Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili düzenlemeleri içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Emeklilik hakkını yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüz binlerce kişinin uzun süredir beklediği düzenlemeye ilişkin teklif, önceki gün TBMM Genel Kurulunda bulunan AKP, CHP, HDP, MHP ve İYİ Partili 395 milletvekilinin oy birliğiyle kabul edilerek yasalaşmıştı. Kanun teklifi daha sonra da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayına sunulmuştu.

Getirilen yenilikler

Kanuna göre, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayanlar emekli olabilecek. Emekli olabilmek için, işe başlama tarihine göre 5 bin ila 5 bin 975 gün arasında değişen prim günü şartının da tamamlaması gerekiyor.

EYT'den yararlanan özel sektör çalışanlarının yeniden eski iş yerlerine dönebilmesi için öngörülen 10 günlük başvuru süresi, AKP ve MHP'nin verdiği önergeyle 30 güne çıkarıldı.

İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları hâlinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacak.

Kamu kurum ve kuruluşlarında kadroya alınan işçiler, il özel idareleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinde, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerin; emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmaları hâlinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları veya şirketlerce iş sözleşmelerinin feshedilmesini zorunlu tutan düzenlemeler de yürürlükten kaldırılacak.

Başvurular ne zaman yapılabilecek?

Yasa Resmi Gazete'de yayımlandığı günden itibaren, ön koşulları sağlayan EYT'liler, emeklilik dilekçesi verebilecekler. Koşulları yerine getiren kişiler, başvurularını hem e-Devlet üzerinden hem de Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) doğrudan yapılabilecek.

Dilekçesini Mart ayının herhangi bir gününde verenlerin emekli aylıkları, 1 Nisan'dan itibaren geçerli olmak üzere bağlanacak. Dilekçenin ayın hangi gününde verildiği herhangi bir rol oynamayacak. Koşulları henüz sağlamamış EYT'liler ise, koşulları tamamladıkları tarihten itibaren emeklilik dilekçesi verebilecek ve dilekçe tarihini izleyen ay başından itibaren emekli aylıkları bağlanacak.

SGK, emekli aylığı başvurularını normal şartlarda iki hafta içinde sonuçlandırsa da, yüz binlerce EYT'linin aynı anda başvuruda bulunacak olması nedeniyle aylık ödemesinde gecikmeler yaşanması öngörülüyor.

Bütçeye maliyeti ne kadar olacak?

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, düzenlemenin bütçeye yükünün, yaptıkları hesaplamalara göre, bu yıl 255 milyar lira olacağını duyurmuştu. Reuters'ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tablo, EYT'nin kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getireceğine işaret etmişti. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulacağı öngörülmüştü.

EYT nedir?

1991 yılında Türkiye'de emekli olabilmek için üç ön koşul mevcuttu. Kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 525 gün prim ödeme ve minimum 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 600 gün prim ödeme ve minimum 60 yaş.

1991 seçimlerinde dönemin Doğru Yol Partisi (DYP) Genel Başkanı Süleyman Demirel, iktidara geldiği takdirde emeklilikte yaş şartını kaldırmayı vadetti ve bunu başbakan sıfatıyla 1992 yılında hayata geçirdi. Söz konusu adımla, kadınların 38, erkeklerin de 43 yaşında emekli olmaları mümkün oldu. 1999 yılında ise Bülent Ecevit başbakanlığındaki üçlü koalisyon, kadınlar için 58 ve erkekler için 60 yaş sınırını getirdi.

Bu düzenleme ile birlikte, 1992 ile 1999 arasında işe girenlerle ilgili bir tartışma patlak verdi. İş hayatına 1992'deki yasa geçerliyken başlayanlar, 20-25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken, 1999 düzenlemesiyle birlikte mağdur olduklarını ifade ettiler ve örgütlendiler. Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, 2015 yılında kuruldu.

DW/CÖ,JD