Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emeklilikte Yaşa Takılanlar ile ilgili düzenlemeyi "Yaklaşık 2 milyon 250 bin vatandaşımız daha emekli olma hakkına kavuşuyor. Emeklilik hakkının kullanılması hususunda herhangi bir yaş sınırı uygulanmayacaktır" sözleriyle Çarşamba akşamı kamuoyuna duyurdu. DW Türkçe, EYT ile ilgili merak edilenleri derledi.

Emeklilikte yaş şartı ne zaman kaldırılmıştı?

1991 yılında emekli olabilmek için üç koşul vardı. Kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 525 gün prim ödeme ve minimum 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 600 gün prim ödeme ve minimum 60 yaş. Ancak o yıl yapılan seçimlerde dönemin Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel, emeklilikte yaş şartının kaldırılacağını vadetti. Bunu da başbakan olarak 1992 yılında gerçekleştirdi.

EYT ile ilgili 8 Eylül 1999'da ne oldu?

Demirel'in attığı bu adım, sigortalılık süresi düşünüldüğünde kadınların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesine olanak sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidarlar göreve geldi ve düzenleme tartışma konusu oldu. Sosyal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük zarar gördüğü ifade edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999'da, Bülent Ecevit'in başbakanlığındaki üçlü koalisyon yeni bir yasayla emeklilik koşullarını güncelledi. Sigortalılık ve prim günü süresinin yanı sıra, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı getirdi.

EYT'liler nasıl ortaya çıktı?

1999'daki bu düzenlemenin ardından 1992 ile 1999 yılları arasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş yaşamına 1992'deki yasa varken başlayanlar 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999'daki yeni yasayla mağdur olduklarını ifade ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir araya gelip örgütlendiler. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği'ni kurdular.

Muhalefet ve iktidar ne dedi?

EYT'liler kamuoyunda görünür oldukça siyasi partilerin de ilgisi buraya yöneldi. 2018 yılında CHP ve İYİ Parti konunun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne kanun teklifi verdi ancak iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunu gündemde tutmaya devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT'nin ülke ekonomisini çökertmeye dönük bir adım olduğunu, seçim kaybedecek bile olsalar bu işin içine girmeyeceklerini söyledi.

EYT'nin bütçeye yükü ne?

Fakat aradan yıllar geçti ve EYT, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kararıyla şimdi hayata geçiyor. Erdoğan, düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, "Sistemin idamesine zarar vermemek ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir süre böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık" sözlerini kullandı ve düzenlemenin devletin fedakarlığıyla gerçekleştiğini söyledi. Reuters'ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tabloya göre EYT kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getirecek. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması bekleniyor. 

Peki EYT seçim kazandırır mı?

EYT düzenlemesi iktidarın seçim yaklaşırken halkın refah seviyesini artırabilmek için attığı adımları akla getirdi. Peki bunlar yeniden iktidar olmayı sağlar mı? Türkiye Raporu Direktörü Can Selçuki DW Türkçe'nin konuyla ilgili sorusunu yanıtladı: "Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın bir kısmında, özellikle şu ana kadar kararsız olanlarda AK Parti tarafına bir yönelme olabileceğini değerlendiriyoruz. Öte yandan daha uzun vadeli, yani seçime kadar olan 6 aya baktığımızda, fiyatlardaki artışların devam etmesi, kararsızlardan AK Parti'ye geçecek kitlenin tekrar kararsızlara ya da muhalefete geçmesine sebep olabilir."