimi HTŞ

Suriye'nin kuzeybatısında rakip İslamcı grupları, 2017 yılının Ocak ayında HTŞ ile birleşmeye zorlayan Ebu Muhammed Colani, bu sayede İdlib bölgesinin büyük bir bölümünü kontrolü altına aldı.

Colani liderliğindeki HTŞ'nin İdlib'teki iktidarını büyük ölçede bölgede askerleri olan, yerinden edilmiş Suriyelilere insani yardımlar gönderen Türkiye'nin desteğine borçlu. Uzmanlar, HTŞ’nin şimdi Halep’te benzer bir düzen tesis etmesinin, Türkiye'nin desteğinin sürmesine bağlı olduğunu söylüyor.

Denetimi altındaki yerlerde sivil bir hükümet kuran Heyet Tahrir Şam, bir yandan İdlib'de bir nevi devlet kurarken diğer yandan rakiplerini saf dışı bıraktı. Bölgede yaşayanlar ve bazı insan hakları örgütleri tarafından bu dönemde, kendine muhalif olanlara karşı çok sert davranmakla suçlanan HTŞ, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından da savaş suçu işlemekle itham ediliyor.

HTŞ lideri Colani, muhtemelen örgütüne karşı duyulan nefret ve hissedilen korku sebebiyle, büyük bir Hristiyan azınlığın da yaşadığı Halep'e girmeden önce sivil halka hiçbir kötülük yapılmayacağını duyurdu. Colani ayrıca savaşçılarına, ele geçirilen bölgelerde güvenliği sağlama talimatı verdi.

Century International adlı düşünce kuruluşundan Aron Lund, Colani'nin bu tavrının siyasi anlamda olumlu olduğunu ifade ederek "Yerel ve uluslararası arenada ne kadar az panik yaşanır ve Colani ne kadar, toksik bir aşırıcı cihatçı gibi değil de sorumluluk sahibi bir aktör gibi davranırsa, işleri o kadar kolaylaşır. Tavrı tamamen samimi mi? Kesinlikle değil. Ancak şu an söylem ve eylemleri çok akıllıca" ifadelerini kullanıyor.

AFP / ET,HS

DW Türkçe'ye VPN ile nasıl erişebilirim?