Et ve Süt Kurumu (ESK), et satış fiyatlarında yüzde 48 oranında artışa gitti. Zamla birlikte kilogramı 62,5 TL olan dana kuşbaşının fiyatı 92 TL'ye, 1 kilogram kıymanın fiyatı da 56 TL'den 83 TL'ye yükseldi.  Yüzde 48'lik zam, kırmızı et üreticileri ile kasap esnafı tarafından olumlu karşılanırken, tüketiciler ise peş peşe gelen zamlara tepki gösterdi.

Kamu yararını gözeterek piyasada et ve süt fiyatlarına ilişkin rekabeti sağlamayı amaçlayan ESK, vatandaşa doğrudan satışta piyasanın yalnızca yüzde 2'sini elinde tutsa da piyasa fiyatlarında belirleyici rol oynuyor. Kırmızı et üreticileri ile kasap esnafı bir süredir, maliyet artışlarından dolayı ESK'nın satış fiyatlarının düşük kaldığını dile getiriyor ve belirli bir oranda zam yapılmasını talep ediyordu. Market ve kasaplarda dana kuşbaşının kilosu yaklaşık 120 TL'ye satılırken ESK'da 62,5 TL'ye, kıymanın kilogramı da market ve kasaplarda yaklaşık 100 TL iken, ESK'da 56 TL'ye satılıyordu. Son zamlarla birlikte ESK, dana kuşbaşının kilogram satış fiyatını 92 TL'ye, kıymanın da kilogram satış fiyatını 83 TL'ye yükseltti. 

TÜKETBİR: ESK, zamda geç kaldı

Kırmızı et üreticileri, zam kararını olumlu karşıladı. Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği (TÜKETBİR) Başkanı Bülent Tunç, ESK ile serbest piyasa arasında ortaya çıkan fiyat farkına dikkat çekti. ESK'nın zam kararında geciktiğini kaydeden Tunç, "Satış yerleri çok az, piyasadaki varlığı yüzde 2'ler civarında ama Türkiye'ye yakışmayan kuyruk görüntüleri oluşuyordu. Lokanta sahipleri, çıraklarını Et ve Süt Kurumu'nda kuyruğa gönderip et aldırıyordu" dedi.

Özel sektörün zaten zam yaptığını, ESK zammının özel sektörü etkilemeyeceğini ifade eden Tunç, "Şimdi, üretici fiyatlarının da güncellenmesini bekliyoruz" ifadesini kullandı. Sektörün en büyük sıkıntılarından birinin girdi maliyetlerindeki artışlar olduğunu kaydeden Tunç, "En büyük maliyetlerimiz, yem, elektrik ve akaryakıt fiyatlarındaki artıştan kaynaklanıyor. Ayrıca dolar kuru bizim için çok önemli. Dolar kuru stabil olmadığı zaman olumsuz etkileniyoruz" dedi.

Yıllık 1 milyon 150 bin ton civarındaki üretimi artırmayı hedeflediklerini kaydeden Tunç, "Üretim noktasında biz ürettik ve üretmeye devam edeceğiz. Besici yalnızca önünü görmek istiyor" şeklinde konuştu. Yeni Tarım Bakanı Vahit Kirişçi'nin sektörü bilen bir isim olmasının kendilerini umutlandırdığını da ifade eden Tunç, "Sektörümüz çok ihmal edilmişti. Sektörü bilen bir ismin görevlendirilmesi sektörümüzü mutlu etti" dedi.

Yem Sanayicileri: Et maliyetinin yüzde 70'i yem kaynaklı

Türkiye Yem Sanayicileri Birliği (TÜRKİYEM-BİR) Başkanı Ülkü Karakuş da yem maliyetlerindeki artışa dikkat çekti. ESK zammı için "Geç kalınmış bir hareketti" diyen Karakuş, hayvancılıktaki üretim giderlerinin yüzde 70'ini yem maliyetlerinin oluşturduğunu vurguladı. Karakuş, "Dolayısıyla yem fiyatlarındaki artış, doğrudan et fiyatlarına yansıyor. Biz de bu artışı yansıtmak zorunda kalıyoruz" dedi.

Karakuş, yem maliyetleri ile ilgili "1 Ocak 2022'den 15 Mart 2022'ye kadar 75 günlük içerisinde yem hammadde maliyetleri yüzde 51, dolar yüzde 27, besi ve süt yemi maliyetleri yüzde 38 arttı" bilgisini paylaştı. 2021 yılındaki kuraklığın da maliyette artışa sebep olduğunu belirten Karakuş, "Buğday, arpa ve mısır arzında milyonlarca ton düşüş oldu. O açığı kapatmak üzere Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), yükselen dünya fiyatları ile alım yapmak zorunda kaldı" diye konuştu. Bunun yanı sıra Rusya-Ukrayna krizinin de fiyat artışlarına sebep olduğunu dile getiren Karakuş, "Savaş hali biterse, fiyatlar normal seyrinde gider" öngörüsünde bulundu. Karakuş sözlerini şöyle sürdürdü:

"Ancak bu saatten itibaren artışın duracağı kanaatindeyim. Hammadde maliyetleri Rusya-Ukrayna krizine bağlı olmak suretiyle de artıyordu. Hububat sezonuna kadar elimizde malımız olduğunu biliyoruz. İki hafta içerisinde savaş hali bitip müzakerelere geçilirse, Rusya ve Ukrayna'da önümüzdeki ay yapılması gereken ekim yapılabilir. Bu durumda fiyatlar normal seyrinde gider."

Kasaplar Federasyonu: Devlet, ihtiyaç sahibini kartla desteklesin

Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı Fazlı Yalçındağ ise ESK'nın zarar ettiğini belirterek, "Hala da zarar etmeye devam ediyor. Şimdi yaptıkları zamla zararın bir bölümünden kurtulmaya çalışıyorlar" dedi. ESK'nın zararının kilogram başına yaklaşık 20 TL olduğunu belirten Yalçındağ, "Bu uygulama temelinden yanlış uygulama" ifadesinin kullandı. 

Yalçındağ, ihtiyaç sahiplerini bu şekilde desteklemek yerine bir kartla yardım yapılmasını önerdi. Yalçındağ, "Devlet bu şekilde katkı sağlasın. Bu şekildeki fiyatlarla sektörün diğer paydaşlarını da zor durumda bırakıyorsunuz. Esnafla haksız rekabetten başka bir şey değil" diye konuştu.

TÜDEF: Zamlara toptan dur demek gerekiyor

Üreticiler ve esnaf, yüzde 48'lik zamma bu şekilde yaklaşırken tüketiciler ise peş peşe gelen zamlara tepki gösterdi. Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Sekreteri, Ulusal Kırmızı Et Konseyi Yönetim Kurulu Üyesi Ergün Kılıç, etteki daralmanın özellikle yemdeki pahalılıktan ve ithalata dayalı et politikalarından kaynaklandığını söyledi.

Her zammın bir başka zammı tetiklediğini kaydeden Kılıç, şöyle konuştu: "Onun için zamlara toptan dur demek lazım. Sektör olarak bakıldığı zaman üreticinin zorda olduğunu biliyoruz. Maliyetlerin yüksek olduğunu biliyoruz. Ancak tüketiciler de olarak yaşam maliyetimizin çok daha fazla olduğunu hissediyoruz. Çünkü et alamıyoruz."

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve sendikaların açıkladığı rakamlara bakıldığında halkın yüzde 70'inin açlık ve yoksulluk sınırında yaşadığının görüldüğünü ifade eden Kılıç, "Beslenme uzmanlarının vermiş olduğu temel gıdalarla ilgili artık protein değeri yüksek olan hiçbir gıdaya erişemiyoruz. Tüketiciler, artık ekmeği bile alamaz duruma geldi" dedi. Kılıç, tüketicileri peş peşe gelen zamlara direnmek için örgütlenmeye çağırdı.

Eray Görgülü

© Deutsche Welle Türkçe